بەنزولدىڭ الىنۋى، قولدانىلۋى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەنزولدىڭ الىنۋى، قولدانىلۋى
ماقساتى: 1. بەنزولدىڭ قۇرلىسى، فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
بىلىمدىلىك: 2. وقۋشىلارعا بەنزولدىڭ الىنۋى، قولدانىلۋى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىق: 3. گيدرلەۋ، نيترلەۋ، دەگيدرلەۋ رەاكسياسى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ
تاربيەلىگى: 4. وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساي بىلۋگە، كوپشىل، ۇيىمشىل بولۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك – سىزبا، تەست، حيميالىق ديكتانت، سۋرەتپەن جۇمىس، ت. س. س.
تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ ت. س. س
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، ادەبيەت، فيزيكا، گەوگرافيا، ومىرمەن، ت. س. س.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ساباقتىڭ بولىمدەرى:
1. وي تولعانىس
2. ۇعىنۋ ءبولىمى
3. ماعىنانى تانۋ
4. ءبىلىمدى تياناقتاۋ
5. ءتۇيسىنۋ.
1. «وي تولعانىس» بولىمىندە ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) فرونتالدى سۇراقتار قويۋ ارقىلى جاۋاپ الۋ.
ءا) سۋرەتپەن جۇمىس
سۇراقتار:
1. اروماتتى كومىرسۋتەكتەر دەگەنىمىز نە؟
2. اروماتتى كومىرسۋتەكتەردىڭ حالىقارالىق اتاۋى قالاي اتالادى؟
3. بەنزولدى ەڭ العاش زەرتتەگەن كىم؟ قاي جىلى؟
4. بەنزولدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى قانداي؟
5. بەنزول مولەكۋلاسىنداعى كومىرتەگىنىڭ بارلىق اتومدارى قانداي كۇيدە بولادى؟
6. بەنزولدىڭ قۇرىلىمدىق فورمۋلاسىنداعى شەڭبەر نەنى كورسەتەدى؟
7. گيدرلەۋ رەاكسياسى دەگەنىمىز نە؟
8. نيترلەۋ رەاكسياسى دەگەنىمىز نە؟
سۋرەتپەن جۇمىس. سۋرەتتە نە بەينەلەنگەن؟
1. كومىر تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. كومىرتەگىنىڭ حيميالىق ەلەمەنت رەتىندە اللوتروپيالىق ءتۇرى قانداي ەدى؟
3. كومىردى العاش كىم اشتى؟
4. كومىرتەگى ەلەمەنتىنە سيپاتتاما بەر. مەتالل ما؟ الدە بەيماتال ما؟ ۆالەنتتىلىگى قانداي؟
5. كومىرتەگىنىڭ قولدانىلۋىن اتا.
«ماعىنانى تانۋ» ءبولىمى
(جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ)
سۋرەتپەن جۇمىس كەزىندە ءبىز كومىر تۋرالى ءسوز قوزعادىق. مىنە سول ونەركاسىپتە ارومات كومىرسۋتەكتەردى الۋدىڭ ماڭىزدى كوزى تاس كومىردى كوكستەۋ بولىپ سانالادى. كوكستەۋ پروسەسىن زەرتحانادا، ونەركاسىپتە جۇرگىزۋگە بولادى. ەگەر تاس كومىردى اۋا جىبەرمەي تەمىر تۇتىكتە قىزدىرسا، ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن گاز بەن بۋدىڭ بولىنگەنىن بايقاۋعا بولادى. تۇتىكتە جاعىمسىز ءيسى بار سمولا تۇزىلەدى، ونىڭ ۇستىندە اممياگى بار سۋ تۇزىلەدى. تاجىريبەدەن سوڭ، تەمىر تۇتىكتە كوكس قالادى. جينالعان گاز جاقسى جانادى، ونى كوكس گازى دەپ اتايدى.
ءسويتىپ، تاس كومىردى اۋا جىبەرمەي قىزدىرعان كەزدە نەگىزگى ونىمدەر تۇزىلەدى:
1. كوكس، 2. تاس كومىر سمولاسى، 3. اممياكتى سۋ، 4. كوكس گازى، سودان كەيىن بەنزول الىنادى.
كوكستەۋدەن شىعاتىن ونىمدەر جانە ولاردىڭ سۋسىز كومىر سالماعىنا شاققانداعى مولشەرى مىناداي بولادى.
كوكستەۋ ورگ. ءبولىمىنىڭ ەلەمەنتتىك قۇرامى س – 86، 5 – 96، 5%، و – 0، 3 – 0، 4%، S – 0، 5 – 1، 5%، H2 - 0، 2 – 1، 5%، N2 - 0، 4 – 2، 0%.
تۇزىلگەن بەنزول حيميا ونەركاسىبىنىڭ باعالى شيكىزاتى. سەبەبى ءبىز ودان ءدارى - دارمەك، بوياۋ، قوپارعىش زات، انيلين، پلاستماسسا، حوش ءيىستى زاتتار الامىز. مۇناي مەن كومىر حيميا ونەركاسىبىنىڭ نەگىزگى شيكىزاتى، سارقىلماس قورى، ولاي بولسا، حالىق شارۋاشىلىعىن حيميالاندىرۋداعى باي قورلاردىڭ ءبىرى دەي الامىز.
حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا نەگىزگى قۋات كوزدەرىنە اينالعان مۇنايدىڭ گازدىڭ قورى انىقتالادى. مۇناي 140 ملرد، توننا ەكەندىگى انىقتالادى، جىلىنا ءقازىر 32 ملن توننادان استام مۇناي وندىرەدى، بۇل كورسەتكىش بويىنشا الەمدە 26 ورىندى يەلەنەدى، گاز – 149، 5ملرد تەكشە مەتر.
قازىرگى كەزدە كاسپيي ماڭى ءبىز ءۇشىن شىن مانىندە التىندى ايماققا اينالعالى وتىر. «مۇنايى بار ەلدىڭ قۇدايى بار» دەگەن ءسوز تەككە ايتىلماسا كەرەك. مۇنداعى مۇناي قورى التى ملرد. تان ون ەكى ملرد تونناعا جەتەدى. مىنە، وسىدان - اق نەگىزگى بايلىعىمىز كومىرسۋتەگى كەنىنىڭ كەلەشەكتە ەلىمىزدى قانشالىقتى كوتەرىپ، قانداي دارەجەگە جەتكىزەتىنىن جوبالاي بەرۋگە بولادى.
1997 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا ق. ر. پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ ارنايى جارلىعىمەن قازاقويل ۇلتتىق مۇناي - گاز كومپانياسى قۇرىلدى. رەسپۋبليكادا 500 - گە تارتا تاس جانە قوڭىر كومىردىڭ كەن ورىندارى بار. كومىردىڭ ءوندىرىلۋ دەڭگەيى 130 ملن توننادان اسا باستادى. 1. دۋنباسس 2. كۋزباستان كەيىن 3 - ورىن قاراعاندى كومىر باسسەينى بار. قازاقستاننىڭ كومىرى ورتا ازيا، وڭتۇستىك ورالدى كوكس جانە ەنەرگەتيكالىق وتىن قامتاماسىز ەتەدى. مايتوبە، وباعان كومىر شىعىپ، يگەرىلىپ جاتىر. تمد ەلدەرىنەن باسقا تۋرسيا، جۇڭگو، گەرمانياعا ەكسپورتقا شىعارىلا باستادى.
تاس كومىر قالاي پايدا بولعان؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. بۇدان 300ملن جىل بۇرىن قىرىقجاپىراقتەكتەستەردەن تۇزىلگەن ورمانعا سۋ جايىلىپ، جەرى باتپاققا اينالعان. سپورا ارقىلى كوبەيتىپ، بيىكتىگى 40 مەترگە جەتەتىن قىرىقجاپىراقتەكتەس اعاشتار قۇلاپ، لايعا باتقان. سۋ قىسىمى ۇيىندىلەر استىندا قالعان اعاشتاردى نىعىزداپ، وتتەگىنىڭ قاتىسۋىنا مۇمكىندىك قالدىرماعان، ءسويتىپ نىعىزدالعان اعاشتاردان تاس كومىر پايدا بولعان.
