سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 7 ساعات بۇرىن)
1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ باستالۋى
9 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ باستالۋى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك: وقۋشىلاردىڭ 1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ نەگىزگى وشاقتارىن بىلە وتىرىپ، ۇلت زيالارىنىڭ ۇستاعان باعىتىن جانە تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار ازاتتىق كۇرەسكە باسشىلىق ەتكەن تاريحي تۇلعالارعا بايلانىستى ءوز پىكىرلەرىن اشىپ ايتۋعا ۇيرەنەدى.
تاربيەلىك: ءوز تاريحى ءۇشىن ماقتانىش سەزىمى جانە وتانعا سۇيىسپەنشىلىگى قالىپتاسادى. ەلىن، جەرىن قورعايتىن پەرزەنت تاربيەلەۋدە تۋعان جەرىن قورعاعان امانگەلدىدەي باتىردىڭ ەرلىگىن ونەگە قىلىپ، كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكاتتار، ماركەرلەر، ءتۇرلى - ءتۇستى جاپسىرما قاعازدار، ءماتىن، كارتا، تاريحي جانە ادەبي كىتاپتار: س. اسفەندياروۆ «1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىس»، م. اۋەزوۆ « قيلى زامان»، س. مۇقانوۆ
«بوتاگوز»، ج. ايماۋىتوۆ «قارتقوجا»، ساكەن سەيفۋللين «تار جول، تايعاق كەشۋ» كىتاپتار.
دەرەك كوزدەرى: وقۋلىقتاعى تاقىرىپقا ساي بەرىلگەن ماتەريالدار، ەلەكتروندى وقۋلىق، ينتەرنەت جەلىسىندەگى دەرەككوزدەر
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن جۇمىس، پىكىر الىسۋ،
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى، سۋرەت، گەوگرافيا

ساباق بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ، توپتاردان توپ باسشىسىن سايلاپ، باعالاۋ پاراعىن تاراتۋ.

ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: “ ىستىق ورىندىق” ءادىسى
جاڭا ساباق جوسپارى:
1. ا. يمانوۆ باستاعان كوتەرىلىس.
2. جەتىسۋداعى كوتەرىلىس
3. قوزعالىستىڭ تاريحي ماڭىزى
- وقۋشىلار الدارىندا تۇرعان سۋرەتتە كىم بەينەلەنگەن؟
ءيا، ارينە بۇل سۋرەتتە حالىق باتىرى - ا. يمانوۆ
سۋرەتشىلەر ءا. قاستەيەۆتىڭ، ق. تەلجانوۆتىڭ، ن. ب. نۇرمۇحامەدوۆتىڭ، ۆ. ءشامشيننىڭ امانكەلدىگە ارنالعان پولوتنولارى، X. ناۋرىزبايەۆ ت. ب. مۇسىنشىلەردىڭ باتىر تۋرالى مۇسىندىك پورترەتتەرى كوپشىلىككە كەڭىنەن تانىمال.

