كوللەدجدىڭ ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ بەيىمدەلۋى
وسكەمەن قالاسى، شىعىس قازاقستان وبلىسى
«وسكەمەن مەديسينالىق كوللەدجى» شجق كمقك
پەداگوگ-پسيحولوگى اميرەنوۆا ەلميرا كەنجيكانوۆنا
بەيىمدەلۋ — بۇل وقۋ ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋ مەن ستۋدەنتتىڭ وعان دەگەن قارىم–قاتىناسىنىڭ وزگەرىسى.
كوللەدجدە ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتىنىڭ بەيىمدەلۋىنىڭ الەۋمەتتىك دەڭگەيى كوپتەگەن فاكتورلاردى انىقتايدى: ادامنىڭ جەكەلەگەن تۇلعالىق-پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگى، تۇلعاسى، ىسكەرلىك قابىلەتتىلىگى مەن ءتارتىبى، قۇندىلىقتارى، اكادەميالىق بەلسەندىلىگى، دەنساۋلىق جاعدايى، الەۋمەتتىك ورتاسى، وتباسىلىق دەڭگەيى، ت.س.س.
جاستاردىڭ ستۋدەنتتىك ومىرگە قالىپتاسۋى الەۋمەتتىك جانە بيولوگيالىق وزگەرىستەردىڭ تولىقتاي جەتىلمەگەندىگىنەن، قيىن ءارى كوپجاقتىلى ءۇردىس دەپ قاراستىرىلادى. سوندىقتان، ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتىنىڭ كوللەدج جاعدايىنا بەيىمدەلۋ ماسەلەسى جالپى تەوريالىق ماسەلەلەردىڭ ءبىرى جانە بۇگىنگى تاڭعا دەيىن پىكىرتالاستىڭ ءداستۇرلى ءپانى بولىپ تابىلادى. [1]
كەشەگى مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ ستۋدەنتتىك ومىرگە «ەنۋى» ماسەلە مىندەتتەرىنىڭ وزەكتىلگىن انىقتاپ بەرەدى. ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ ستۋدەنتتىك ومىرگە تەز بەيىمدەلۋ ءۇردىسى ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇردىسىندە جاڭا كەزەڭ بولىپ سانالادى. وقۋ كەزەڭىنىڭ العاشقى باسپالداعىندا ولاردىڭ وقۋ– ىس-ارەكەتىندەگى پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرى مەن وزگەرىستەرىن، پسيحولوگيالىق جاعدايىن زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. ءبىراق، ءبىرىنشى كۋرستاعى وقۋ–ءىس ارەكەتىن ۇيىمداستىرۋ ءىسى كوللەدج جاعدايىنا وراي ستۋدەنتتىڭ بەيىمدەلۋىنە باعىتتالعان.
ورتا كاسىبي مامان دايارلاۋ وقۋ ىسىندە ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ بەيىمدەلۋ ءۇردىسى ماسەلەلەرىن شەشۋگە قاتىستى ادەبيەتتەر مەن زەرتتەۋلەر ساراپتاماسى عىلىمي–تەوريالىق جاڭالىقتاردى اشىپ بەردى.
بەيىمدەلۋدى زەرتتەۋ ي.پ.پاۆلوۆتىڭ. ي.م. سەچەنوۆتىڭ، چ،ءدارۆيننىڭ، ج.پياجeنىڭ ەڭبەكتەرىندە ءتىرى ورگانيزمگە قاجەتتى جاعداي رەتىندە قاراستىرىلادى. جەكە تۇلعانىڭ ەموسيونالدىق مىنەز–قۇلىقتىق وزگەرىسىن زەرتتەۋ گ.س.ءدۋنيننىڭ، ي.ا.ميلوۆانوۆانىڭ، ي.ا.گەورگييەۆتىڭ عىلىمي – پەداگوگيكالىق ەڭبەكتەرىندە كورىنىس تاپقان. [2]
ادامنىڭ قورشاعان ورتانىڭ ءار ءتۇرلى جاعدايلارىنا وراي بەيىمدەلۋىنىڭ پسيحولوگيالىق اسپەكتىلەرى ب.گ.انانيەۆتىڭ، ۆ.ۆ.انتيپوۆتىڭ، ج.گودفرۋانىڭ، ۆ.ۆ.گريسەنكونىڭ، ە.ف.زەەردىڭ، ۆ.ۆ.كونستانتينوۆتىڭ، ۆ.ۆ.پارحومچۋكتىڭ، ت.ب. ەڭبەكتەرىندە ورىن الدى.
