«ج»، «ش» دىبىستارى. سۋ تورعايى (م. زۆەريەۆتىڭ اڭگىمەسى)
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «كوممۋنيكاسيا»
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتى: سويلەۋدى دامىتۋ
تاقىرىبى: «ج»، «ش» دىبىستارى. سۋ تورعايى (م. زۆەريەۆتىڭ اڭگىمەسى).
ماقساتى: اڭگىمەنى وقىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ، شىعارماشىلىعىن، دىبىستاردى دۇرىس ايتا ءبىلۋىن دامىتۋ، قۇستارعا قامقورلىق جاساۋ مەن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
1. بىلىمدىلىك: بالالاردىڭ قىستايتىن قۇستار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
2. دامىتۋشىلىق: قۇستار تۋرالى وي - ورىستەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: قۇستاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
قولداناتىن كورنەكى قۇرالدار: جۇمىس داپتەرى، دەمونستراسيالىق قۇرال، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
سوزدىك جۇمىس: شىبىش.
بيلينگۆالدى كومپونەنت: مۇز – لەد، جابايى قۇستار – ديكيە پتيسى.
بالالار زالعا ساپپەن كىرەدى.
امانداسادى.
شاتتىق شەڭبەرى:
سۇيەيىك تابيعاتتى ايالايىق،
بىزدە ودان جاقسىلىقتى ايامايىق.
تابيعاتتان ءنار العان عوي جانىمىز.
ۇسىنايىق جۇرەك نۇرىن ءبارىمىز.
بالالار، بىزگە جۇمباقباي اتا كەلىپ، جۇمباق جاسىرادى، شەشەمىز بە، جۇمباق.
بالالار اتامەن امانداسادى.
ۇشقانى قىزىق جالپىلداپ
ءوزى سونداي قارقىلداق (قارعا)
شارلاپ ءجۇرىپ دالانى
ۇيىڭە ءۇيىن سالادى. (قارلىعاش)
جاتىر سۋدى جاستانىپ
اي استىندا اق مامىق (اققۋ)
مىسىق قۇلاقتى،
بۇركىت تۇياقتى. (ۇكى)
اق سارايىن تالقانداپ،
شىقتى بىرەۋ تالتاڭداپ. (بالاپان)
توقىلداتىپ مازانى اپ،
اعاشتاردى تازالاپ
ورماندى ەمدەيدى
زيانكەستى جازالاپ. (توقىلداق)
جۇمباقباي اتا: بالالار، ءقازىر اۋلالارىڭنان قاي قۇستاردى كورىپ جۇرسىڭدەر؟ ولارعا قامقورلىق جاساپ، جەم، نان، ۇگىندىلەرىن سەۋىپ ءجۇرۋ كەرەكتىگىن ۇمىتپاڭدار.
تاربيەشى: الدىن - الا جاسالعان جۇمىس ارقىلى بالالاردىڭ نازارىن تاقتاعا اۋدارتۋ. سۋرەتتەر ارقىلى سۇراقتار قويۋ.
- بالالار سىزدەر قىستاپ قالاتىن قۇستاردى بىلەسىزدەر مە؟
- ءيا، كارعا، تورعاي، كوگەرشىن، توقىلداق.
- بىدەر قىستاپ قالاتىن قۇستارعا نە دايىندادىق بالالار؟
- بىزدەر جەمساۋىت دايىندادىق، ونى ءوزىمىز جاساپ، اعاشقا ىلدىك جانە ىشىنە جەم سالدىق.
بالالار، ءبىز بۇگىن قۇستار تۋرالى جۇمباقتاردى جاسىرىپ جانە ولارعا جاسالاتىن قامقورلىق تۋرالى بەكەر ايتقان جوقپىز. ويتكەنى مەن سەندەرگە جازۋشى م. زۆەريەۆتىڭ «سۋ تورعايى» اتتى اڭگىمەسىن مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن. م. زۆەريەۆ جازۋشى، ول تابيعات تۋرالى، قۇستار، جاندىكتەر تۋرالى كوپتەگەن اڭگىمەلەر جازعان.
اڭگىمەنى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن.
قىستىگۇنى قاتتى ايازدا تاۋدان اققان وزەننەن بۋ شىعىپ جاتادى. ەكى جاعاعا كوكپەڭبەك جالتىر مۇز قاتادى. وزەننىڭ تەك ورتاسى عانا مۇزسىز. وسىنداي كەزدە شىر - شىر ەتىپ، مۇز ۇستىندە جورعالاپ تورعاي جۇرەدى. ول – قايكى قۇيرىق، كىشكەنتاي قارا تورعاي. تورعاي شولپ ەتىپ اعىندى سۋعا سۇڭگىپ كەتەدى. ونىڭ ءمولدىر سۋدىڭ تۇبىنە جورعالاپ، تاستاردىڭ ارا - اراسىن شۇقىلاپ جۇرگەنىن انىق كورۋگە بولادى. انە، ول پىر ەتىپ قايتادان جاعاعا ۇشىپ شىقتى. تىرناقتارىنىڭ ۇشىنا مۇز قاتىپ قالعان.