حيميكتەر بەنزولدى ارومات ەمەس كومىرسۋتەكتەردەن الۋ ءادىسىن اشقان. اكادەميك ن. د. زەلينسكيي پلاتينا مەن ءپاللادييدى كاتاليزاتور رەتىندە قاتىستىرىپ سيكلوگەكساننان بەنزولدىڭ وڭاي تۇزىلەتىنىن كورسەتتى. ول رەاكسيا تەڭدەۋى مىنانداي:
كەرى پروسەسس جۇرمەۋ ءۇشىن، بولىنگەن سۋتەگىنى باسقا ىدىسقا جينايمىز.
بەنزولدىڭ قولانىلۋى 1 - ءشى نيتروبەنزول ەرىتىندى رەتىندە، بوياعىش زات، 2 - ءشى گەكساحلورگەكسان كۇشتى ۋ قۇرالى رەتىندە قۇرت – قۇمىرسقالاردى جويۋ ءۇشىن، 3 - ءشى گەكساحلوربەنزول قارا كۇيەگە قارسى بيداي مەن قارابيداي تۇقىمىن دارىلەۋ ءۇشىن، 4 - ءشى گەكساحلوربەنزول داندەردى ۋلاندىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
«ءبىلىمدى تياناقتاۋ» ءبولىمى. ەسەپتەر شىعارۋ.
1. 18 - 10 ب. 162 - بەت.
لابوراتوريادا 25ل اسەتيليننەن 16گ بەنزول الىندى. بۇل رەاكسيا بويىنشا تۇزىلۋگە ءتيىستى مولشەردىڭ پروسەنتپەن قانشاسى بولىپ تابىلادى؟
2. مىنا وزگەرىستەردى قالاي جۇرگىزۋگە بولادى؟
3. وقۋلىقپەن جۇمىس. 3 - جاتتىعۋ. 67 - بەت.
1. «حيميا قۇپياسى» ۇندەمەس ويىنى
اتى
1................ الكاندار
2................ الكەندەر
3................ الكيندەر
4................ اراندەر
5................ سيكلوپارافيندەر
الكاديەندەر
فورمۋلاسى
CnH2n + 2
……………. CnH2n
CnH2n – 2
……………. CnH2n – 6
……………. CnH2n - 2
2. ماقالدى اياقتاڭىز.
1. دوسسىز ءومىر، سونگەن كومىر
2. از التىن، كوپ ءسوز كۇمىس
3. وت كومىر جەيدى، توت تەمىر جەيدى.
4. ءسۇت كوپ، كومىر از.
5. مىلتىق سىرتى سۇلۋ تەمىردەي، ۇستانىڭ قاسى قارا كومىردەي.
6. تەمىرشى كومىرشىگە ءۇيىر.
3. حيميالىق ديكتانت.
1. زاتقا................ (سۋتەگى) قوسىلا............. (جۇرەتىن) رەاكسيالار.................. (گيدرلەۋ) رەاكسياسى دەپ اتالادى.
2. بەنزولعا................ ( ) ازوت قىشقىلىمەن................. (اسەر) ەتسە............ ( ) سۋتەك ورنىن باسادى. بۇل رەاكسيا........................ (نيترلەۋ) رەاكسياسى دەپ اتالادى.
«ءتۇيسىنۋ» بولىمىندە ساباقتى بەكىتۋ.
1. بەنزول قايدان الىنادى؟
2. تاس كومىردى كوكستەگەندە قانداي نەگىزگى ونىمدەر تۇزىلەدى؟
3. سيكلوگەكساننان بەنزولدى الۋدىڭ رەاكسيا تەڭدەۋىن جاز.
4. بەنزولدىڭ مولەكۋلالىق فورمۋلاسى قانداي؟
5. بەنزولدىڭ قولدانىلۋىن اتا.
6. كومىرتەگى ەلەمەنتىنە بايلانىستى ولەڭ شۋماقتارىن قۇراستىر جانە پەريودتىق جۇيە بويىنشا سيپاتتاما بەر.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما:
ماقساتى: 1. بەنزولدىڭ قۇرلىسى، فيزيكالىق، حيميالىق قاسيەتتەرى تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ.
بىلىمدىلىك: 2. وقۋشىلارعا بەنزولدىڭ الىنۋى، قولدانىلۋى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىق: 3. گيدرلەۋ، نيترلەۋ، دەگيدرلەۋ رەاكسياسى تۋرالى بىلىمدەرىن دامىتۋ
تاربيەلىگى: 4. وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە جۇمىس جاساي بىلۋگە، كوپشىل، ۇيىمشىل بولۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: تىرەك – سىزبا، تەست، حيميالىق ديكتانت، سۋرەتپەن جۇمىس، ت. س. س.
تەحنولوگيا: دامىتا وقىتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ ت. س. س
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، ادەبيەت، فيزيكا، گەوگرافيا، ومىرمەن، ت. س. س.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
ساباقتىڭ بولىمدەرى:
1. وي تولعانىس
2. ۇعىنۋ ءبولىمى
3. ماعىنانى تانۋ
4. ءبىلىمدى تياناقتاۋ
5. ءتۇيسىنۋ.
1. «وي تولعانىس» بولىمىندە ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ا) فرونتالدى سۇراقتار قويۋ ارقىلى جاۋاپ الۋ.
ءا) سۋرەتپەن جۇمىس
سۇراقتار:
1. اروماتتى كومىرسۋتەكتەر دەگەنىمىز نە؟
2. اروماتتى كومىرسۋتەكتەردىڭ حالىقارالىق اتاۋى قالاي اتالادى؟
3. بەنزولدى ەڭ العاش زەرتتەگەن كىم؟ قاي جىلى؟
4. بەنزولدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى قانداي؟
5. بەنزول مولەكۋلاسىنداعى كومىرتەگىنىڭ بارلىق اتومدارى قانداي كۇيدە بولادى؟
6. بەنزولدىڭ قۇرىلىمدىق فورمۋلاسىنداعى شەڭبەر نەنى كورسەتەدى؟
7. گيدرلەۋ رەاكسياسى دەگەنىمىز نە؟
8. نيترلەۋ رەاكسياسى دەگەنىمىز نە؟
سۋرەتپەن جۇمىس. سۋرەتتە نە بەينەلەنگەن؟
1. كومىر تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. كومىرتەگىنىڭ حيميالىق ەلەمەنت رەتىندە اللوتروپيالىق ءتۇرى قانداي ەدى؟
3. كومىردى العاش كىم اشتى؟
4. كومىرتەگى ەلەمەنتىنە سيپاتتاما بەر. مەتالل ما؟ الدە بەيماتال ما؟ ۆالەنتتىلىگى قانداي؟
5. كومىرتەگىنىڭ قولدانىلۋىن اتا.
«ماعىنانى تانۋ» ءبولىمى
(جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ)
سۋرەتپەن جۇمىس كەزىندە ءبىز كومىر تۋرالى ءسوز قوزعادىق. مىنە سول ونەركاسىپتە ارومات كومىرسۋتەكتەردى الۋدىڭ ماڭىزدى كوزى تاس كومىردى كوكستەۋ بولىپ سانالادى. كوكستەۋ پروسەسىن زەرتحانادا، ونەركاسىپتە جۇرگىزۋگە بولادى. ەگەر تاس كومىردى اۋا جىبەرمەي تەمىر تۇتىكتە قىزدىرسا، ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن گاز بەن بۋدىڭ بولىنگەنىن بايقاۋعا بولادى. تۇتىكتە جاعىمسىز ءيسى بار سمولا تۇزىلەدى، ونىڭ ۇستىندە اممياگى بار سۋ تۇزىلەدى. تاجىريبەدەن سوڭ، تەمىر تۇتىكتە كوكس قالادى. جينالعان گاز جاقسى جانادى، ونى كوكس گازى دەپ اتايدى.
ءسويتىپ، تاس كومىردى اۋا جىبەرمەي قىزدىرعان كەزدە نەگىزگى ونىمدەر تۇزىلەدى:
1. كوكس، 2. تاس كومىر سمولاسى، 3. اممياكتى سۋ، 4. كوكس گازى، سودان كەيىن بەنزول الىنادى.
