بەتتەردىڭ قيىلىسۋ سىزىقتارىن كورىنىستە كەسكىندەۋ (سىزۋدان كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى)
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، سىزۋ 9 سىنىپ
تاقىرىپتار:
11. بەتتەردىڭ قيىلىسۋ سىزىقتارىن كورىنىستە كەسكىندەۋ.
12. نارسەنىڭ ولشەمدەرىن سىزباعا ءتۇسىرۋ تۋرالى.
13. قيمالار.
14. قيمالار. جاتتىعۋ.
15. قاباتتاستىرىلعان (بەتتەستىرىلگەن) جانە وڭاشالانعان (شىعارىلعان) قيمالار جانە ولاردى سالۋداعى كەلىسىمدەر.
ساباق: №44
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەتتەردىڭ قيىلىسۋ سىزىقتارىن كورىنىستە كەسكىندەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ىزدەنىمپازدىق قاسيەتكە جەتەلەۋ. جاڭا ساباقتى ءوتۋ بارىسىندا ساۋاتتىلىقتارىن، بەلسەندىلىك قابىلەتىن ارتتىرۋ، سىزبادا كورىنىستەردى ورنالاستىرۋعا ۇيرەتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وزىندىك پراكتيكالىق ارەكەت ورتاسىن قالىپتاستىرۋ، وي قورىتىپ، ناقتى شەشىم جاساۋعا ۇيرەتىپ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىلىك: سىزبالاردى سالاۋاتتى سىزىپ، توپپەن جۇمىس جاساپ، ءبىر – ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەتۋ، مادەنيەتتى بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا4 پىشىمىندەگى قاعاز، قارىنداشتار، سىزعىش، وشىرگىش، شەڭبەرسىزار جانە ت. ب.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
كوپتەگەن تەحنيكالىق تەتىكبولشەكتەر ءپىشىنى ءارتۇرلى گەومەتريالىق دەنەلەردەن تۇرادى. گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ بەتتەرى ءوزارا قيىلىسادى. سوندا تەتىكبولشەكتەردىڭ بەتتەرىندە قيىلىسۋ نەمەسە ءوتۋ سىزىقتارى دەپ اتالاتىن سىزىقتار پايدا بولادى. قيىلىسۋ سىزىقتارىن نەمەسە ءوتۋ سىزىقتارى سالا ءبىلۋ كەرەك.
1 - مىسال. ءبۇيىر جاقتارى گوريزونتال پروەكسيالاۋشى فيگۋرالار بولاتىن التىبۇرىشتى دۇرىس پريزما مەن ءبۇيىر جاقتارى پروفيل پروەكسيالاۋشى فيگۋرالار بولىپ كەلگەن بەسبۇرىشتى پريزمانىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن تۇرعىزۋ كەرەك بولسىن (117 - سۋرەت). قيىلىسۋ سىزىعى توبەلەرى ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن التىبۇرىشتى تۇيىق سىنىق بولاتىنىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ونىڭ توبەلەرىن ا، ۆ، س، D، ە جانە ع دەپ بەلگىلەيىك. بۇل نۇكتەلەر دۇرىس التىبۇرىشتى پريزما قىرلارىنىڭ ەكىنشى پريزما بەتىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرى بولادى. التىبۇرىشتى پريزمانىڭ قىرلارى گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار بولعاندىقتان، قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسى بولاتىن ا2، ۆ2، س2، D2، ە2، ع2 التىبۇرىش ونىڭ گوريزونتال پروەكسياسىمەن ءدال كەلەدى. بۇل نۇكتەلەر بەسبۇرىشتى پريزمانىڭ بەتىندە جاتادى. اتالعان نۇكتەلەردىڭ پروفيل پروەكسيالارى دا وڭاي تابىلادى. ا جانە D نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى گوريزونتال ورنالاسقان پريزمانىڭ ەڭ جوعارى ورنالاسقان قىرىنىڭ پروفيل پروەكسياسى بولاتىن نۇكتەدە جاتادى (ا3، D3). وسى سياقتى، ۆ جانە س نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى ۆ3 پەن س3 بىرىگەدى، ە مەن ع نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى ە3 پەن ع3 بىرىگەدى. ا جانە ۆ نۇكتەلەرىنىڭ فرونتال پروەكسيالارى ا1 پەن D1 جانە ۆەرتيكال جانە گوريزونتال ورنالاسقان پريزمالاردىڭ سايكەس قىرلارىنىڭ فرونتال پروەكسيالارىنىڭ قيىلىسۋ نۇكتەلەرى رەتىندە انىقتالعان. ۆ3 = س3 نۇكتەسىنەن جۇرگىزىلگەن گوريزونتال بايلانىس سىزىعى ە3 = ع3 نۇكتەسى اركىلى وتەدى. وسى بايلانىس سىزىعى التىبۇرىشتى دۇرىس پريزمانىڭ سايكەس قىرلارىنىڭ فرونتال پروەكسيالارىن ۆ1 جانە س1 نۇكتەلەرىندە قيادى. ە1 نۇكتەسى س1 نۇكتەسىمەن، ع1 نۇكتەسى ۆ1 نۇكتەسىمەن بىرىگىپ تۇسەدى. سوندا قيىلىسۋ سىزىعى الدىڭعى كورىنىستە ءۇش كەسىندىدەن تۇراتىن، ال سول جاق كورىنىستە ەكى كەسىندىدەن تۇراتىن سىنىق بولادى.
2 - مىسال. گوريزونتال ورنالاسقان پاراللەلەپيپەدتىڭ ءتورتبۇرىشتى دۇرىس پيراميدامەن قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ كەرەك (118 - سۋرەت). قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ پروفيل پروەكسياسىن بىردەن كورسەتۋگە بولادى. قيىلىسۋ سىزىعى تاعى دا كەڭىستىكتە ورنالاسقان ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن التىبۇرىشتى تۇيىق سىزىق بولادى. ونىڭ توبەلەرىن 1، 2، 3، 4، 5 جانە 6 سيفرلارىمەن بەلگىلەپ، ولاردىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارىن تۇرعىزۋعا كىرىسەيىك. 1 جانە 4 نۇكتەلەرىنىڭ فرونتال پروەكسيالارى 11 جانە 41 نۇكتەلەرى پيراميدانىڭ سول جاق قىرىنىڭ پروەكسياسى بويىنان وڭاي تابىلادى. وسى قىردىڭ گوريزونتال پروەكسياسى بويىنان 12 جانە 42 نۇكتەلەرى 11 جانە 41 نۇكتەلەرى ارقىلى ۆەرتيكال بايلانىس سىزىقتارىن جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىندە انىقتالادى. قالعان ءتورت نۇكتەنىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارىن تابۋ ءۇشىن پريزمانىڭ ۇستىڭگى جانە استىڭعى جاقتارى ارقىلى گوريزونتال ورنالاسقان جازىقتىقتار جۇرگىزىلگەن دەپ قاراستىرايىق. بۇل جازىقتىقتار پيراميدانى ونىڭ تابانىنا ۇقساس ءتورتبۇرىشتار بويىمەن قيادى. وسى ءتورتبۇرىشتاردىڭ گوريزونتال پروەكسيالارىن سالايىق. 12 نۇكتەسى ارقىلى پيراميدا تابانىنىڭ قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزەمىز. بۇل تۇزۋلەردىڭ پيراميدانىڭ ءبۇيىر قابىرعالارىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرىن تاۋىپ، ولار ارقىلى تاعى دا تابان قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزسەك، ىزدەپ وتىرعان ءتورتبۇرىشىمىزدى الامىز. وسى ءتورتبۇرىشتىڭ پريزما قىرلارىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرى – 22 جانە 62 تابىلادى. 22 جانە 62 نۇكتەلەرى بويىنشا ولاردىڭ فرونتال پروەكسيالارى – 21 جانە 61 نۇكتەلەرى تابىلادى. 42 نۇكتەسى ارقىلى دا پيراميدا تابانىنىڭ قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزىپ، الدىڭعى تورتبۇرىشپەن پيراميدا تابانى ارالىعىندا ورنالاسقان ءتورتبۇرىشتى الامىز. بۇل ءتورتبۇرىش قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ قالعان ەكى توبەسىن – 3 جانە 5 نۇكتەلەرىن انىقتايدى.