ونى ەلەڭ قىلماستان زىر - زىر جورعالاپ، باياعىسىنشا اندەتۋمەن بولادى. بۇل قانداي عاجاپ قۇس؟ بۇل قۇستى سۋ تورعايى دەيدى. ول قىسى - جازى بىردەي جەمىن سۋ تۇبىنەن تابادى.
بالالارعا مازمۇنىن ۆيدەوروليك تاماشالاۋ ارقىلى قىسقاشا ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەشى بالالارعا اڭگىمە مازمۇنى بويىنشا سۇراقتار قويادى.
1. اڭگىمەدە جىلدىڭ قاي مەزگىلى ايتىلعان؟
2. اڭگىمە نە تۋرالى؟
3. سۋ تورعايىن كىم سيپاتتاپ بەرەدى؟
4. سۋ تورعايى جەمىن قايدان تابادى؟
5. سۋ تورعايىن نە ءۇشىن عاجاپ قۇسقا تەڭەيدى؟
تاربيەشى اڭگىمە مازمۇنىن 5 - 6 بالاعا قايتالاپ ايتقىزادى. ءبىرىن - ءبىرى جالعاستىرۋ ارقىلى.
- اڭگىمەدەن سۋ تورعايى قانداي قۇستارعا جاتادى دەپ ويلايسىڭدار؟
بالالار قۇستار تاعى دا قىستاپ قالاتىن قۇستار، جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن قۇستار بولىپ بولىنەدى. ەندى بالالار بىزدەر ويىن وينايىق.
ديداكتيكالىق ويىن: «قىستايتىن، جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن قۇستاردى اجىرات». بالالار قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى بار ۇلەستىرمەلى كارتوچكالار ارقىلى اجىراتىپ بەلگىلەيدى.
بيلينگۆالدى كومپونەنت: مۇز - لەد، جابايى قۇستار – ديكيە پتيسى.
بالالار بىزدەر قۇستار تۋرالى تاقپاقتار، ماقال - ماتەلدەر بىلەمىز بە، كىم ايتادى؟ بالالار تاقپاقتار، ماقال ماتەلدەر ايتادى.
سەرگىتۋ ءساتى:
(سەرگىتۋ جاتتىعۋلارىن ح. تالعاروۆتىڭ «تورعاي» ولەڭى.
تورعاي، تورعاي، تورعايسىڭ،
تاياۋ كەلىپ قونعايسىڭ.
جەم شاشايىن، تويىپ ال،
سوندا ايازعا توڭبايسىڭ.
- «ج» جانە «ش» دىبىستارىنىڭ دۇرىس ارتيكۋلياسياسى:
«ج»، «ش» دىبىستارىن ايتقاندا، ەرىن دوڭگەلەنەدى دە، العا قاراي جيىرىلادى. ءتىل ۇشى جالپاقتانىپ، تىستەردىڭ تۇبىنە جۋىقتايدى، ءبىراق تيمەيدى.
«ش» دىبىسىن دۇرىس ەستىپ، اجىراتۋعا ارنالعان جاتتىعۋلار:
1. شا - شا - شا - شانا.
شۋ - شۋ - شۋ - شۋدا.
شى - شى - شى - شىنى.
شە - شە - شە - شەلەك.
شي - شي - شي - شيە.
ءشو - ءشو - ءشو - ءشوپ.
2. اش - اش - اش - اشىق.
ۇش - ۇش - ۇش - ۇشقىن.
ىش - ىش - ىش - ىش - قىش.
ءوش - ءوش - ءوش - كوش.
جاڭىلتپاش ايتقىزۋ – دىبىستى دۇرىس ايتقىزۋدى ۇتىمدى تاسىلدەردىڭ ءبىرى.
شەمىشكە شاقساڭ شاق،
شاپشاڭ شاق.
ءشوبىڭدى شاپساڭ شاپ،
شاپشاڭ شاپ.
(ق. مىرزا ءالي)
جوعالدى بەس شىبىش،
جوق ءالى ەش سىبىس،
جوق ءالى ەش سىبىس،
جوعالدى بەس شىبىش.
(ق. مىرزا ءالي)
«ج» دىبىسىن بۋىن دىبىس ىشىندە كەلتىرۋ.