ءمۇعالىم: وقۋشىلار، ۇلتىمىزدىڭ باس بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن تاريحىمىزدا باتىرلارىمىز كوپ. سونىڭ ءبىرى دە، بىرەگەيى امانگەلدى يمانوۆ. امانگەلدى يمانوۆ 1916 جىلى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىسكە قاتىسىپ، قول باستاعان باتىرىمىزدىڭ ءبىرى. بيىل 1916 جىلعى كوتەرىلىسكە 100 جىل. بۇگىن باتىرىمىزدىڭ ەرلىكتەرى مەن باتىرعا ارناپ جازىلعان ولەڭ، جىرلار تۋرالى وزدەرىن ارقىلى بىلەمىز. ادەبيەتكە كوز جۇگىرتەر بولساق، امانگەلدى يمانوۆقا ارناعان اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ جىر كەستەلەرى بار. اتاپ ايتساق: ومار شيپين «امانگەلدى باتىر»، كۇدەرى جولدىبايەۆ «امانگەلدىنىڭ تورعايدى العانى» امانگەلدى باتىردىڭ ساربازدارى «امانگەلدى مارشى» دەگەن جورىق جىرىن شىعارىپ تاراتقان.
وقۋشىلار، وسى كوتەرىلىستىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى - امانكەلدى يمانوۆتىڭ اتاسى يمان باتىر، بالاسى امانگەلدى باتىر تۋرالى بىلەسىندەر مە؟! بۇل كىسىلەردىڭ ەرلىگىن ۇرپاقتار ساباقتاستىعى دەۋىمىزگە بولادى. ۇرپاقتار cاباقتاستىعى: اتاسى يمان باتىر - كەنەسارى باستاعان وتارشىلدىققا قارسى كۇرەسكە قاتىناسقان، ءوزى - امانگەلدى يمانوۆ – 1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق كۇرەس باسشىسى، بالاسى – رامازان امانگەلدييەۆ – ۇلى وتان سوعىسىندا ماسكەۋ شايقاسىنا قاتىناسىپ، سەرپۋحوۆ تۇبىندەگى ۆورونينو قىستاعىنداعى شايقاستا 13 ءفاشيستىڭ كوزىن قۇرتىپ، ءوزى دە قازا تاپتى. مىنە، ءۇش ۇرپاق وكىلدەرى وتان ءۇشىن وت كەشتى. ءبىز – بۇگىنگى ۇرپاق اتا - بابالارىمىزدىڭ ەرلىك ءداستۇرىن جالعاستىرۋشى بولۋىمىز كەرەك.

ماعىنانى اشۋ
1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى، زارداپتارى جانە تاريحي ماڭىزى تۋرالى نە بىلەمىز؟
1 - توپقا. قوزعالىستىڭ سەبەپتەرى، ماقساتى جانە سيپاتى
2 - توپقا. قوزعالىستىڭ قوزعاۋشى كۇشتەرى
3 - توپقا. قوزعالىستىڭ باسشىلارى
وقۋلىقتى پايدالانا وتىرا 3 توپ وزدەرىنە بەرىلگەن تاقىرىپشالارىمەن جۇمىس ىستەيدى.
جۇمىس بارىسى:
1. جەكە جازادى.
2. جۇپپەن تالدايدى.
3. شاعىن توپقا سالىپ، ويلارىن سحەما، تەزيس، سۋرەت تاعى باسقا «نەگىزگى يدەيانى سۋرەتتەۋ» ستراتەگياسى بويىنشا پلاكاتقا جيناقتاپ جازىپ، ءار شاعىن توپ اتىنان توپ باسشىسى قورعايدى.
توپ باسشىسىنا ءار توپتان ءبىر ۇسىنىس، ءبىر پىكىر ايتادى.
ءار توپقا پلاكاتتار، ءتۇرلى ءتۇستى جاپسىرما قاعازدار مەن ماركەرلەر تاراتىلادى. ءار توپتاعى وقۋشىلار قوزعالىستىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرى، زارداپتارى جانە تاريحي ماڭىزى نە سول تۋرالى جازادى.

«باعدارشام» ارقىلى پوستەردى باعالاۋ
قىزىل - تۇسىنبەيمىن
جاسىل - بارلىعى تۇسىنىكتى
سارى - ورتاشا
توپ مۇشەلەرى ءبىر - ءبىرىن باعالايدى.