3 - مىسال. ديامەترى ۇلكەندەۋ گوريزونتال سيليندر مەن ديامەترى كىشىلەۋ ۆەرتيكال ءسيليندردىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ كەرەك (119 - سۋرەت). بەرىلگەن سيليندرلەردىڭ وستەرى تىكبۇرىش جاساپ قيىلىسادى. ۇلكەن ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى پروفيل پروەكسيالار جازىقتىعىنا، ال كىشى ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار بولادى. سوندىقتان قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسى كىشى سيليندر تابانىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسىمەن، ال پروفيل پروەكسياسى ۇلكەن سيليندر تابانىنىڭ پروفيل پروەكسياسىمەن ءدال كەلەدى. ەندى قالعان فرونتال پروەكسياسىن سالۋ كەرەك. ىزدەپ وتىرعان سىزىقتىڭ ەكى نۇكتەسى 1 جانە 5 سيليندرلەردىڭ فرونتال پروەكسيالارىن شەكتەيتىن جاساۋشىلاردىڭ قيىلىسۋ نۇكتەلەرى تۇرىندە تابىلادى. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ ءۇشىنشى نۇكتەسى (3) پروفيل پروەكسيادان تابىلادى. 33 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن گوريزونتال بايلانىس سىزىعى فرونتال پروەكسيادا ۆەرتيكال وسپەن قيىلىسقاندا 31 نۇكتەسىن بەرەدى. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ ارالىق نۇكتەلەرى، مىسالى، 2 جانە 4 نۇكتەلەرى، گوريزونتال جانە پروفيل پروەكسيالاردا وستەن بىردەي قاشىقتىقتاردا ورنالاسادى. ولاردىڭ پروفيل جانە گوريزونتال پروەكسيالارىنان جۇرگىزىلگەن بايلانىس سىزىقتارى فرونتال پروەكسيالارىندا قيىلىسادى. انىقتاپ ايتقاندا، 21 نۇكتەسى 23 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن گوريزونتال تۇزۋمەن 22 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن ۆەرتيكال ءتۇزۋدىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسى تۇرىندە الىنادى. 41 نۇكتەسىن دە وسىلايشا انىقتايمىز. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ باسقا نۇكتەلەرىن دە وسى ادىسپەن انىقتاۋعا بولادى. تابىلعان نۇكتەلەردى ۇلگىسىزعىشپەن باستىرا جۇرگىزەدى. ەگەر بەرىلگەن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرى بىردەي بولسا، قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ جەڭىلدەيدى. بۇل جاعدايدا 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرىن (120، ا - سۋرەت) ءتۇزۋ كەسىندىلەرىمەن قوسۋ جەتكىلىكتى. ارالىق نۇكتەلەردى تۇرعىزۋدىڭ كەرەگى جوق، سەبەبى ولار 1121 جانە كەسىندىلەرى بويىندا جاتادى. قيىلىساتىن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرى تەڭ بولماعان جاعدايدى 119 - سۋرەتتە قاراستىردىق. پراكتيكادا ارالىق نۇكتەلەردى تۇرعىزباي - اق، قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ پروەكسياسىن شەڭبەردىڭ دوعاسى تۇرىندە كورسەتۋگە رۇقسات ەتىلەدى (120، ءا - سۋرەت). ءۇش نۇكتە ارقىلى تەك ءبىر عانا شەڭبەر جۇرگىزۋگە بولاتىنى بەلگىلى. 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرى انىقتايتىن شەڭبەردىڭ سەنترى 21 نۇكتەسى ارقىلى وتەتىن ۆەرتيكال تۇزۋدە جاتادى. 1121 (نە 21، 31) كەسىندىسىنىڭ ورتاسىنان تۇرعىزىلعان پەرپەنديكۋليار مەن 21 نۇكتەسىن باستىرا جۇرگىزىلگەن ۆەرتيكال ءتۇزۋدىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسى 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرى ارقىلى وتەتىن شەڭبەردىڭ سەنترىن بەرەدى. قيىلىساتىن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرىنىڭ ايىرماشىلىعى ۇلكەن بولسا (D» d)، قيىلىسۋ سىزىعىن مۇلدە كورسەتپەۋگە بولادى (120، ب - سۋرەت).