كوكستەۋدەن شىعاتىن ونىمدەر جانە ولاردىڭ سۋسىز كومىر سالماعىنا شاققانداعى مولشەرى مىناداي بولادى.
كوكستەۋ ورگ. ءبولىمىنىڭ ەلەمەنتتىك قۇرامى س – 86، 5 – 96، 5%، و – 0، 3 – 0، 4%، S – 0، 5 – 1، 5%، H2 - 0، 2 – 1، 5%، N2 - 0، 4 – 2، 0%.
تۇزىلگەن بەنزول حيميا ونەركاسىبىنىڭ باعالى شيكىزاتى. سەبەبى ءبىز ودان ءدارى - دارمەك، بوياۋ، قوپارعىش زات، انيلين، پلاستماسسا، حوش ءيىستى زاتتار الامىز. مۇناي مەن كومىر حيميا ونەركاسىبىنىڭ نەگىزگى شيكىزاتى، سارقىلماس قورى، ولاي بولسا، حالىق شارۋاشىلىعىن حيميالاندىرۋداعى باي قورلاردىڭ ءبىرى دەي الامىز.
حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا نەگىزگى قۋات كوزدەرىنە اينالعان مۇنايدىڭ گازدىڭ قورى انىقتالادى. مۇناي 140 ملرد، توننا ەكەندىگى انىقتالادى، جىلىنا ءقازىر 32 ملن توننادان استام مۇناي وندىرەدى، بۇل كورسەتكىش بويىنشا الەمدە 26 ورىندى يەلەنەدى، گاز – 149، 5ملرد تەكشە مەتر.
قازىرگى كەزدە كاسپيي ماڭى ءبىز ءۇشىن شىن مانىندە التىندى ايماققا اينالعالى وتىر. «مۇنايى بار ەلدىڭ قۇدايى بار» دەگەن ءسوز تەككە ايتىلماسا كەرەك. مۇنداعى مۇناي قورى التى ملرد. تان ون ەكى ملرد تونناعا جەتەدى. مىنە، وسىدان - اق نەگىزگى بايلىعىمىز كومىرسۋتەگى كەنىنىڭ كەلەشەكتە ەلىمىزدى قانشالىقتى كوتەرىپ، قانداي دارەجەگە جەتكىزەتىنىن جوبالاي بەرۋگە بولادى.
1997 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا ق. ر. پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ ارنايى جارلىعىمەن قازاقويل ۇلتتىق مۇناي - گاز كومپانياسى قۇرىلدى. رەسپۋبليكادا 500 - گە تارتا تاس جانە قوڭىر كومىردىڭ كەن ورىندارى بار. كومىردىڭ ءوندىرىلۋ دەڭگەيى 130 ملن توننادان اسا باستادى. 1. دۋنباسس 2. كۋزباستان كەيىن 3 - ورىن قاراعاندى كومىر باسسەينى بار. قازاقستاننىڭ كومىرى ورتا ازيا، وڭتۇستىك ورالدى كوكس جانە ەنەرگەتيكالىق وتىن قامتاماسىز ەتەدى. مايتوبە، وباعان كومىر شىعىپ، يگەرىلىپ جاتىر. تمد ەلدەرىنەن باسقا تۋرسيا، جۇڭگو، گەرمانياعا ەكسپورتقا شىعارىلا باستادى.
تاس كومىر قالاي پايدا بولعان؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. بۇدان 300ملن جىل بۇرىن قىرىقجاپىراقتەكتەستەردەن تۇزىلگەن ورمانعا سۋ جايىلىپ، جەرى باتپاققا اينالعان. سپورا ارقىلى كوبەيتىپ، بيىكتىگى 40 مەترگە جەتەتىن قىرىقجاپىراقتەكتەس اعاشتار قۇلاپ، لايعا باتقان. سۋ قىسىمى ۇيىندىلەر استىندا قالعان اعاشتاردى نىعىزداپ، وتتەگىنىڭ قاتىسۋىنا مۇمكىندىك قالدىرماعان، ءسويتىپ نىعىزدالعان اعاشتاردان تاس كومىر پايدا بولعان.