ءار توپتان « اۆتور ورىندىعى» ستراتەگياسى بويىنشا اۆتور ورىندىعىنا شىعىپ، ءوز ويلارىن جەتكىزدى، ا. يمانوۆ تۋرالى سۇراقتار بەرىلدى.
«ويتولعاۋ» سەندەر 1916 جىل ماۋسىم جارلىعىنا بايلانىستى جيىنعا قاتىناسىپ وتىرمىن دەپ كوز الدىڭا ەلەستەتىڭدەر. قانداي ماسەلە تالقىلانۋى مۇمكىن؟

«سەرپىلگەن ساۋال» ءادىسى:
«ويتولعاۋ» تۋرالى ايتقاندارىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا جانە تالقىلاۋ داعدىلارىن دامىتۋعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن سىنىپتاعى وقۋشىلاردىڭ اراسىندا سۇراقتاردى لاقتىردىم.
مىسالى:
“رىسبەك نازەركە ءوز جاۋابىندا يمپەريانىڭ بۇراتانا ەركەك حالقىن سوعىسىپ جاتقان ارميا شەبىنە قورعانىس قۇرىلىستارى مەن اسكەري قاتىناستار سالۋ جونىندەگى جۇمىستارعا تارتۋ تۋرالى ماسەلە تالقىلانعانى تۋرالى ايتىپ ءوتتى، سەن بۇل جارلىق تۋرالى نە ويلايسىڭ؟”
“سامال، ايگۇلدىڭ جاۋابىندا اتالعان جارلىق قازاق دالاسىنا وتە اۋىر جاعدايدا قالدىردى دەگەن ءسوزىن، بارىنشا كەڭەيتۋ ءۇشىن ونى قالاي دامىتۋعا بولادى؟”
“قانات، ەستىگەننىڭ بارلىعىن ءبىر جاۋاپقا قالاي بىرىكتىرۋگە بولادى؟”
شىعارماشىلىق تاپسىرما:
ءى توپ: تورعايداعى كوتەرىلىس جانە ەرەكشەلىگىن ايتۋ
ءىى توپ: سۋرەتپەن جۇمىس

سۋرەتتى سالعان كىم؟
سۋرەت قالاي اتالادى؟
سۋرەت بويىنشا اڭگىمە قۇراۋ (اكت - نى قولدانا وتىرىپ)
ءىىى توپ: كوتەرىلىستىڭ نەگىزگى وشاقتارىن كورسەتۋ، كارتامەن جۇمىس

كارتا بويىنشا سۇراقتار مەن تاپسىرمالار:
- كوتەرىلىسشىلەر قورشاپ العان ەلدى مەكەندەردى كورسەتىڭدەر.
- كارتادان ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ ورتالىقتارىن كورسەتىڭدەر.
- ا. يمانوۆتىڭ باسشىلىعىمەن كوتەرىلىسشىلەر ۇزاق ۋاقىت بويى قورشاۋعا العان قالانى كورسەتىڭدەر.
- كوتەرىلىستىڭ تورعايداعى وشاعىنا قارسى باعىتتالعان جازالاۋ ەكپەديسياسىنىڭ باعىتىڭ انىقتاڭدار، ونى كىم باسقاردى؟

ساباقتى بەكىتۋ.
اشىق تەست
1. پاتشا جارلىعى بويىنشا دالا ولكەسى مەن تۇركىستاننان:
ا) 500 مىڭ ادام الۋ كوزدەلدى
ۆ) 300 مىڭ ادام الۋ كوزدەلدى
ب) 400 مىڭ ادام الۋ كوزدەلدى
د) 100 مىڭ ادام الۋ كوزدەلدى
2. قازاق اقسۇيەكتەرىن قارا جۇمىسقا شاقىرۋدان بوساتۋ تۋرالى قۇپيا بۇيرىعى:
ا) 1916 جىلى 23 تامىزدا؛
ۆ) 1916جىلى 15 جەلتوقساندا؛
ب) 1916 جىلى 25 ماۋسىمدا؛
د) 1917 جىلى 27 اقپاندا

اتىراۋ وبلىسى، يندەر اۋدانى، ەسبول سەلوسى
كۋلاگينو ورتا مەكتەبىنىڭ ءى ساناتتى تاريح ءپانى ءمۇعالىمى
ايساۋلە بورانگالييەۆا سالىكوۆنا
1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىستىڭ باستالۋى جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما