ورالحاننىڭ ءبىر قىرى
ۇمىتپاسام، 1970 جىلى بولۋ كەرەك، ول كەزدە تالدىقورعان قالاسىندا تۇراتىن كەزىم ەدى. "لەنينشىل جاس" گازەتىنە ءبىر توپ ولەڭ جىبەردىم دە، كوپكە دەيىن حابار-وشارسىز كەتە بەرگەن سوڭ، ءبىر كۇنى جوق ىزدەپ باس رەداكتور سەيداحمەت بەردىقۇلوۆقا باردىم. سەيداعاڭ ەكەۋمىزدىڭ ودان بۇرىن بىرگە قىزمەت جاساپ، ءاعالى-ىنىلى كىسىلەردەي قاتۋ-قاتتى تابىسىپ، ءتاتۋ-تاتتى اجىراسقانىمىز بار-تىن. اماندىق-ساۋلىقتان سوڭ ساكەڭە، ناز ايتقان بولىپ جاتىرمىن عوي باياعى. و كىسى ىرىلىكپەن ءبىراز جۇباتا سويلەپ، قىزىنا باستاعان مەنى ساباما ءتۇسىرىپ الدى دا:
— ورالحاندى شاقىرشى! — دەدى حاتشى قىزىنا.
ورالحان بوكەيەۆتىڭ اتى ول كەزدە گازەتتەن تۇسپەيتىن. ءنومىر سايىن دەمەسەك تە، وكىرتىپ تە، ءوندىرتىپ تە جازىپ جاتاتىن جۋرناليستەردىڭ ءبىرى سول!
كابينەتكە جىپتىكتەي بولىپ اققۇبا جىگىت كىردى. ول كەزدەگى تىلدە "ستيلياگا" اتالاتىنداردىڭ شاشىنا ۇقساس سالبىراي يىعىنا تۇسكەن سالاقۇلاش شاشىن سانىمەن سىلكىلەپ قويادى ەكەن. باسىن كەكجيتە قاراپ، "مىنا ساكەننىڭ ولەڭى بار ەكەن، سول جاتىپ قالىپتى، تەز شىعارىپ بەرسەك" دەگەن سەيداعاڭنىڭ سوزىنە: "ءيا، جاتىر. شىعادى"، — دەدى دە، سول كەكجيگەن قالپى جاڭا ۇيرەتىلگەن جايداق اتتاي ويقاستاي باسىپ ءبىراز ءجۇردى دە، رەداكتور رۇقساتىن الىپ شىعىپ كەتتى.
وتىرىك ايتىپ قايتەيىن، ءجۇرىس-تۇرىسى دا، كىسىگە كىديە قىرىنداي قاراۋى دا، مەنمەندىگى دە، كەرەناۋ كەكىرتتىگى دە ۇناعان جوق. سونى سەزگەن سەيدەكەڭ: "ورالحان دەگەن مىقتى وسى. ابىرجىما، ولەڭىڭ شىعادى"، — دەپ جۇباتىپ ارقامنان قاعىپ، اۋىلىما قاراي ۇزاتىپ سالدى.
اعا ءسوزىن مالدانىپ، ريزا بولىپ مەن كەتكەم.
سول ورالحان ىنىممەن جاقىن تانىسىپ، سىرلاسىپ، تۋىسىپ كەتۋدىڭ ءساتى ون بەس جىلدان سوڭ بارىپ ءبىر-اق ءتۇستى.
بۇل ەكى ارادا ءبىر-بىرىمىزدى بىلە ءتۇرا، ارالاسىپ-قۇرالاسىپ كەتە الماي، كەزىگە قالعاندا كەيدە قول بەرىسىپ، كەيدە باس يزەسىپ قانا امانداسىپ جۇرە بەرەتىن ەدىك.
1985 جىلى اسقازان اۋىرىپ، "سارىاعاش" كۋرورتىنا باردىم. ەكى كىسىلىك جايلى بولمەگە جايعاسىپ، بىرەر كۇن جالعىز جاتقانىم دا بار. ءۇشىنشى كۇنى قاراڭعى تۇسە جاتار جايعا كەلە جاتسام، الدەكىم الدىمنان شىعىپ: "كوكە، كىلتتى دە تاستاپ كەتپەيدى ەكەنسىز عوي"، — دەپ داۋىستادى. قاراسام، ورالحان تۇر الدىمدا.
— ءيا، نە بوپ قالدى؟ — دەيىن جاقتىرماي.
— ءبىز دە وسىندا كەلدىك. سىزبەن قۇدايى كورشىمىز. قابىل الاسىز با، جوق، باسقا ورىن ءسۇرايىن با؟ — دەيدى كەكىرەيىپ تاعى دا.
ەكى-ۇش كۇن وسىلاي تەكەتىرەسپەن ءجۇرىپ، بىرتە-بىرتە ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي قالاي شۇيىركەلەسىپ كەتكەنىمىزدى ءوزىمىز دە بىلمەي قالدىق-اۋ دەيمىن. "ادام سويلەسكەنشە، ات كىسىنەسكەنشە" دەگەن وسى بولۋى كەرەك، اشىق سىرلاسىپ، الاڭسىز اقتارىلا كۇلىپ جۇردىك. قاراسام، بۇل ءبىر اۋزىن اشسا، كومەيى كورىنەتىن، ىشىنە سىر بۇگۋ دەگەندى بىلمەيتىن اشىق تا جايدارى، اڭگىمەشىل، انەكدوت دەگەننىڭ ناعىز ءتۇبىن تۇسىرەتىن ايتقىش جىگىتتىڭ ءوزى ەكەن. ول سويلەيدى، مەن جاتىپ كەپ كۇلەمىن. مەن كۇلەمىن، ول سويلەي بەرەدى.
ءبىر كۇنى: "ءاي، ورالحان، — دەدىم، — مەن سەنى امىسە اتا قازداي بولىپ قوقيلانىپ، قىرجيىپ جۇرگەنگە، دارىنىنا سەمىرگەن، تالانتىن مالدانعان كەۋدەمسوق، ءوزىمشىل، وركوكىرەك جىگىت پە دەپ جۇرسەم، ولاي ەمەس، ناعىز وزىمنەن اۋماعان اق-كوڭىلدىڭ ءوزى ەكەنسىڭ عوي".
ورالحان سەلكىلدەي بارىپ، بار ەكپىنىمەن كەرۋەتىنە شالقاسىنان جاتا كەتتى دە، بۋلىعا كەلىپ كۇلدى دەيسىڭ ءبىر. قيقىلداپ، شيقىلداپ كۇلىپ الدى دا، قاقالا-شاشالا وتىرىپ: "كوكە، عافۋ ەتەرسىز، ءسىز تۋرالى مەن دە ءدال وسىنداي پىكىردە ءجۇرۋشى ەدىم. قالاي ايتۋدىڭ رەتىن تاپپاپ ەدىم، ءوزىڭىز باستاپ... جاقسى بولدى عوي"، دەپ تاعى ءبىراز جالعىز ءوزى كۇلىپ الدى.
— كوكە، مەن ءسىزدى سارىاعاشتان قايتقانشا "كوكە" دەيىن، جاراي ما؟ — دەدى بىردە.
— الماتىعا بارعاننان كەيىن شە؟
— پوۆەدەنيەڭىزگە قاراي عوي، بالكي، "اعا" دەپ جۇرەرمىن. سول كۇننەن باستاپ ءبىزدىڭ ارامىزدا ادام ۇعىپ بولماستاي ءبىر تۋىستىق، قيماس قىزىق سىيلاستىق ورناپ ەدى...
جالقاۋ جارالعان باسىم، كەيدە سۋ ىشىۋگە بارۋعا ەرىنىپ، ورالحاندى جۇمسايمىن عوي باياعى. ول بارمايمىن دەمەيدى. ءبىراق تىرنا مويىن گرافيننىڭ كەڭىردەگىنەن قىلعىندىرا ۇستاپ، ارلى-بەرلى ويقاستاي ءجۇرىپ الادى دا: "اپىر-اي، جارالعالى جان بالاسى جۇمساپ كورمەگەن بوكەيەۆتى تاڭ اتپاي بەزەكتەتىپ سۋعا جىبەرەتىن بولدىڭىز عوي!" — دەپ ارەڭ كەتەدى. ونىسى رەنجۋدەن گورى، ازىلگە، اعا مەن ءىنىنىڭ جاراسىمدى ويىنىنا كوبىرەك ۇقسايدى. كۋرورتتىڭ مادەنيەت جاعىن باسقاراتىن جولداستار كەلىپ، دەمالۋشىلار اراسىڭدا ادەبي كەش، كەزدەسۋ وتكىزسەك دەگەن تىلەك ايتتى بىردە. وندايعا ورالحان دا، مەن دە سامارقاۋ ەكەنبىز، "قويا-اق قويىڭدار، قايتەسىندەر" دەپ، ات-تونىمىزدى الا قاشساق تا، اقىرى، بولماي، ءبىر كۇنى كلۋبقا سۇيرەپ اپاردى. بىزبەن بىرگە كەنەن اقىننىڭ قىزى تورتكەن دە ونەر كورسەتەدى ەكەن، الدىمەن بىرنەشە ءان سالىپ بەردى. ودان سوڭ مەن ەكى-ۇش ولەڭ وقىدىم دا، كەزەك ورالحانعا كەلدى. ءىنىم ءۇشىن مەن قىسىلىپ وتىرمىن، روماننان ءۇزىندى وقي ما الدە اڭگىمەسىن جاتقا ايتا ما، جۇرتتى ابدەن زەرىكتىرەتىن بولدى-اۋ دەپ.
ورالحان ساحنادا ءتىپتى شوقتىعى بيىكتەپ، كەسەك ادىمداپ، كەمەلىنە كەلە تۇسەدى ەكەن. جاقتاۋعا تاياپ باردى دا:
— بەيىمبەت مايلين، "شۇعانىڭ بەلگىسى" دەپ حابارلادى.
ءسويتتى دە، مەن بۇرىن ەستىپ كورمەگەن بولەك ءبىر ءدىرىل، باسقاشا ءبىر مەيىرلى مانەرمەن بەيىمبەت شىعارماسىن زۋىلداتىپ جاتقا ايتا جونەلدى.
زال ءىشى سىلتىدەي تىنىپ قالعان. كەيدە ءبىر ورىندا تۇرىپ، كەيدە جۇرە ءتۇسىپ، توقتاي بەرە داۋىسىن باياۋلاتىپ كەلىپ: "ءاي، ءوزى دە شۇعا دەسە، شۇعا ەدى-اۋ!" — دەپ ۇزىلدىرە اياقتاعاندا، شىن مانىندەگى سۇيسىنىسپەن دۋ قول شاپالاقتاۋ باستالدى.
كەيىن وڭاشادا مەن دە ماقتاي قوشەمەت بىلدىرگەندە، ورالحان: "و، ءبىز دەگەن ءارتىستىڭ دە وقۋىن وقىپ، بولا الماي قالدىق قوي، ايتپەسە!" — دەپ بىتىرگەن ءسوزىن.
ءبىر توپ دەمالۋشى قىز-كەلىنشەكتەر اراسىندا ورالحان اڭگىمە ايتادى. ولار ىشەگى تۇيىلگەنشە كۇلەدى كەپ. كەيدە ءتىپتى ورالحان اۋزىن اشا باستاسا كۇلەتىندى شىعاردى ءبارى. سونداي اڭگىمەنى مەن دە بىلەم، مەن دە ايتىپ كورەم، ءبىراق كۇلدىرە المايمىن. ول دا ءبىر اركىمگە داري بەرمەيتىن، دارا بىتەر ونەر بولسا كەرەك.
ورالحاننىڭ وسىنداي دا بەيمالىم قىرى بارىنا ءوزىم كۋا بولعان بىرەر ءجايتتى ايتا كەتەيىن. بىردە ادەبي ساپارلاردىڭ بىرىمەن قىرعىز ەلىندە بولدىم. ءبىر توپ باۋىرلاس قالامگەرلەرمەن وش قالاسىن ارالاپ، نارىن اسپاق بولدىق، — سوندا قىرعىز اقىنى مەيرامحان ءابىلقاسىموۆا وسى باعىت بويىنشا ءسال بۇرىن ورالحانمەن ساپارلاس بولعانىن، جول بويى جازۋشى ءىنىسىنىڭ ەزۋ جيدىرماي كۇلدىرگى اڭگىمە ايتقانىن ءسوز ەتتى. مەيرامحان ءوزى دە اڭگىمەشىل ايەل، سويتە تۇرا، ورالحان ونەرىن ايىرىقشا باعالاي، مەيىرىممەن كۇلە وتىرىپ ەسىنە الىپ ەدى.
ەندى بىردە قۋانىشباي قۇرمانعالييەۆ ەلۋگە تولدى دا، ۇلكەن-كىشى ءبىر توپ تىلەۋلەس دوستارى سول ۇيدە باس قوستىق. كەشتى ورالحان باسقاردى. انىمەن، ازىلىمەن، ەشكىمگە الابوتەن جۇمساق كوپشىك قويماي وتىرىپ-اق، جيناقى جۇرگىزگەن داستارحان ءمازىرىنىڭ ءبىر تۇسىندا شەراعاڭ ۇيىندەگى جەڭەشەمىز:
— اپىر-اي، ورالحان باۋىرىم-اي، مەن سەنى كەرەمەت جازۋشى، قالامى جۇيرىك جۋرناليست رەتىندە ءبىلۋشى ەدىم، ەندى اڭتارسام، سەن ەلدە جوق اسابا ەكەنسىڭ توي، — دەگەنى بار ەدى سۇيسىنگەنىن جاسىرا الماي.
مىنە، جازۋشى ورالحاننىڭ مەن بايقاعان ءبىر قىرى وسىنداي ەدى.
جىگىتتىڭ سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى بولعانىنا نە جەتسىن، شىركىن.
You Might Also Like
-
قازاقستان جازۋشىلار وداعى 1985 جىلى جۇمەكەننىڭ 50 جىلدىعىنا بايلانىستى كەش وتكىزگەن بولاتىن. سوندا اسىل ازامات، ارداگەر اقىننىڭ قالامگەر كوپ سەرىگىنىڭ ءبىرى رەتىندە مەن دە ءسوز سويلەپ ەدىم. جۋىردا قا...