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: گوريزونتال ورنالاسقان ءۇشبۇرىشتى پريزمانىڭ فرونتال جانە پروفيل پروەكسيالارى، ۆەرتيكال ورنالاسقان ءتورتبۇرىشتى پريزمانىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارى بەرىلگەن (121، ا - سۋرەت). ءۇشبۇرىشتى پريزمانىڭ گوريزونتال پروەكسياسىن جانە ءتورتبۇرىشتى پريزمانىڭ پروفيل پروەكسياسىن سالىپ، ولاردىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن تۇرعىز.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
تاقىرىپتار:
11. بەتتەردىڭ قيىلىسۋ سىزىقتارىن كورىنىستە كەسكىندەۋ.
12. نارسەنىڭ ولشەمدەرىن سىزباعا ءتۇسىرۋ تۋرالى.
13. قيمالار.
14. قيمالار. جاتتىعۋ.
15. قاباتتاستىرىلعان (بەتتەستىرىلگەن) جانە وڭاشالانعان (شىعارىلعان) قيمالار جانە ولاردى سالۋداعى كەلىسىمدەر.
ساباق: №44
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەتتەردىڭ قيىلىسۋ سىزىقتارىن كورىنىستە كەسكىندەۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ىزدەنىمپازدىق قاسيەتكە جەتەلەۋ. جاڭا ساباقتى ءوتۋ بارىسىندا ساۋاتتىلىقتارىن، بەلسەندىلىك قابىلەتىن ارتتىرۋ، سىزبادا كورىنىستەردى ورنالاستىرۋعا ۇيرەتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: وزىندىك پراكتيكالىق ارەكەت ورتاسىن قالىپتاستىرۋ، وي قورىتىپ، ناقتى شەشىم جاساۋعا ۇيرەتىپ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىلىك: سىزبالاردى سالاۋاتتى سىزىپ، توپپەن جۇمىس جاساپ، ءبىر – ءبىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەتۋ، مادەنيەتتى بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا4 پىشىمىندەگى قاعاز، قارىنداشتار، سىزعىش، وشىرگىش، شەڭبەرسىزار جانە ت. ب.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
كوپتەگەن تەحنيكالىق تەتىكبولشەكتەر ءپىشىنى ءارتۇرلى گەومەتريالىق دەنەلەردەن تۇرادى. گەومەتريالىق دەنەلەردىڭ بەتتەرى ءوزارا قيىلىسادى. سوندا تەتىكبولشەكتەردىڭ بەتتەرىندە قيىلىسۋ نەمەسە ءوتۋ سىزىقتارى دەپ اتالاتىن سىزىقتار پايدا بولادى. قيىلىسۋ سىزىقتارىن نەمەسە ءوتۋ سىزىقتارى سالا ءبىلۋ كەرەك.
