قازاق مادەنيەتىن جانداندىرعان كامال سمايىلوۆ
كامال سمايلوۆ ءوز داۋرەنىندە، زامانداستارىمەن بىرىگە ۇلكەن باستامالار جاسادى. قازاقتىڭ مادەنيەت، وركەنيەت، رۋحانيات الەمىنە جول اشتى. ءوز ەلىنىڭ، ءوز ۇلتىنىڭ جاناشىرى بولا بىلگەن دارا تۇلعا. ارينە سوزبەن ايتۋ وڭاي، ءبىراق اعامىز بارلىعىن ىسپەن دالەلدەدى. كەڭەس كەزەڭىنىڭ بيلىگى ورناپ تۇرعان تۇستا، ءوز ەلىنىڭ قۇقىعىن مادەنيەتىن زاڭدى ءارى باتىل تۇردە قورعاي ءبىلدى. ماسەلەن، «تەليەۆيدەنيا-اينا ەمەس، رەنتگەن» ەڭبەگىندە قازاق تەلەديدارىنىڭ قۇلاشى كەڭ جازىلىپ «جارىق» جەر سەرىگىنىڭ ارقاسىندا رەسپۋبليكانىڭ اۋىل-ايماقتارىنا جەتكەنى اعامىزدى شابىتتاندىرعان بولاتىن. ءبىراق ارنالاردا كوبىندە تەك دەباتتار، تالاس-تارتىس ايتىستار، كونسەرتتەر، مونولوگ، ديالوگتار جالپى ايتقاندا بوس ءسوزدىڭ كوپتىگى بايقالعان، تەليەۆيدەنيا راديوعا اينالىپ كەتتى. ياعني قازاقي كونتەنت ۇعىمى مۇلدە بولماعان. سانالى، ساپالى كونتەنتتى جاساۋعا ەشكىمنىڭ قاۋقارى دا، باتىلى دا بولمادى. وسى ماسەلەنى قولعا الۋعا كامال اعامىز بىلەك سىبانا كىرىستى. كامال اعانىڭ ايتۋىنشا، جىلدار وتكەن سوڭ ەل ەسىندە، جۇرت جادىندا تەك كۇردەلى، وزىندىك ءمانى بار ءتول دۇنيەلەر-سيكلدەر، حابارلار عانا قالادى. سەبەبى جەڭىل-جەلپى حابارلار سول كۇنى ۇمىتىلادى. بۇل ەڭبەگىندە، لۇقپان ەسەنوۆتىڭ «تاماشا» حابارىنىڭ نەگىزىنىڭ قالاي قالانۋى، «ايتىس» حابارىن سۇلتان ورازالين باستاپ، كەيىننەن ءجۇرسىن ەرمانوۆ ءارى قاراي دامىتقانى جايىندا دا ءسوز قوزعالادى.
سونىمەن قاتار سول جىلدارى تەليەۆيدەنيادا ۇلكەن سۇراق بولعان باستى ماسەلە، قازاق كونتەنتىنىڭ ۋاقىت اۋىسىمى. كامال اعامىز «تەرمە» باعدارلاماسىن، باسقا دا باعدارلامالاردى جۇيەلەپ جولعا قويىپ، كورسەتىلىم ۋاقىتتارىن كەشكى، كەيىننەن تۇسكى ۋاقىتتارعا دا قويعىزدى، بۇل دا ۇلكەن تاباندىلىقتىڭ بەلگىسى دەپ بىلەمىن. جۋرناليستتەردەن دە كوڭىلى تولماعانى بار، بۇرىنعى اكىمشىل-امىرشىل زاماننان كەلە جاتقانجۋرناليستەر جاڭالىق ىزدەپ ەمەس، ماقالامدا بەرگەن جاڭالىقتان قاتەلەسپەسەم ەكەن دەپ قورىققان. حابار دايىنداۋدا دا، ءبىرى ۇلتتىق ءنار-بوياۋ، سەزىم-سىر بەرەمىز دەپ انايىلاندىرىپ جىبەرەتىن بولعان. ۇلتتىق، مەملەكەتتىك سالتاناتتاردى قارابايىرلاپ سان مارتە قايتالاپ كورسەتكەنى دە حالىقتى جالىقتىرا باستاعان ەدى.
جايساڭ مىنەزدى، جايماشۋاق كوڭىلمەن الۋان ءتۇرلى ماماندىق يەلەرىمەن ورتاق ءتىل تاۋىپ، يگى ىستەرگە جۇمىلدىرا بىلگەن كامال اعانى سول زاماننىڭ الىپ «پروديۋسەرى» دەسەم ارتىق ەتپەس.
قازىرگى زامانمەن سالىستىرساق ارينە مۇمكىنشىلىك كوپ، سەبەبى ءقازىر تاۋەلسىزدىك العان مەملەكەتپىز. سوندا دا، ءقازىر مەنىڭ ويىمشا اۋرۋ قالسا دا ادەت قالمايتىنداي كورىنەدى. كوپتەگەن ەگەمەن باسپا ءسوز قۇرالدارى ءالى دە وزدەرىن تولىقتاي تاۋەلسىز سەزىنە المايدى. اقپارات، مۇمكىندىك، يدەيا، الەم ءقازىر اشىق. كامال سمايىلوۆتاي باتىل ءارى ءوز ىسىنە ادال ءىرى تۇلعالار شىعاتىنىنا ءالى دە سەنەمىن.
تەك ءبىر «قىز جىبەك ءفيلمىنىڭ شىعۋ تاريحىنىڭ ءوزى قانداي ەدى. ماحاببات، دراما، ۇزدىك سيۋجەت استارىمەن قازاقتىڭ ۇلتتىق ءسالت-داستۇرىن كورسەتە ءبىلدى. كەڭەس ءداۋىرىنىڭ كەزىندە-اق بۇل ۇلكەن ەرلىك، پوليتيكا بولعانى دا راس. قانشاما عاسىر بويىنا يمپەريالىق ءرۋستىڭ تاۋەلدىگىندە جۇرگەن كۇللى قازاق جۇرتىنا «قىز جىبەك» ءفيلمى جاڭا دەم بولدى. مادەنيەتىمىز بەن رۋحانياتىمىزدىڭ نىعايا تۇسۋىنە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزگەن فيلمدەردىڭ ءبىرى. كۇنى بۇگىندە قازاق تاريحىندا ويىپ الار ورنى بار، كلاسسيكاعا اينالعان بۇل فيلم ەل ەسىندە.كەڭەس بيلىگىنە ماسكەۋگە وسى سيۋجەتتى ماقۇلداۋعا اپاراردا، نەگىزگى يدەيانى وسى استارى ارقىلى كورسەتە بىلگەنى، وتە اقىلدى شەشىم دەپ ويلايمىن.
حالىقتى، ونىڭ ىشىندە قاراپايىم قازاق كورەرمەنىن ويلاندىراتىن، ساليقالى سابىرعا كەلتىرەتىن حابارلار مەن جۇرگىزۋشىلەردى ەفيرگەشىعارعان. قازاقتىڭ ويىن وياتىپ، رۋحىن جىگەرلەندىرىپ، سانا-سەزىمىن دامىتىپ، كوكجيەگىن كەڭەيتەتىن حابارلاردى قولعا العان كامال اعا دارا تۇلعا ەدى…
You Might Also Like
-
شەرحان مۇرتازانىڭ قاي شىعارماسىن الىپ قاراساق تا، ءومىردىڭ اششى شىندىعى مەن اۆتوردىڭ جان كۇيزەلىسىن، سونداي-اق سىني كوزقاراسىن انىق بايقاي الامىز. جازۋشى قالامىنان تۋعان ءاربىر شىعارما تەرەڭ ماعىناسىم...
-
ءدىن – ادامداردىڭ سەنىمى مەن بار دەپ سانايتىن قۇبىلىسى. ول ءار ءتۇرلى باعىتتارعا ءبولىنىپ، كلاسسيفيكاسيالانىپ، جىكتەلەدى. ءدىن وتباسى اينالاسىندا جانە ءوسىپ كەلە جاتقان جاسوسپىرىمدەر اراسىندا ماڭىز...
