مىڭ ءبىر ماقال، ءجۇز ءبىر جۇمباق
مىڭ ءبىر ماقال، ءجۇز ءبىر جۇمباق
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى «ءسوز مايەگى - ماقال» دەگەندەي، اتا - بابامىزدان قالعان وسيەت سوزدەرى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ويىن ناقتى، دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە ۇيرەتۋ. ءسوز ونەرى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، تاپقىرلىققا، دانالىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا.
ءوتىلۋ بارىسى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، قوناقتار!
بۇگىن ءبىزدىڭ سىنىبىمىزدا «مىڭ ءبىر ماقال، ءجۇز ءبىر جۇمباق» ويىنى وتكەلى تۇر.
بۇل سايىسقا ەكى توپ قاتىسادى:
1. «سۇڭقار» توبى.
2. «تۇلپار» توبى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار سىزدەردىڭ ىشتەرىڭىزدەن ءادىل قازىلاردى سايلاپ الساق.
ءادىل – قازى القالارى:
1. مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى: قاناتوۆا گۇلنازيا اماندىق قىزى
2. باستاۋىش كلاسس پاندەر بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى: كۋرمالوۆا اسەل اگيسوۆنا
3. باستاۋىش كلاسس ءمۇعالىمى: الدابەرگەنوۆا ءۇميت جومارتوۆنا
ءمۇعالىم: الدىمەن ماقال - ماتەل دەگەنىمىز نە؟ قىسقاشا توقتالىپ وتسەك:
ماقال - ماتەل – اتا بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانمەن، ۋاقىت وتكەن سايىن ماعىناسى تەرەڭدەپ، قۇنى ارتىپ، قىمبات قازىناعا اينالىپ كەلەدى. ماقال - ماتەل – تاربيەلىك ءمانى زور، رۋحاني بايلىق. وسى تۇستا مەن وسى ماقال مەن ماتەل ايىرماشىلىعىن ءتۇسىندىرىپ وتكىم كەلىپ وتىر.
مىسالى: ماقالدا قورىتىندى، تۇجىرىمدى ءتۇيىن ايتىلادى. ايتىلار وي ناقتى تولىق جەتكىزىلەدى. مىسالى: «ەر جىگىت ەلى ءۇشىن تۋادى، ەلى ءۇشىن ولەدى» دەگەن ماقالدا ەلدى قورعاۋ، جەردى قورعاۋ ناعىز جىگىتتىڭ ءىسى ەكەندىگى ايتىلىپ تۇر.
ال، ماتەلدە وي تىكەلەي بىلدىرىلمەي تۇسپالداپ، جانامالاپ ايتىلادى.
مىسالى: «كوپپەن كورگەن ۇلى توي». مۇندا نە كورسەڭ دە حالىقپەن بىرگە كور، ءوز باسىڭنىڭ عانا قامىن ويلاما دەگەن ءسوز تۇسپالداپ ايتىلىپ تۇر.
ءبىزدىڭ ماقساتىمىز، وقۋشىنىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن، وقۋ دەڭگەيىن جانە ويىن ناقتى دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە سالماقتى وي ايتۋعا ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. ەندەشە ءبىز بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستايىق.
1 - ءبولىم: «كىم كوپ بىلەدى؟» قاتىسۋشى توپتار ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىسادى.(1 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى، سول ۋاقىتتىڭ ىشىندە توپتار قانشا ماقال ايتسا، ۇپاي سانى دا سوعان قاراپ قويىلادى)
2 - ءبولىم: «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»
(تاقتادا ماقال - ماتەلدىڭ باسى بەرىلەدى، قاتىسۋشى توپتار ماقالدى جالعاستىرادى)
1 – توپقا:
1. كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى،.... (ءبىلىم – ءومىر شىراعى)
2. دوسى كوپتى جاۋ الماس،.... (اقىلى كوپتى داۋ الماس)
3. بالا – باۋىر،... (دوس – تامىر)
4. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،... (تويادى قارنىڭ تىلەنبەي)
5. جەرى بايدىڭ –... (ەلى باي)
2 – توپقا:
1. اقىل – ازبايتىن كەن،.... (ءبىلىم – توزبايتىن تون)
2. جولداس ءقادىرىن جورىقتا بىلەرسىڭ،... (دوس ءقادىرىن سوعىستا بىلەرسىڭ)
3. بالا – قىمبات،... (نەمەرە - ىستىق)
4. ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى،... (جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى)
5. ءوز ەلىم –... (ولەڭ توسەگىم)
3 – ءبولىم: «كىم تاپقىر؟»
- ال بالالار، مەن سىزدەرگە جۇمباق ايتامىن. جۇمباق دەگەن الاقاندى جۇمۋدان، ياعني قولدىڭ ىشىندە ءبىر نارسەنى جاسىرىپ، جۇمىپ تۇرىپ، سونى تاپ دەگەننەن شىققان. جۇمباق جاسىرعاندا ايتىلار نارسەنى ويدا بۇگىپ قالىپ، سوعان ۇقساس نارسەلەرگە تەڭەپ، تۇسپالداپ سيپاتتاپ ايتادى. مىسالى:
تۇرعانمەن جىراق ءوزى،
تاۋسىلمايتىن شىراق كوزى (كۇن)
شارتى: ءمۇعالىم جۇمباق جاسىرادى، جاۋابىن ايتۋ كەرەك، سول جۇمباقتىڭ جاۋابىن تاۋىپ ايتقان سوڭ، جاۋابىنا سايكەس ماقال ايتۋ كەرەك.
1. جۇمباق:
اسىراعان
ەل جۇرتتى –
جەز مۇرتتى. (بيداي)
ماقال: ارپا، بيداي اس ەكەن، التىن، كۇمىس تاس ەكەن.
2. جۇمباق:
جايعان جاستىق سوگىلدى،
اپپاق مامىق توگىلدى. (قار)
ماقال: قالاۋىن تاپسا قار جانار.
3. جۇمباق:
جەلدەن جەلىگەدى
سۋدان شەگىنەدى. (وت)
ماقال: وتان وتتان دا ىستىق.
4. جۇمباق:
جىلت - جىلت ەتەدى
جىلعادان وتەدى. (سۋ)
ماقال: سۋدىڭ دا سۇراۋى بار.
5. جۇمباق:
وزىمنەن وزگەنىڭ ءبارىن كورەمىن. (كوز)
ماقال: كوز قورقاق، قول باتىر.
6. جۇمباق:
سىلدىردان قورقادى، شوشىنىپ جورتادى. (قويان)
ماقال: قوياندى قامىس، ەردى نامىس ولتىرەدى.
4 – ءبولىم: «دانالىق ويدان ءدان ىزدە»
ءمۇعالىم: بۇل بولىمدە كوبەيتۋ كەستەسىن دۇرىس شەشۋ ارقىلى، ۇلاعاتتى سوزدەردى تابۋ كەرەكسىزدەر.
1 توپقا.
مەكتەپتىڭ جۇرەگى – ءمۇعالىم.
م – 100، ءى – 96، ە – 64، ل – 72، ك – 81، ا – 93، ت – 78، پ – 92، ع – 76، ڭ – 74، ۇ – 87، ج – 108، گ – 160، ءۇ – 130، ر – 110.
25 * 4 -------- 16 * 4 -------- 27 * 3 -------- 39 * 2
32 * 2 -------- 46 * 2 -------- 26 * 3 --------- 24 * 4
37 * 2 -------- 27 * 4 -------- 65 * 2 -------- 55 * 2
8 * 8 ---------- 32 * 5 -------- 48 * 2 --------- 20 * 5
29 * 3 -------- 38 * 2 -------- 31 * 3 --------- 24 * 3
32 * 3 -------- 10 * 10
2 – توپقا.
مەكتەپ – كەمە، ءبىلىم – تەڭىز.
ز – 100، م – 96، ءى – 64، ل – 124، ك – 72، ڭ – 81، ت – 160، ە – 128، پ – 92، ب – 135،
32 * 3 ---------- 64 * 2 -------- 36 *2
80 * 2 ---------- 16 * 8 --------- 46 * 2
24 * 3 ---------- 32 * 4 --------- 48 * 2
128 *1 ---------- 27 * 5 --------- 16 * 4
62 * 2 ----------- 32 * 2 --------- 24 * 4
40 * 4 ------------ 2 * 64 --------- 27 * 3
8 * 8 ------------- 25 * 4
جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
قورىتىندى.
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردى «ءسوز مايەگى - ماقال» دەگەندەي، اتا - بابامىزدان قالعان وسيەت سوزدەرى ارقىلى ادامگەرشىلىككە، ويىن ناقتى، دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە ۇيرەتۋ. ءسوز ونەرى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، تاپقىرلىققا، دانالىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا.
ءوتىلۋ بارىسى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، قوناقتار!
بۇگىن ءبىزدىڭ سىنىبىمىزدا «مىڭ ءبىر ماقال، ءجۇز ءبىر جۇمباق» ويىنى وتكەلى تۇر.
بۇل سايىسقا ەكى توپ قاتىسادى:
1. «سۇڭقار» توبى.
2. «تۇلپار» توبى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار سىزدەردىڭ ىشتەرىڭىزدەن ءادىل قازىلاردى سايلاپ الساق.
ءادىل – قازى القالارى:
1. مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى: قاناتوۆا گۇلنازيا اماندىق قىزى
2. باستاۋىش كلاسس پاندەر بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى: كۋرمالوۆا اسەل اگيسوۆنا
3. باستاۋىش كلاسس ءمۇعالىمى: الدابەرگەنوۆا ءۇميت جومارتوۆنا
ءمۇعالىم: الدىمەن ماقال - ماتەل دەگەنىمىز نە؟ قىسقاشا توقتالىپ وتسەك:
ماقال - ماتەل – اتا بابامىزدان قالعان وشپەس مۇرا. كولەمى جاعىنان شاعىن بولعانمەن، ۋاقىت وتكەن سايىن ماعىناسى تەرەڭدەپ، قۇنى ارتىپ، قىمبات قازىناعا اينالىپ كەلەدى. ماقال - ماتەل – تاربيەلىك ءمانى زور، رۋحاني بايلىق. وسى تۇستا مەن وسى ماقال مەن ماتەل ايىرماشىلىعىن ءتۇسىندىرىپ وتكىم كەلىپ وتىر.
مىسالى: ماقالدا قورىتىندى، تۇجىرىمدى ءتۇيىن ايتىلادى. ايتىلار وي ناقتى تولىق جەتكىزىلەدى. مىسالى: «ەر جىگىت ەلى ءۇشىن تۋادى، ەلى ءۇشىن ولەدى» دەگەن ماقالدا ەلدى قورعاۋ، جەردى قورعاۋ ناعىز جىگىتتىڭ ءىسى ەكەندىگى ايتىلىپ تۇر.
ال، ماتەلدە وي تىكەلەي بىلدىرىلمەي تۇسپالداپ، جانامالاپ ايتىلادى.
مىسالى: «كوپپەن كورگەن ۇلى توي». مۇندا نە كورسەڭ دە حالىقپەن بىرگە كور، ءوز باسىڭنىڭ عانا قامىن ويلاما دەگەن ءسوز تۇسپالداپ ايتىلىپ تۇر.
ءبىزدىڭ ماقساتىمىز، وقۋشىنىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن، وقۋ دەڭگەيىن جانە ويىن ناقتى دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە سالماقتى وي ايتۋعا ۇيرەتۋ بولىپ تابىلادى. ەندەشە ءبىز بۇگىنگى سايىسىمىزدى باستايىق.
1 - ءبولىم: «كىم كوپ بىلەدى؟» قاتىسۋشى توپتار ماقال – ماتەل ايتۋدان جارىسادى.(1 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى، سول ۋاقىتتىڭ ىشىندە توپتار قانشا ماقال ايتسا، ۇپاي سانى دا سوعان قاراپ قويىلادى)
2 - ءبولىم: «ماقال – ءسوزدىڭ مايەگى»
(تاقتادا ماقال - ماتەلدىڭ باسى بەرىلەدى، قاتىسۋشى توپتار ماقالدى جالعاستىرادى)
1 – توپقا:
1. كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى،.... (ءبىلىم – ءومىر شىراعى)
2. دوسى كوپتى جاۋ الماس،.... (اقىلى كوپتى داۋ الماس)
3. بالا – باۋىر،... (دوس – تامىر)
4. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،... (تويادى قارنىڭ تىلەنبەي)
5. جەرى بايدىڭ –... (ەلى باي)
2 – توپقا:
1. اقىل – ازبايتىن كەن،.... (ءبىلىم – توزبايتىن تون)
2. جولداس ءقادىرىن جورىقتا بىلەرسىڭ،... (دوس ءقادىرىن سوعىستا بىلەرسىڭ)
3. بالا – قىمبات،... (نەمەرە - ىستىق)
4. ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى،... (جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى)
5. ءوز ەلىم –... (ولەڭ توسەگىم)
3 – ءبولىم: «كىم تاپقىر؟»
- ال بالالار، مەن سىزدەرگە جۇمباق ايتامىن. جۇمباق دەگەن الاقاندى جۇمۋدان، ياعني قولدىڭ ىشىندە ءبىر نارسەنى جاسىرىپ، جۇمىپ تۇرىپ، سونى تاپ دەگەننەن شىققان. جۇمباق جاسىرعاندا ايتىلار نارسەنى ويدا بۇگىپ قالىپ، سوعان ۇقساس نارسەلەرگە تەڭەپ، تۇسپالداپ سيپاتتاپ ايتادى. مىسالى:
تۇرعانمەن جىراق ءوزى،
تاۋسىلمايتىن شىراق كوزى (كۇن)
شارتى: ءمۇعالىم جۇمباق جاسىرادى، جاۋابىن ايتۋ كەرەك، سول جۇمباقتىڭ جاۋابىن تاۋىپ ايتقان سوڭ، جاۋابىنا سايكەس ماقال ايتۋ كەرەك.