جا - جا - جا - جالاۋ
جو - جو - جو - جوy
جۋ - جۋ - جۋ - جۋسان
جى - جى - جى - جىلان
جي - جي - جي - جيەك
جە - جە - جە - جەر
ءجا - ءجا - ءجا - جاشىك
اج - اج - اج - گاراج
ديداكتيكالىق ويىن: «نە جاقسى، نە جامان؟»
ويىن شارتى: بەرىلگەن سۋرەتتەردەن نە جاقسى، نە جامان ىستەردى تاۋىپ كورسەتۋ كەرەك.
داپتەرمەن جۇمىس:
داپتەردەگى №9 تاپسىرما بويىنشا ورىندالادى.
جەكە جۇمىس جۇرگىزەدى. سۋرەتتە كورسەتىلگەن بالالاردىڭ جاقسى قىلىق جاساپ جاتقانىن جاسىلمەن، جامان قىلىق جاساپ جاتقاندى قىزىلمەن بەلگىلەيمىز.
قورىتىندى:
- بالالار بۇگىڭ مەن سەندەرگە نە تۋرالى اڭگىمە وقىدىم؟
- اڭگىمە ۇنادى ما؟
- ول قانداي قۇسقا جاتادى؟
جاۋاپ بەرگەن بالالار جۇلدىزشالارمەن ماراپاتتالادى.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ورىندايدى: اڭگىمەنىڭ تاقىرىبىن جانە اۆتورىن بىلەدى، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
تۇسىنەدى: قۇستاردىڭ كىستاپ قالاتىن جانە جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن تۇرلەرىن.
قولدانادى: «ج»، «ش»، دىبىستارى ارقىلى كەزدەسەتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرۋدى.
اتىراۋ قالاسى
№33 «كوركەماي» بالاباقشاسى
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك قازىنالىق كاسىپورىن
ەرەسەك توپ تاربيەشىسى شۇينشالييەۆا دامەلي سيمبەركينوۆنا
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتى: سويلەۋدى دامىتۋ
تاقىرىبى: «ج»، «ش» دىبىستارى. سۋ تورعايى (م. زۆەريەۆتىڭ اڭگىمەسى).
ماقساتى: اڭگىمەنى وقىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە ۇيرەتۋ، شىعارماشىلىعىن، دىبىستاردى دۇرىس ايتا ءبىلۋىن دامىتۋ، قۇستارعا قامقورلىق جاساۋ مەن قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
1. بىلىمدىلىك: بالالاردىڭ قىستايتىن قۇستار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ، بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
2. دامىتۋشىلىق: قۇستار تۋرالى وي - ورىستەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: قۇستاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا تاربيەلەۋ.
قولداناتىن كورنەكى قۇرالدار: جۇمىس داپتەرى، دەمونستراسيالىق قۇرال، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
سوزدىك جۇمىس: شىبىش.
بيلينگۆالدى كومپونەنت: مۇز – لەد، جابايى قۇستار – ديكيە پتيسى.
بالالار زالعا ساپپەن كىرەدى.
امانداسادى.
شاتتىق شەڭبەرى:
سۇيەيىك تابيعاتتى ايالايىق،
بىزدە ودان جاقسىلىقتى ايامايىق.
تابيعاتتان ءنار العان عوي جانىمىز.
ۇسىنايىق جۇرەك نۇرىن ءبارىمىز.
بالالار، بىزگە جۇمباقباي اتا كەلىپ، جۇمباق جاسىرادى، شەشەمىز بە، جۇمباق.
بالالار اتامەن امانداسادى.
ۇشقانى قىزىق جالپىلداپ
ءوزى سونداي قارقىلداق (قارعا)
شارلاپ ءجۇرىپ دالانى
ۇيىڭە ءۇيىن سالادى. (قارلىعاش)
جاتىر سۋدى جاستانىپ
اي استىندا اق مامىق (اققۋ)
مىسىق قۇلاقتى،
بۇركىت تۇياقتى. (ۇكى)
اق سارايىن تالقانداپ،
شىقتى بىرەۋ تالتاڭداپ. (بالاپان)
توقىلداتىپ مازانى اپ،
اعاشتاردى تازالاپ
ورماندى ەمدەيدى
زيانكەستى جازالاپ. (توقىلداق)
جۇمباقباي اتا: بالالار، ءقازىر اۋلالارىڭنان قاي قۇستاردى كورىپ جۇرسىڭدەر؟ ولارعا قامقورلىق جاساپ، جەم، نان، ۇگىندىلەرىن سەۋىپ ءجۇرۋ كەرەكتىگىن ۇمىتپاڭدار.