1 - مىسال. ءبۇيىر جاقتارى گوريزونتال پروەكسيالاۋشى فيگۋرالار بولاتىن التىبۇرىشتى دۇرىس پريزما مەن ءبۇيىر جاقتارى پروفيل پروەكسيالاۋشى فيگۋرالار بولىپ كەلگەن بەسبۇرىشتى پريزمانىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن تۇرعىزۋ كەرەك بولسىن (117 - سۋرەت). قيىلىسۋ سىزىعى توبەلەرى ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن التىبۇرىشتى تۇيىق سىنىق بولاتىنىن بايقاۋ قيىن ەمەس. ونىڭ توبەلەرىن ا، ۆ، س، D، ە جانە ع دەپ بەلگىلەيىك. بۇل نۇكتەلەر دۇرىس التىبۇرىشتى پريزما قىرلارىنىڭ ەكىنشى پريزما بەتىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرى بولادى. التىبۇرىشتى پريزمانىڭ قىرلارى گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار بولعاندىقتان، قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسى بولاتىن ا2، ۆ2، س2، D2، ە2، ع2 التىبۇرىش ونىڭ گوريزونتال پروەكسياسىمەن ءدال كەلەدى. بۇل نۇكتەلەر بەسبۇرىشتى پريزمانىڭ بەتىندە جاتادى. اتالعان نۇكتەلەردىڭ پروفيل پروەكسيالارى دا وڭاي تابىلادى. ا جانە D نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى گوريزونتال ورنالاسقان پريزمانىڭ ەڭ جوعارى ورنالاسقان قىرىنىڭ پروفيل پروەكسياسى بولاتىن نۇكتەدە جاتادى (ا3، D3). وسى سياقتى، ۆ جانە س نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى ۆ3 پەن س3 بىرىگەدى، ە مەن ع نۇكتەلەرىنىڭ پروفيل پروەكسيالارى ە3 پەن ع3 بىرىگەدى. ا جانە ۆ نۇكتەلەرىنىڭ فرونتال پروەكسيالارى ا1 پەن D1 جانە ۆەرتيكال جانە گوريزونتال ورنالاسقان پريزمالاردىڭ سايكەس قىرلارىنىڭ فرونتال پروەكسيالارىنىڭ قيىلىسۋ نۇكتەلەرى رەتىندە انىقتالعان. ۆ3 = س3 نۇكتەسىنەن جۇرگىزىلگەن گوريزونتال بايلانىس سىزىعى ە3 = ع3 نۇكتەسى اركىلى وتەدى. وسى بايلانىس سىزىعى التىبۇرىشتى دۇرىس پريزمانىڭ سايكەس قىرلارىنىڭ فرونتال پروەكسيالارىن ۆ1 جانە س1 نۇكتەلەرىندە قيادى. ە1 نۇكتەسى س1 نۇكتەسىمەن، ع1 نۇكتەسى ۆ1 نۇكتەسىمەن بىرىگىپ تۇسەدى. سوندا قيىلىسۋ سىزىعى الدىڭعى كورىنىستە ءۇش كەسىندىدەن تۇراتىن، ال سول جاق كورىنىستە ەكى كەسىندىدەن تۇراتىن سىنىق بولادى.