الەۋمەتتىك قالىپتاسۋدىڭ الەۋمەتتىك تۇرعىداعى سۇراقتارى ر.ف.يحسانوۆتىڭ، ن.سمەلزەردىڭ، و.س.سوۆەتوۆانىڭ، ن.س.يۋجانينانىڭ ەڭبەكتەرىندە قاراستىرىلعان.
بەيىمدەلۋ ماسەلەلەرى پەداگوگيكا سالاسىندا ۆ.م.دۋگينستىڭ، ۆ.ل.بوزادجييەۆتىڭ، ۆ.ۆ.لاگەريەۆتىڭ، ر.ح.ماحمۋتوۆانىڭ، ل.ا.نوسوۆانىڭ، م.ف.ءفاتحۋلليننىڭ ەڭبەكتەرىندە كورىنەدى.
ءتيىمدى وقۋ بارىسىندا ستۋدەنتكە كاسىبي ءبىلىم الۋ ورتاسىندا ءوزىن قولايلى سەزىنۋى شارت.[3]
ستۋدەنتتىك ءومىر ءبىرىنشى كۋرستان باستالادى. سوندىقتان دا ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتىنىڭ كوللەدج ءومىرى مەن وقۋ–ءىس ارەكەتىنە ءتيىمدى بەيىمدەلۋى تۇلعا رەتىندە بولاشاعىنىڭ جاقسى دامۋىنا، جاقسى كاسىبي مامان بولىپ قالىپتاسۋىنا كەپىل بولا الادى. مۇنىمەن وقىتۋدىڭ ارتۇرلىلىگى مەن قالىپتاسۋدىڭ قاراما–قايشىلىق ماسەلەلەرى زەرتتەۋلىك، جانە تاجىريبەلىك قىزىعۋشىلىق تۋىندايدى جانە انىقتالادى.
كەشەگى مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ جاڭا جاعدايعا ناتيجەلى قالىپتاسۋىن شەشۋ ءۇشىن العاشقى وقۋ جىلىندا ستۋدەنتتىڭ كوپشىلىگى كەزدەسەتىن تيپولوگيالىق ماسەلەلەردى سەبەپ–سالدارىمەن ناقتى انىقتاپ الۋ كەرەك.
جاس جەتكىنشەكتىڭ ستۋدەنتتىك ومىرگە قوسىلۋى جولىندا تۇرعان كەدەرگى ونىڭ كوللەدجگە قالىپتاسقان ديناميكالىق ستەوروتيپپەن كەلۋىمەن بايلانىستى. كوللەدجگە قابىلدانۋىمەن قاتار بۇرىنعى قالىپتاسقان ستەوروتيپ بۇزىلىپ، جاڭا ءتۇرى قالىپتاسادى.
ءبىرىنشى كۋرسقا تۇسكەن ستۋدەنتتەرگە كوللەدجدىڭ وقۋ–ءىسى ءۇردىسى مەن ءتارتىبىن قابىلداۋ وڭايعا سوقپايدى. بۇل مەكتەپ كەزى مەن ۇيدە بالانىڭ ۇنەمى ءمۇعالىم مەن اتا–انا قامقورلىعىندا بولۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ستۋدەنتتەر وزدەرىن ءوزى باقىلاۋعا ءالى قالىپتاسپاعان، ۇيرەنبەگەن. مەديسينالىق كوللەدجگە تۇسۋشىلەردىڭ نەگىزگى بولىگى اۋدانداردان (وبلىس، اۋىلداردار) كەلەدى. قالاعا كەلىسىمەن ولار اتا–انا قامقورلىعىنان تىسقارى بولىپ، وزدەرىنىڭ جەكە ومىرلەرىن باستايدى. سوندىقتان دا اتا–انا تاراپىنان ۇنەمى باقىلاۋ مۇمكىن ەمەس.
ستۋدەنت تەك كوللەدجدە عانا وقىپ قويماي، كىتاپحانالارعا بارىپ، ءوز بەتىنشە دە ىزدەنۋى، ءبىلىم الۋى قاجەت. عالامتور مەن باسقا دا قۇرىلعىلاردى قولدانۋى كەرەك. وقۋ ءىسى ۇردىسىندە ستۋدەنتتىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنىسى ءبىرشاما ءرول اتقارادى.