1. جۇمباق:
اسىراعان
ەل جۇرتتى –
جەز مۇرتتى. (بيداي)
ماقال: ارپا، بيداي اس ەكەن، التىن، كۇمىس تاس ەكەن.
2. جۇمباق:
جايعان جاستىق سوگىلدى،
اپپاق مامىق توگىلدى. (قار)
ماقال: قالاۋىن تاپسا قار جانار.
3. جۇمباق:
جەلدەن جەلىگەدى
سۋدان شەگىنەدى. (وت)
ماقال: وتان وتتان دا ىستىق.
4. جۇمباق:
جىلت - جىلت ەتەدى
جىلعادان وتەدى. (سۋ)
ماقال: سۋدىڭ دا سۇراۋى بار.
5. جۇمباق:
وزىمنەن وزگەنىڭ ءبارىن كورەمىن. (كوز)
ماقال: كوز قورقاق، قول باتىر.
6. جۇمباق:
سىلدىردان قورقادى، شوشىنىپ جورتادى. (قويان)
ماقال: قوياندى قامىس، ەردى نامىس ولتىرەدى.
4 – ءبولىم: «دانالىق ويدان ءدان ىزدە»
ءمۇعالىم: بۇل بولىمدە كوبەيتۋ كەستەسىن دۇرىس شەشۋ ارقىلى، ۇلاعاتتى سوزدەردى تابۋ كەرەكسىزدەر.
1 توپقا.
مەكتەپتىڭ جۇرەگى – ءمۇعالىم.
م – 100، ءى – 96، ە – 64، ل – 72، ك – 81، ا – 93، ت – 78، پ – 92، ع – 76، ڭ – 74، ۇ – 87، ج – 108، گ – 160، ءۇ – 130، ر – 110.
25 * 4 -------- 16 * 4 -------- 27 * 3 -------- 39 * 2
32 * 2 -------- 46 * 2 -------- 26 * 3 --------- 24 * 4
37 * 2 -------- 27 * 4 -------- 65 * 2 -------- 55 * 2
8 * 8 ---------- 32 * 5 -------- 48 * 2 --------- 20 * 5
29 * 3 -------- 38 * 2 -------- 31 * 3 --------- 24 * 3
32 * 3 -------- 10 * 10
2 – توپقا.
مەكتەپ – كەمە، ءبىلىم – تەڭىز.
ز – 100، م – 96، ءى – 64، ل – 124، ك – 72، ڭ – 81، ت – 160، ە – 128، پ – 92، ب – 135،
32 * 3 ---------- 64 * 2 -------- 36 *2
80 * 2 ---------- 16 * 8 --------- 46 * 2
24 * 3 ---------- 32 * 4 --------- 48 * 2
128 *1 ---------- 27 * 5 --------- 16 * 4
62 * 2 ----------- 32 * 2 --------- 24 * 4
40 * 4 ------------ 2 * 64 --------- 27 * 3
8 * 8 ------------- 25 * 4
جەڭگەن توپتى ماراپاتتاۋ.
قورىتىندى.
You Might Also Like
-
باستاۋىش سىنىپتارىن ارنالعان تەست تاپسىرماسى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ب. سوقپاقبايەۆ. اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟
