اقپارات
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اقپارات
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ اقپارات تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ، سيپاتى مەن قابىلداۋ تاسىلدەرى بويىنشا ءار ءتۇرلى اقپارات تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جۇيەلىككە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، لوگيكاسىن، مادەنيەتتىلىك دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. وقۋشىلاردى ۇيىمداستىرۋ.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
جاڭا تۇسىنىكتەر:
“اقپارات” ءسوزى لاتىننىڭ ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، مالىمەت دەگەن ۇعىمداردى بىلدىرەتىن informatio سوزىنەن شىققان. قازىرگى كەزدە اقپارات كۇندەلىكتى تۇرمىسقا، عىلىمنىڭ ءار ءتۇرلى فيلوسوفيا، ەكونوميكا فيزيكا، ماتەماتيكا، ينفورماتيكا ت. ب سالالارىندا كەڭىنەن ەندى. اقپاراتتى ءبىز جازباشا نەمەسە اۋىزشا، ءتىپتى قيمىل - قوزعالىس تۇرىندە بەرە الامىز. “اقپارات ” دەگەن ءسوز بەلگىلى ءبىر حاباردىڭ، جاڭالىقتاردىڭ وتكەن وقيعالاردىڭ مازمۇنىن بىلدىرەدى. ءتىرى ورگانيزمنىڭ قۇرىلىسىن زەرتتەۋ دە بىزگە كوپ اقپارات بەرەدى.
مىسالى: بالاسى اتاسىنا نەگە ۇقسايدى؟ يتتەن نەگە تۋمايدى؟ بۇل سۇراقتارعا گەنەتيكا عىلىمى جاۋاپ بەرەدى. ول تۇقىم قۋالاۋشىلىق بولاتىنىڭ، ءاربىر ورگانيزمنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى ۇرپاقتان ۇرپاققا دنق مولەكۋلالارى ارقىلى اقپارات بەرىلەدى. سونىمەن اقپارات ءتىرى تابيعاتتا دا، ءولى تابيعاتتا بولادى. ول ءارقاشان سوزبەن عانا جەتكىزىلمەيدى، ياعني اقپارات الماسۋدىڭ سان الۋان تۇرلەرى بار، قارىم - قاتىناس جاساۋ، ءوز بەتىمەن ويلانۋ، زەرتەۋ ناتيجەسىندە پايدا بولادى.
اقپاراتقا ءۇزىلدى كەسىلدى انىقتاما بەرە المايمىز. ونى قورشاعان دۇنيە تۋرالى جانە وندا ءجۇرىپ جاتقان پروسەستەر تۋرالى حابارلار مەن ماعلۇماتتار دەپ تۇسىنۋگە بولادى.
اقپارات ماتەريالىمەن جانە ەنەرگيامەن قاتار ءبىزدى قورشاعان ورتانىڭ قۇرامدى بولىكتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.
اقپارات تۇرلەرى
بارلىق اقپاراتتاردى تومەندەگىدەي بولۋگە بولادى: قوعامدىق ساياساتتىق - الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق، عىلىمي - تەحنيكالىق، حيميا - بيولوگيالىق، فيزيولوگيالىق ت. ب. مۇنىمەن قاتار اقپارات ءوزىنىڭ سيپاتى بويىنشا:
1. ستاتيكالىق (تۇراقتى) نەمەسە ديناميكالىق (اينىمالى)؛
2. العاشقى (كىرىستىك)، تۋىندى (ارالىق) نەمەسە شىعىستىق؛
3. باسقارۋشى جانە مالىمەت بەرۋشى؛
4. وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى بولۋى مۇمكىن.
اقپارات قاسيەتتەرىنە مىنالاردى جاتقىزۋعا بولادى: تولىقتىق، سەنىمدىلىك (انىقتىق)، باعالىلىق، ماڭىزدىلىق (اكتۋالدىق)، ايقىندىلىق، قىسقالىق، نانىمدىلىق.
ءتىرى تابيعاتتا اقپارات بەرۋ مەن وڭدەۋ مىسالدارى:
جانۋارلار وزدەرىنىڭ جەرلەرىن قورعاپ، ءيىستى بەلگىلەر قالدىرىپ كەتەدى.
ادام اقپاراتتى سەزۋ، كورۋ ارقىلى قابىلدايدى. ادام راديودان، تەلەديداردان، گازەت - جۋرنالدان اقپاراتتاردى سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى قابىلدايدى. ادام قابىلدايتىن اقپارات تاڭبالى، بەينەلى بولىپ بولىنەدى.
بەينەلىك اقپارات دەپ - تابيعات كورىنىستەرىن، كەسكىندەردى، ءدام، ءيىس، سەزۋ مۇشەلەرى ارقىلى قابىلدانعان اقپاراتتاردى ايتادى.
تاڭبالى اقپاراتقا سويلەۋ، جازۋ تۇرىندە الىنعان اقپاراتتار جاتادى. اۋىزەكى ءتىل دە تاڭبالى اقپاراتقا جاتادى. سەبەبى، ءار ءتۇرلى تاڭبالاردان تۇرادى، ءبىراق ولار دىبىستىق تاڭبالار - فەنومەندەر دەپ اتالادى. تاڭبا تۇرىندە قاتىناسۋدى قاتىناس ءتىلى دەپ اتايدى. تابيعي قاتىناس تىلىنە: قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرى جاتادى. جاساندى تىلدەرگە ماتەماتيكا، فيزيكا، كومپيۋتەرمەن قاتىناسۋ تىلدەرى جاتادى. ءار ءتىلدىڭ ءوز ءالفاۆيتى بار. سانداردى كورسەتەتىن الفاۆيتتەر: ەكىلىك، سەگىزدىك، وندىق، ونالتىلىق بولادى.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. اقپارات دەگەن سوزگە قانداي ماعىنا بەرەسىڭدەر؟
2. ادام اقپاراتتىڭ قانداي تۇرلەرىن قابىلداي الادى؟
3. ادام اقپاراتتى قالاي جانە قايدا ساقتايدى؟
4. ادام اقپاراتتى وڭدەۋىنە مىسال كەلتىر؟
5. ادام اقپاراتتى قالاي ساقتايدى؟
ۇيگە تاپسىرما:
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ اقپارات تۋرالى تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ، سيپاتى مەن قابىلداۋ تاسىلدەرى بويىنشا ءار ءتۇرلى اقپارات تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جۇيەلىككە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، لوگيكاسىن، مادەنيەتتىلىك دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. وقۋشىلاردى ۇيىمداستىرۋ.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
جاڭا تۇسىنىكتەر:
“اقپارات” ءسوزى لاتىننىڭ ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، مالىمەت دەگەن ۇعىمداردى بىلدىرەتىن informatio سوزىنەن شىققان. قازىرگى كەزدە اقپارات كۇندەلىكتى تۇرمىسقا، عىلىمنىڭ ءار ءتۇرلى فيلوسوفيا، ەكونوميكا فيزيكا، ماتەماتيكا، ينفورماتيكا ت. ب سالالارىندا كەڭىنەن ەندى. اقپاراتتى ءبىز جازباشا نەمەسە اۋىزشا، ءتىپتى قيمىل - قوزعالىس تۇرىندە بەرە الامىز. “اقپارات ” دەگەن ءسوز بەلگىلى ءبىر حاباردىڭ، جاڭالىقتاردىڭ وتكەن وقيعالاردىڭ مازمۇنىن بىلدىرەدى. ءتىرى ورگانيزمنىڭ قۇرىلىسىن زەرتتەۋ دە بىزگە كوپ اقپارات بەرەدى.
مىسالى: بالاسى اتاسىنا نەگە ۇقسايدى؟ يتتەن نەگە تۋمايدى؟ بۇل سۇراقتارعا گەنەتيكا عىلىمى جاۋاپ بەرەدى. ول تۇقىم قۋالاۋشىلىق بولاتىنىڭ، ءاربىر ورگانيزمنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى ۇرپاقتان ۇرپاققا دنق مولەكۋلالارى ارقىلى اقپارات بەرىلەدى. سونىمەن اقپارات ءتىرى تابيعاتتا دا، ءولى تابيعاتتا بولادى. ول ءارقاشان سوزبەن عانا جەتكىزىلمەيدى، ياعني اقپارات الماسۋدىڭ سان الۋان تۇرلەرى بار، قارىم - قاتىناس جاساۋ، ءوز بەتىمەن ويلانۋ، زەرتەۋ ناتيجەسىندە پايدا بولادى.
