ەكولوگيالىق ماسەلەلەر قاشان شەشىلمەك؟
الەمدىك شەشىلمەيتىن داۋدامايلاردىڭ بولا بەرەتىنى بىردەن ءبىر انىق. ەڭ ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا ەكونوميكا، جاھاندانۋ مەن قاتار ەكوگوليا دا وزەكتىلىكتەن تۇسكەن ەمەس. ەكولوگيا - 20 عاسىردان بەرى الەمدىك ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى. قازىرگى تاڭدا الەمدىك ەكولوگيانىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەن كامچاتكا تۇبەگىنىڭ بويىنداعى تەڭىز مۇحيتىنا قۇياتىن بەرەنگ تەڭىزى، اۆستراليا، ارال اپاتى، بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ بارلىعى وسى جىلدىڭ ەڭ ۇلكەن داۋلاردىڭ بىرىنە اينالدى. وسى جىلدىڭ باسى اۆستراليا ءۇشىن الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ورتپەن باستالسا، بۇل جىلدىڭ قاتەرى كامچاتكا تۇبەگىندەگى بەرەنگ تەڭىزىندە اينالىپ وتپەدى. 2020 جىل ادامزات ءۇشىن عانا ەمەس، بارلىق تابيعات پەن جانۋارلار ءۇشىن دە قيىن جىل بولماق. وسى جىلدىڭ ەڭ قۋانتار جاڭالىعى ەكولوگيانىڭ كارانتين ۋاقىتىندا اجەپتاۋىر تازارعانى بولسا، ءوندىرىس ورىندارىنىڭ جۇمىسى توقتاماعاننىڭ سالدارىنان تابيعات كۇردەلى اپاتتارعا ۇشىرادى. اۋا-رايىنىڭ قولايسىز بولۋىنىڭ ءوزى دە تابيعاتقا ءوزىنىڭ كەسىرىن تيگىزبەي قويمادى، اۆسترالياداعى ءورتتىڭ ءوزى بۇعان دالەل دەسەم قاتەلەسپەسپىن. 2019 جىلدىڭ قۇرعاقتىلىقتىڭ اسەرىنەن، 2020 جىلدىڭ باسى ورتپەن باستالىپ 6 اي بويى جالعاستى سونىڭ سالدارىنان 6،3 ميلليون گەكتار ورمان ورتەنىپ، 1،25 ميلليارد جانۋار مەن 25 ادام قازا تاپتى. تابيعاتتىڭ وسىنداي زاردابىنان اۆستراليا ءزابىر كورگەن بولسا، ادامداردىڭ ىستەپ جاتقان زاتتارىنىڭ سالدارىنان قانشاما جەر زارداپ شەگىپ وتىر. وسى جىلدىڭ ەڭ شەگىنە جەتكەن كامچاتكا تۇبەگىندەگى تىنىق مۇحيتىنا قۇياتىن تەڭىزدەگى جانۋارلاردىڭ جاپپاي قىرىلۋى بولىپ جاتىر. ادامداردىڭ ايتۋى بويىنشا، تەڭىزگە مۇناي وندىرەتىن زاۋىتتارىنىڭ قالدىقتارى توگىلەدى ەكەن، وسىنىڭ ناتيجەسىندە كامچاتكا تۇبەگىنىڭ تەڭىز جاعالاۋىندا ءتۇرلى تەڭىز جانۋارلارى ءولى كۇيدە تابىلىپ جاتىر. ءدال ءقازىر وسى حيميالاردىڭ قايدان قۇيىپ جاتقانى ىزدەستىرىلۋدە. الەمدەگى الپاۋىت ەكولوگيالىق پروبلەمالاردىڭ ءبىرىن ارال تەڭىزى دە يەلەندى. بۇگىندە ارال تەڭىزىندە سۋ مولشەرى جىلدان جىلعا ازايىپ، تەڭىز تۇبىندەگى تۇزداردىڭ اۋاعا ۇشىپ ەكولوگيا كەرى اسەرىن تيگىزىپ جاتقان كورىندى. ارينە، ارال تەڭىزىنىڭ بۇلاي تارتىلىپ قالۋىنا وعان قۇياتىن ءامۋداريا مەن سىرداريا وزەندەرىن شەكارالاس وزبەكستان، قىرعىزستان جانە ءوزىمىزدىڭ ەلىمىزدە قىزىلوردا ايماقتارىندا كۇرىش، ماقتا ءوسىرۋ ەگىنشىلىكتەرىنىڭ اسەرىمەن قوسا سۋ ەلەكتروستانسيالارىنىڭ اشىلۋى دا وزدەرىنىڭ كەسىرىن تيگىزبەي قويمادى. عالىمداردىڭ پىكىرىنشە ارال تەڭىزىنىڭ تۇزدارى اۋاعا تاراپ سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتتاعى مۇزداردىڭ ەرۋىنە الىپ كەلسە، جەر بەتىن توپان سۋ باسپاق، الايدا ارال تەڭىزىن نازارعا تمد ەلدەرىنەن باسقالارى الۋعا قاۋقارى جوق سياقتى. وسى ماسەلەلەردىڭ دەڭگەيىنە بايقوڭىر عارىش ايلاعى دا قۋىپ جەتتى. بايقوڭىر وڭىرىندە ۇشىرىلاتىن زىمىراندار مەن ءتۇرلى تاجىربيەلەردىڭ سالدارىنان ەكولوگيا بۇزىلماق تۇگىلى، ءار تاجىربيە ۇلكەن رادياسيا بەرەتىنى بەلگىلى. بەرىلىپ جاتقان رادياسيانىڭ سالدارى تابيعات پەن جانۋارلاردان بولەك ادامزاتقا دا ءوزىنىڭ كەسىرىن تيگىزبەي قويماس. سول سەبەپتى بۇعان بارشا الەم نازار سالىپ، ءوز قولدارىنا المايىنشا جەر شارىنىڭ ەكولوگياسى ناشارلاي بەرمەك. تابيعاتتى ايالايىق.
تۇران ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتى - بەكتۋروۆا فاريزا.
You Might Also Like
-
سول وقيعانى ەسىمە السام، كۇنى بۇگىنگە دەيىن دەنەم ءبورتىپ تىتىركەنەدى. قانشا ۇمىتايىن دەسەم دە، اركەز تەاترعا بارعان سايىن، سول وقيعا ەرىكسىز ەسكە ورالىپ، ەسكى ەلەستەردىڭ جۇرناعى كولبەڭدەپ كوز الدىم...
-
جۋرناليستيكا قوعاممەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، قوعاممەن بىرگە تىنىستايدى. قوعام تىرلىگىنىڭ تامىرى قيىلسا، جۋرناليستيكا دا ءبىتىپ تىنادى. ن. ميحالكوۆسكيي