تاربيەشى: الدىن - الا جاسالعان جۇمىس ارقىلى بالالاردىڭ نازارىن تاقتاعا اۋدارتۋ. سۋرەتتەر ارقىلى سۇراقتار قويۋ.
- بالالار سىزدەر قىستاپ قالاتىن قۇستاردى بىلەسىزدەر مە؟
- ءيا، كارعا، تورعاي، كوگەرشىن، توقىلداق.
- بىدەر قىستاپ قالاتىن قۇستارعا نە دايىندادىق بالالار؟
- بىزدەر جەمساۋىت دايىندادىق، ونى ءوزىمىز جاساپ، اعاشقا ىلدىك جانە ىشىنە جەم سالدىق.
بالالار، ءبىز بۇگىن قۇستار تۋرالى جۇمباقتاردى جاسىرىپ جانە ولارعا جاسالاتىن قامقورلىق تۋرالى بەكەر ايتقان جوقپىز. ويتكەنى مەن سەندەرگە جازۋشى م. زۆەريەۆتىڭ «سۋ تورعايى» اتتى اڭگىمەسىن مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن. م. زۆەريەۆ جازۋشى، ول تابيعات تۋرالى، قۇستار، جاندىكتەر تۋرالى كوپتەگەن اڭگىمەلەر جازعان.
اڭگىمەنى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن.
قىستىگۇنى قاتتى ايازدا تاۋدان اققان وزەننەن بۋ شىعىپ جاتادى. ەكى جاعاعا كوكپەڭبەك جالتىر مۇز قاتادى. وزەننىڭ تەك ورتاسى عانا مۇزسىز. وسىنداي كەزدە شىر - شىر ەتىپ، مۇز ۇستىندە جورعالاپ تورعاي جۇرەدى. ول – قايكى قۇيرىق، كىشكەنتاي قارا تورعاي. تورعاي شولپ ەتىپ اعىندى سۋعا سۇڭگىپ كەتەدى. ونىڭ ءمولدىر سۋدىڭ تۇبىنە جورعالاپ، تاستاردىڭ ارا - اراسىن شۇقىلاپ جۇرگەنىن انىق كورۋگە بولادى. انە، ول پىر ەتىپ قايتادان جاعاعا ۇشىپ شىقتى. تىرناقتارىنىڭ ۇشىنا مۇز قاتىپ قالعان.
ونى ەلەڭ قىلماستان زىر - زىر جورعالاپ، باياعىسىنشا اندەتۋمەن بولادى. بۇل قانداي عاجاپ قۇس؟ بۇل قۇستى سۋ تورعايى دەيدى. ول قىسى - جازى بىردەي جەمىن سۋ تۇبىنەن تابادى.
بالالارعا مازمۇنىن ۆيدەوروليك تاماشالاۋ ارقىلى قىسقاشا ءتۇسىندىرۋ.
تاربيەشى بالالارعا اڭگىمە مازمۇنى بويىنشا سۇراقتار قويادى.
1. اڭگىمەدە جىلدىڭ قاي مەزگىلى ايتىلعان؟
2. اڭگىمە نە تۋرالى؟
3. سۋ تورعايىن كىم سيپاتتاپ بەرەدى؟
4. سۋ تورعايى جەمىن قايدان تابادى؟
5. سۋ تورعايىن نە ءۇشىن عاجاپ قۇسقا تەڭەيدى؟
تاربيەشى اڭگىمە مازمۇنىن 5 - 6 بالاعا قايتالاپ ايتقىزادى. ءبىرىن - ءبىرى جالعاستىرۋ ارقىلى.
- اڭگىمەدەن سۋ تورعايى قانداي قۇستارعا جاتادى دەپ ويلايسىڭدار؟
بالالار قۇستار تاعى دا قىستاپ قالاتىن قۇستار، جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن قۇستار بولىپ بولىنەدى. ەندى بالالار بىزدەر ويىن وينايىق.
ديداكتيكالىق ويىن: «قىستايتىن، جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن قۇستاردى اجىرات». بالالار قۇستاردىڭ سۋرەتتەرى بار ۇلەستىرمەلى كارتوچكالار ارقىلى اجىراتىپ بەلگىلەيدى.
بيلينگۆالدى كومپونەنت: مۇز - لەد، جابايى قۇستار – ديكيە پتيسى.
بالالار بىزدەر قۇستار تۋرالى تاقپاقتار، ماقال - ماتەلدەر بىلەمىز بە، كىم ايتادى؟ بالالار تاقپاقتار، ماقال ماتەلدەر ايتادى.
سەرگىتۋ ءساتى:
(سەرگىتۋ جاتتىعۋلارىن ح. تالعاروۆتىڭ «تورعاي» ولەڭى.
تورعاي، تورعاي، تورعايسىڭ،
تاياۋ كەلىپ قونعايسىڭ.
جەم شاشايىن، تويىپ ال،
سوندا ايازعا توڭبايسىڭ.
- «ج» جانە «ش» دىبىستارىنىڭ دۇرىس ارتيكۋلياسياسى:
«ج»، «ش» دىبىستارىن ايتقاندا، ەرىن دوڭگەلەنەدى دە، العا قاراي جيىرىلادى. ءتىل ۇشى جالپاقتانىپ، تىستەردىڭ تۇبىنە جۋىقتايدى، ءبىراق تيمەيدى.
«ش» دىبىسىن دۇرىس ەستىپ، اجىراتۋعا ارنالعان جاتتىعۋلار:
1. شا - شا - شا - شانا.
شۋ - شۋ - شۋ - شۋدا.
شى - شى - شى - شىنى.
شە - شە - شە - شەلەك.
شي - شي - شي - شيە.
ءشو - ءشو - ءشو - ءشوپ.
2. اش - اش - اش - اشىق.
ۇش - ۇش - ۇش - ۇشقىن.
ىش - ىش - ىش - ىش - قىش.
ءوش - ءوش - ءوش - كوش.
جاڭىلتپاش ايتقىزۋ – دىبىستى دۇرىس ايتقىزۋدى ۇتىمدى تاسىلدەردىڭ ءبىرى.
شەمىشكە شاقساڭ شاق،
شاپشاڭ شاق.
ءشوبىڭدى شاپساڭ شاپ،
شاپشاڭ شاپ.
(ق. مىرزا ءالي)
جوعالدى بەس شىبىش،
جوق ءالى ەش سىبىس،
جوق ءالى ەش سىبىس،
جوعالدى بەس شىبىش.
(ق. مىرزا ءالي)
«ج» دىبىسىن بۋىن دىبىس ىشىندە كەلتىرۋ.
جا - جا - جا - جالاۋ
جو - جو - جو - جوy
جۋ - جۋ - جۋ - جۋسان
جى - جى - جى - جىلان
جي - جي - جي - جيەك
جە - جە - جە - جەر
ءجا - ءجا - ءجا - جاشىك
اج - اج - اج - گاراج
ديداكتيكالىق ويىن: «نە جاقسى، نە جامان؟»
ويىن شارتى: بەرىلگەن سۋرەتتەردەن نە جاقسى، نە جامان ىستەردى تاۋىپ كورسەتۋ كەرەك.
داپتەرمەن جۇمىس:
داپتەردەگى №9 تاپسىرما بويىنشا ورىندالادى.
جەكە جۇمىس جۇرگىزەدى. سۋرەتتە كورسەتىلگەن بالالاردىڭ جاقسى قىلىق جاساپ جاتقانىن جاسىلمەن، جامان قىلىق جاساپ جاتقاندى قىزىلمەن بەلگىلەيمىز.
قورىتىندى:
- بالالار بۇگىڭ مەن سەندەرگە نە تۋرالى اڭگىمە وقىدىم؟
- اڭگىمە ۇنادى ما؟
- ول قانداي قۇسقا جاتادى؟
جاۋاپ بەرگەن بالالار جۇلدىزشالارمەن ماراپاتتالادى.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ورىندايدى: اڭگىمەنىڭ تاقىرىبىن جانە اۆتورىن بىلەدى، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
تۇسىنەدى: قۇستاردىڭ كىستاپ قالاتىن جانە جىلى جاققا ۇشىپ كەتەتىن تۇرلەرىن.
قولدانادى: «ج»، «ش»، دىبىستارى ارقىلى كەزدەسەتىن سوزدەرگە مىسالدار كەلتىرۋدى.
اتىراۋ قالاسى
№33 «كوركەماي» بالاباقشاسى
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك قازىنالىق كاسىپورىن
ەرەسەك توپ تاربيەشىسى شۇينشالييەۆا دامەلي سيمبەركينوۆنا
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل، ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە! (پەداگوگتارمەن جۇمىس)
-
توقسان بي جاباي ۇلى كەرەي رۋىنىڭ ەسىمى بۇكىل قازاق ەلىنە تانىمال ءىرى وكىلى. ول ەل بيلەۋ ىستەرىندە، داۋ-داماي ايتىستاردا كەرەي رۋى اتىنان سويلەپ، وسى رۋدىڭ نامىسىن قورعاعان، جوعىن جوقتاعان ءوز كەزىندە...