اقپاراتقا ءۇزىلدى كەسىلدى انىقتاما بەرە المايمىز. ونى قورشاعان دۇنيە تۋرالى جانە وندا ءجۇرىپ جاتقان پروسەستەر تۋرالى حابارلار مەن ماعلۇماتتار دەپ تۇسىنۋگە بولادى.
اقپارات ماتەريالىمەن جانە ەنەرگيامەن قاتار ءبىزدى قورشاعان ورتانىڭ قۇرامدى بولىكتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.
اقپارات تۇرلەرى
بارلىق اقپاراتتاردى تومەندەگىدەي بولۋگە بولادى: قوعامدىق ساياساتتىق - الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق، عىلىمي - تەحنيكالىق، حيميا - بيولوگيالىق، فيزيولوگيالىق ت. ب. مۇنىمەن قاتار اقپارات ءوزىنىڭ سيپاتى بويىنشا:
1. ستاتيكالىق (تۇراقتى) نەمەسە ديناميكالىق (اينىمالى)؛
2. العاشقى (كىرىستىك)، تۋىندى (ارالىق) نەمەسە شىعىستىق؛
3. باسقارۋشى جانە مالىمەت بەرۋشى؛
4. وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى بولۋى مۇمكىن.
اقپارات قاسيەتتەرىنە مىنالاردى جاتقىزۋعا بولادى: تولىقتىق، سەنىمدىلىك (انىقتىق)، باعالىلىق، ماڭىزدىلىق (اكتۋالدىق)، ايقىندىلىق، قىسقالىق، نانىمدىلىق.
ءتىرى تابيعاتتا اقپارات بەرۋ مەن وڭدەۋ مىسالدارى:
جانۋارلار وزدەرىنىڭ جەرلەرىن قورعاپ، ءيىستى بەلگىلەر قالدىرىپ كەتەدى.
ادام اقپاراتتى سەزۋ، كورۋ ارقىلى قابىلدايدى. ادام راديودان، تەلەديداردان، گازەت - جۋرنالدان اقپاراتتاردى سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى قابىلدايدى. ادام قابىلدايتىن اقپارات تاڭبالى، بەينەلى بولىپ بولىنەدى.
بەينەلىك اقپارات دەپ - تابيعات كورىنىستەرىن، كەسكىندەردى، ءدام، ءيىس، سەزۋ مۇشەلەرى ارقىلى قابىلدانعان اقپاراتتاردى ايتادى.
تاڭبالى اقپاراتقا سويلەۋ، جازۋ تۇرىندە الىنعان اقپاراتتار جاتادى. اۋىزەكى ءتىل دە تاڭبالى اقپاراتقا جاتادى. سەبەبى، ءار ءتۇرلى تاڭبالاردان تۇرادى، ءبىراق ولار دىبىستىق تاڭبالار - فەنومەندەر دەپ اتالادى. تاڭبا تۇرىندە قاتىناسۋدى قاتىناس ءتىلى دەپ اتايدى. تابيعي قاتىناس تىلىنە: قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرى جاتادى. جاساندى تىلدەرگە ماتەماتيكا، فيزيكا، كومپيۋتەرمەن قاتىناسۋ تىلدەرى جاتادى. ءار ءتىلدىڭ ءوز ءالفاۆيتى بار. سانداردى كورسەتەتىن الفاۆيتتەر: ەكىلىك، سەگىزدىك، وندىق، ونالتىلىق بولادى.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. اقپارات دەگەن سوزگە قانداي ماعىنا بەرەسىڭدەر؟
2. ادام اقپاراتتىڭ قانداي تۇرلەرىن قابىلداي الادى؟
3. ادام اقپاراتتى قالاي جانە قايدا ساقتايدى؟
4. ادام اقپاراتتى وڭدەۋىنە مىسال كەلتىر؟
5. ادام اقپاراتتى قالاي ساقتايدى؟
ۇيگە تاپسىرما:
You Might Also Like