2 - مىسال. گوريزونتال ورنالاسقان پاراللەلەپيپەدتىڭ ءتورتبۇرىشتى دۇرىس پيراميدامەن قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ كەرەك (118 - سۋرەت). قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ پروفيل پروەكسياسىن بىردەن كورسەتۋگە بولادى. قيىلىسۋ سىزىعى تاعى دا كەڭىستىكتە ورنالاسقان ءبىر جازىقتىقتا جاتپايتىن التىبۇرىشتى تۇيىق سىزىق بولادى. ونىڭ توبەلەرىن 1، 2، 3، 4، 5 جانە 6 سيفرلارىمەن بەلگىلەپ، ولاردىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارىن تۇرعىزۋعا كىرىسەيىك. 1 جانە 4 نۇكتەلەرىنىڭ فرونتال پروەكسيالارى 11 جانە 41 نۇكتەلەرى پيراميدانىڭ سول جاق قىرىنىڭ پروەكسياسى بويىنان وڭاي تابىلادى. وسى قىردىڭ گوريزونتال پروەكسياسى بويىنان 12 جانە 42 نۇكتەلەرى 11 جانە 41 نۇكتەلەرى ارقىلى ۆەرتيكال بايلانىس سىزىقتارىن جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىندە انىقتالادى. قالعان ءتورت نۇكتەنىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارىن تابۋ ءۇشىن پريزمانىڭ ۇستىڭگى جانە استىڭعى جاقتارى ارقىلى گوريزونتال ورنالاسقان جازىقتىقتار جۇرگىزىلگەن دەپ قاراستىرايىق. بۇل جازىقتىقتار پيراميدانى ونىڭ تابانىنا ۇقساس ءتورتبۇرىشتار بويىمەن قيادى. وسى ءتورتبۇرىشتاردىڭ گوريزونتال پروەكسيالارىن سالايىق. 12 نۇكتەسى ارقىلى پيراميدا تابانىنىڭ قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزەمىز. بۇل تۇزۋلەردىڭ پيراميدانىڭ ءبۇيىر قابىرعالارىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرىن تاۋىپ، ولار ارقىلى تاعى دا تابان قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزسەك، ىزدەپ وتىرعان ءتورتبۇرىشىمىزدى الامىز. وسى ءتورتبۇرىشتىڭ پريزما قىرلارىمەن قيىلىسۋ نۇكتەلەرى – 22 جانە 62 تابىلادى. 22 جانە 62 نۇكتەلەرى بويىنشا ولاردىڭ فرونتال پروەكسيالارى – 21 جانە 61 نۇكتەلەرى تابىلادى. 42 نۇكتەسى ارقىلى دا پيراميدا تابانىنىڭ قىرلارىنا پاراللەل تۇزۋلەر جۇرگىزىپ، الدىڭعى تورتبۇرىشپەن پيراميدا تابانى ارالىعىندا ورنالاسقان ءتورتبۇرىشتى الامىز. بۇل ءتورتبۇرىش قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ قالعان ەكى توبەسىن – 3 جانە 5 نۇكتەلەرىن انىقتايدى.
3 - مىسال. ديامەترى ۇلكەندەۋ گوريزونتال سيليندر مەن ديامەترى كىشىلەۋ ۆەرتيكال ءسيليندردىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ كەرەك (119 - سۋرەت). بەرىلگەن سيليندرلەردىڭ وستەرى تىكبۇرىش جاساپ قيىلىسادى. ۇلكەن ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى پروفيل پروەكسيالار جازىقتىعىنا، ال كىشى ءسيليندردىڭ جاساۋشىلارى گوريزونتال پروەكسيالار جازىقتىعىنا پەرپەنديكۋليار بولادى. سوندىقتان قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسى كىشى سيليندر تابانىنىڭ گوريزونتال پروەكسياسىمەن، ال پروفيل پروەكسياسى ۇلكەن سيليندر تابانىنىڭ پروفيل پروەكسياسىمەن ءدال كەلەدى. ەندى قالعان فرونتال پروەكسياسىن سالۋ كەرەك. ىزدەپ وتىرعان سىزىقتىڭ ەكى نۇكتەسى 1 جانە 5 سيليندرلەردىڭ فرونتال پروەكسيالارىن شەكتەيتىن جاساۋشىلاردىڭ قيىلىسۋ نۇكتەلەرى تۇرىندە تابىلادى. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ ءۇشىنشى نۇكتەسى (3) پروفيل پروەكسيادان تابىلادى. 33 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن گوريزونتال بايلانىس سىزىعى فرونتال پروەكسيادا ۆەرتيكال وسپەن قيىلىسقاندا 31 نۇكتەسىن بەرەدى. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ ارالىق نۇكتەلەرى، مىسالى، 2 جانە 4 نۇكتەلەرى، گوريزونتال جانە پروفيل پروەكسيالاردا وستەن بىردەي قاشىقتىقتاردا ورنالاسادى. ولاردىڭ پروفيل جانە گوريزونتال پروەكسيالارىنان جۇرگىزىلگەن بايلانىس سىزىقتارى فرونتال پروەكسيالارىندا قيىلىسادى. انىقتاپ ايتقاندا، 21 نۇكتەسى 23 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن گوريزونتال تۇزۋمەن 22 نۇكتەسى ارقىلى جۇرگىزىلگەن ۆەرتيكال ءتۇزۋدىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسى تۇرىندە الىنادى. 41 نۇكتەسىن دە وسىلايشا انىقتايمىز. قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ باسقا نۇكتەلەرىن دە وسى ادىسپەن انىقتاۋعا بولادى. تابىلعان نۇكتەلەردى ۇلگىسىزعىشپەن باستىرا جۇرگىزەدى. ەگەر بەرىلگەن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرى بىردەي بولسا، قيىلىسۋ سىزىعىن سالۋ جەڭىلدەيدى. بۇل جاعدايدا 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرىن (120، ا - سۋرەت) ءتۇزۋ كەسىندىلەرىمەن قوسۋ جەتكىلىكتى. ارالىق نۇكتەلەردى تۇرعىزۋدىڭ كەرەگى جوق، سەبەبى ولار 1121 جانە كەسىندىلەرى بويىندا جاتادى. قيىلىساتىن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرى تەڭ بولماعان جاعدايدى 119 - سۋرەتتە قاراستىردىق. پراكتيكادا ارالىق نۇكتەلەردى تۇرعىزباي - اق، قيىلىسۋ سىزىعىنىڭ پروەكسياسىن شەڭبەردىڭ دوعاسى تۇرىندە كورسەتۋگە رۇقسات ەتىلەدى (120، ءا - سۋرەت). ءۇش نۇكتە ارقىلى تەك ءبىر عانا شەڭبەر جۇرگىزۋگە بولاتىنى بەلگىلى. 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرى انىقتايتىن شەڭبەردىڭ سەنترى 21 نۇكتەسى ارقىلى وتەتىن ۆەرتيكال تۇزۋدە جاتادى. 1121 (نە 21، 31) كەسىندىسىنىڭ ورتاسىنان تۇرعىزىلعان پەرپەنديكۋليار مەن 21 نۇكتەسىن باستىرا جۇرگىزىلگەن ۆەرتيكال ءتۇزۋدىڭ قيىلىسۋ نۇكتەسى 11، 21 جانە 31 نۇكتەلەرى ارقىلى وتەتىن شەڭبەردىڭ سەنترىن بەرەدى. قيىلىساتىن سيليندرلەردىڭ ديامەترلەرىنىڭ ايىرماشىلىعى ۇلكەن بولسا (D» d)، قيىلىسۋ سىزىعىن مۇلدە كورسەتپەۋگە بولادى (120، ب - سۋرەت).
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: گوريزونتال ورنالاسقان ءۇشبۇرىشتى پريزمانىڭ فرونتال جانە پروفيل پروەكسيالارى، ۆەرتيكال ورنالاسقان ءتورتبۇرىشتى پريزمانىڭ فرونتال جانە گوريزونتال پروەكسيالارى بەرىلگەن (121، ا - سۋرەت). ءۇشبۇرىشتى پريزمانىڭ گوريزونتال پروەكسياسىن جانە ءتورتبۇرىشتى پريزمانىڭ پروفيل پروەكسياسىن سالىپ، ولاردىڭ قيىلىسۋ سىزىعىن تۇرعىز.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ءتىلى 5 سىنىپ.تاقىرىپتار:16. سينونيمدەر17. سينونيمدىك قاتار18. انتونيمدەر.19. جاتتىعۋلار ورىنداۋ20. تابۋ
-
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، سىزۋ 9 سىنىپتاقىرىپتار:21. كۇردەلى تىلىكتەر. وتكەندى قايتالاۋ.