حيميكتەر بەنزولدى ارومات ەمەس كومىرسۋتەكتەردەن الۋ ءادىسىن اشقان. اكادەميك ن. د. زەلينسكيي پلاتينا مەن ءپاللادييدى كاتاليزاتور رەتىندە قاتىستىرىپ سيكلوگەكساننان بەنزولدىڭ وڭاي تۇزىلەتىنىن كورسەتتى. ول رەاكسيا تەڭدەۋى مىنانداي:
كەرى پروسەسس جۇرمەۋ ءۇشىن، بولىنگەن سۋتەگىنى باسقا ىدىسقا جينايمىز.
بەنزولدىڭ قولانىلۋى 1 - ءشى نيتروبەنزول ەرىتىندى رەتىندە، بوياعىش زات، 2 - ءشى گەكساحلورگەكسان كۇشتى ۋ قۇرالى رەتىندە قۇرت – قۇمىرسقالاردى جويۋ ءۇشىن، 3 - ءشى گەكساحلوربەنزول قارا كۇيەگە قارسى بيداي مەن قارابيداي تۇقىمىن دارىلەۋ ءۇشىن، 4 - ءشى گەكساحلوربەنزول داندەردى ۋلاندىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
«ءبىلىمدى تياناقتاۋ» ءبولىمى. ەسەپتەر شىعارۋ.
1. 18 - 10 ب. 162 - بەت.
لابوراتوريادا 25ل اسەتيليننەن 16گ بەنزول الىندى. بۇل رەاكسيا بويىنشا تۇزىلۋگە ءتيىستى مولشەردىڭ پروسەنتپەن قانشاسى بولىپ تابىلادى؟
2. مىنا وزگەرىستەردى قالاي جۇرگىزۋگە بولادى؟
3. وقۋلىقپەن جۇمىس. 3 - جاتتىعۋ. 67 - بەت.
1. «حيميا قۇپياسى» ۇندەمەس ويىنى
اتى
1................ الكاندار
2................ الكەندەر
3................ الكيندەر
4................ اراندەر
5................ سيكلوپارافيندەر
الكاديەندەر
فورمۋلاسى
CnH2n + 2
……………. CnH2n
CnH2n – 2
……………. CnH2n – 6
……………. CnH2n - 2
2. ماقالدى اياقتاڭىز.
1. دوسسىز ءومىر، سونگەن كومىر
2. از التىن، كوپ ءسوز كۇمىس
3. وت كومىر جەيدى، توت تەمىر جەيدى.
4. ءسۇت كوپ، كومىر از.
5. مىلتىق سىرتى سۇلۋ تەمىردەي، ۇستانىڭ قاسى قارا كومىردەي.
6. تەمىرشى كومىرشىگە ءۇيىر.
3. حيميالىق ديكتانت.
1. زاتقا................ (سۋتەگى) قوسىلا............. (جۇرەتىن) رەاكسيالار.................. (گيدرلەۋ) رەاكسياسى دەپ اتالادى.
2. بەنزولعا................ ( ) ازوت قىشقىلىمەن................. (اسەر) ەتسە............ ( ) سۋتەك ورنىن باسادى. بۇل رەاكسيا........................ (نيترلەۋ) رەاكسياسى دەپ اتالادى.
«ءتۇيسىنۋ» بولىمىندە ساباقتى بەكىتۋ.
1. بەنزول قايدان الىنادى؟
2. تاس كومىردى كوكستەگەندە قانداي نەگىزگى ونىمدەر تۇزىلەدى؟
3. سيكلوگەكساننان بەنزولدى الۋدىڭ رەاكسيا تەڭدەۋىن جاز.
4. بەنزولدىڭ مولەكۋلالىق فورمۋلاسى قانداي؟
5. بەنزولدىڭ قولدانىلۋىن اتا.
6. كومىرتەگى ەلەمەنتىنە بايلانىستى ولەڭ شۋماقتارىن قۇراستىر جانە پەريودتىق جۇيە بويىنشا سيپاتتاما بەر.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما:
You Might Also Like