ستۋدەنت پەن وقىتۋشىنىڭ اراسىنداعى باسپالداق كوللەدجدىڭ وقۋ ءىسى ۇردىسىندە وقىتۋدىڭ ادىستەرى مەن ۇيىمداستىرىلۋى نەگىزىندە انىقتالادى. ءبىلىم الۋدىڭ مەكتەپتە يگەرىلگەن ءادىس – تاسىلدەرى كوبىنەسە جاڭا ديداكتيكالىق جاعدايلاردى باعالاپ جاتادى. كەي جاعدايدا بۇل وڭ ناتيجە دە بەرمەۋى مۇمكىن. ستۋدەنت كوللەدجدىڭ وقۋ ءىسى ۇردىستەرىنىڭ تالاپتارىنا قالىپتاسۋى ءۇشىن ءبىرشاما ۋاقىت كەتەدى. كوپشىلىگىنە بۇل ۇلكەن ەڭبەكپەن كەلەدى. وسىدان بارىپ ءىس – ارەكەتتىڭ تۇرلىلىگى، مەكتەپتە وقىعان ادامنىڭ كوللەدجە ءبىلىم الۋى بارىسىندا قورىتىندىلانادى. بەيىمدەلۋ ءۇردىسىن كومپلەكستى تۇردە: ونىڭ ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە دامۋى، ياعني، جەكەلەگەن تۇلعالىق قارىم–قاتىناس دەڭگەيىندە، جەكەلەگەن ءىس–ارەكەتىندە، پسيحوفيزيولوگيالىق رەتتەۋ تۇرعىسىنان قاراستىرۋ قاجەت. قالىپتاسۋ ۇردىسىنە بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە تىكەلەي اسەر ەتەتىن پسيحيكالىق بەيىمدەلۋ بۇل ورايدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ستۋدەنتتەردىڭ بەيىمدەلۋ ماسەلەسىن شەشۋگە باعىتتالعان پەداگوگيكالىق ۇردىستەردى ۇيىمداستىرۋدىڭ بىركەلكى ەمەس ارەكەتتەرىنىڭ: وقىتۋشىلاردىڭ كەلىسپەۋشىلىك ارەكەتتەرى، جەتەكشىلەردىڭ بۇل ماسەلەنى شەشۋدە از كوڭىل بولۋلەرى ناتيجەسىندە ستۋدەنتتەردىڭ وقۋ–تاربيە ۇردىسىنە قالىپتاسۋى قيىندايدى. ورتا كاسىبي ءبىلىم بەرۋ پەداگوگيكاسىندا ستۋدەنتتەردىڭ وقۋ–ءىسى ارەكەتىن قابىلداۋدا قيىندىق تۋدىراتىن پسيحولوگيالىق–پەداگوگيكالىق سەبەپتەر ءالى دە جەتكىلىكتى انىقتالماعان. سونىمەن قاتار وقۋ–تاربيە ۇردىسىندە ستۋدەنتتىڭ الەۋمەتتىك– پسيحولوگيالىق قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن پسيحولوگيالىق – پەداگوگيكالىق جاعدايلار دا انىقتاۋدى قاجەت ەتەدى. [4]
پسيحولوگيالىق قولداۋ ەڭ ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مەيىرىمدىلىك، كوڭىل ءبولۋ كوللەدجدەگى وقۋ–تاربيە ۇردىسىنە بەيىمدەلۋ ۋاقىتىن ازايتۋعا مۇمكىندىك تۋدىرادى. توپ جەتەكشىسى ستۋدەنتتەردىڭ ساباق ۇلگەرىمى مەن ساباققا قاتىسىمىن باقىلاپ، اتا-انالارىن حاباردار ەتىپ وتىرادى. اركىمگە جەكەلەي قارىم-قاتىناس جاساۋ – بۇل ءبىزدىڭ توپ جەتەكشىلەرى جۇمىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى. ولار اركىممەن ورتاق ءتىل تابىسۋعا، اشىق سويلەسىپ، كەڭەستەرى مەن ۇسىنىستارىن بىلدىرۋگە، ستۋدەنتتىڭ ماعلۇماتتى ءوز بەتىنشە يگەرۋگە كومەك كورسەتۋگە، ءوزىنىڭ ءبىلىمى مەن قابىلەتتىلىگىن باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋگە تىرىسادى.
پسيحولوگتار ستۋدەنتتەر اراسىندا قولايلىلىق قالىپتاستىرۋعا از تەر توكپەيدى، كۇش جۇمسامايدى. مىسالى، بەيىمدەلۋ كەزىندە ءبىرىنشى كۋرسقا تۇسكەن ستۋدەنتتەرگە كومپلەكستى دياگنوستيكا وتكىزىپ، قورىتىندىسى بويىنشا كونسۋلتاسياعا شاقىرادى. كونسۋلتاسيا بارىسىندا ستۋدەنتتەردىڭ ءارتۇرلى پروبلەمالارى انىقتالىپ. باقىلاۋعا الىپ، توپ جەتەكشىلەرىنە ۇنىستار بەرەدى. وتكىزىلگەن كونسۋلتاسيادان كەيىن ستۋدەنتتىڭ جەكە باقىلاۋ كارتاسى تولتىرىلادى. سونىمەن قاتار كوللەدجدە ستۋدەنتتەردىڭ ءبىر–بىرىمەن جاقىنداستىرۋعا، ورتاق ءتىل تابىستىرىپ، دوستاستىرۋعا، كۋرستاستاردىڭ ءوزارا جانە جوعارعى كۋرس ستۋدەنتتەرىمەن قارىم–قاتىناس جاساي بىلۋگە باعىتتالعان ءار ءتۇرلى مەرەكەلىك جانە تاربيلىك ءىس–شارالارى ۇيىمداستىرىلادى. اسىرەسە پسيحولوگتار ەمتيحان الدىنداعى مازاسىزدىقتارىن باسۋ ماقساتىندا سىنىپ ساعاتتارىن، ەمتيحان الدىنعا دايىندالۋعا كەڭەس اقپارات پاراقشالارىن تاراتادى. سونىمەن قاتار مازاسىزدىقتارى جوعارى ءار ستۋدەنتتەرمەن سەسسيا ۋاقىتىندا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتىلەدى.
ءبىزدىڭ ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ كوپشىلىگى كوللەدجدىڭ بەلسەندى ستۋدەنتتەرى قاتارىندا. ولار ءۇشىن تۋىنداعان ءار ءتۇرلى ماسەلەلەر مەن سۇراقتاردى، مىسالى ءۇشىن، مەرەكەلىك شارالارعا دايىندالۋعا توپ جەتەكشىلەرى كومەكتەسەدى.
ءار ادامنىڭ ءوزىن–ءوزى باعالاي ءبىلۋى، تۇلعالىق دامۋ قۇقىعى بەيىمدەلۋدىڭ پسيحولوگيالىق جاعدايىن قۇرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى بولىپ تابىلادى. ەگەر ءبىز ستۋدەنتكە جاڭا وقۋ ۇجىمىنا ەنۋىنە كومەك كورسەتسەك، ونى كوللەدجدىڭ بارلىق ورتالىقتارىمەن (وقۋ، عىلىمي، قوعامدىق) بىرگە جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك. وسىلايشا ورتا كاسىبي ءبىلىم جۇيەسىنە ەنگەلى تۇرعان ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتى الدىنداعى تۋىنداعان قيىندىقتار مەن ولاردى شەشۋ جولدارى ستۋدەنتتىڭ اكادەميالىق بەلسەندىلىگى مەن ءبىلىم ۇردىسىندەگى جەتىستىگىن ارتتىرا تۇسەدى.
قولدانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. ارتەموۆ، س.د. سوسيالنىە پروبلەمى اداپتاسيي [تەكست] / س.د. ارتەموۆ. – م.، 1990.- 180س.
2. ەمەليانوۆ ۆ. ستۋدەنتى وب اداپتاسيي ك كوللەدجسكوي جيزني // سوسيس، 2001. № 9. س. 79.
3. كولەسوۆ، د.ۆ. اداپتاسيا ورگانيزما پودروستكوۆ ك ۋچەبنىم ناگرۋزكام [تەكست] / د.ۆ. كولەسوۆ. – م.،1987. – 176س. نەموۆ ر.س. پسيحولوگيا [تەكست]: ۋچەب. دليا ستۋدەنتوۆ ۆ ۆىسش. پەد. ۋچەب. زاۆەد. / ر.س.نەموۆ.- م.،1994.- 576س.
4. ۆوروبيەۆا و. ا. پروبلەما اداپتاسيي ستۋدەنتوۆ پەرۆوكۋرسنيكوۆ يز سەلسكوي مەستنوستي ك وبۋچەنيۋ ۆ كوللەدجە [تەكست] // پسيحولوگيا ۆ . روسسيي ي زا رۋبەجوم: ماتەريالى مەجدۋنار. ناۋچ. كونف. (گ. سانكت-پەتەربۋرگ، وكتيابر 2011 گ.). — سپب.: رەنومە، 2011. — س. 96-98.
You Might Also Like
-
جايماشۋاق كۇندەر ارتتا قالىپ، ورنىن سۋىق، ىلعالدى ءارى جاڭبىرلى اۋا-رايى باستى. جىلى كيىمدەردى شىعارىپ، اسىمىزعا جىلىتاتىن ونىمدەردى قوساتىن كەز كەلدى.
-
كۇن بىردە جىلىپ، بىردە سۋىپ، اۋا رايى قۇبىلاتىن كۇز ايلارىندا تۇماۋ دەرتى ۇدەيە تۇسەتىنى ءمالىم. ماماندار تۇماۋدان مەيلىنشە ساقتانۋ ءۇشىن جانە تۇماۋدان ەرتەرەك ايىعۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي شارالاردى ورىند...
