قۇلا بيە
شىلدەنىڭ ورتا شەنى بولاتىن. ەلگە دەمالىسقا بارىپ ەدىم. كۇن بويى كىتاپ وقىپ، جالىققان سوڭ، كەش باتا، مال كەلەر شاقتا، ەسىك الدىنا شىعاتىن ادەتىم بويىنشا بۇگىن دە دالاعا شىقتىم. كۇننىڭ اپتابى كايتىپ، ادەمى ءبىر قوڭىر سامال ەسكەن جايلى كەش ەكەن.
ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ الدىندا ءبىر شاعىن عانا توبەشىك بار-دى. اۋىلدىڭ ۇلكەن كىسىلەرى كەشكىلىك وسى توبەشىككە جينالىپ وتىرىپ، اڭگىمە-دۇكەن قۇراتىن.
بۇگىن سول ءدوڭ باسىندا اعام مەن ءداۋىتقالي اعا عانا وتىر ەكەن. ءوز اعالارىم بولعان سوڭ، مەن دە قاستارىنا باردىم. ۇلكەن ادامداردىڭ اراسىنا جاس ايەلدەر بارا بەرمەيدى عوي. سوندىقتان با ەكەن، الدە بايقاماعانمىن با، الدە بايقاسام دا ءمان بەرمەدىم بە ەكەن، ايتەۋىر توبەشىك ۇستىنەن اۋىلدىڭ اينالاسى كوكجيەككە دەيىن الاقانداعىداي بولىپ كورىنەدى ەكەن.
اينالاسىن بەتكەيى قالىڭ قاراعان، توبىلعىعا تولى ادىرلى قوڭىر تاۋلار قورشاعان بۇل قالىن اۋىل ەرتەرەكتەگى يەسىنىڭ ەسىمىمەن ستامبەك اۋىلى دەپ اتالادى. بۇرىنىراقتا سالىنعان قازاقى، توقال تامداردىڭ اراسىنان توبەسىن ەتىپ، شاتىرلاپ جاۋىپ، سىلاپ تاستاعان، سىرتىن اكتەگەن ەڭسەلى اقشاڭقان جاڭا ۇيلەر دە كورىنەدى. ونداي ۇيلەردىڭ الدىندا ءشوپ ۇيەتىن، مال قامايتىن قورالار بولەك ورنالاسىپتى. اۋىلدىڭ الدى كەڭ دالاعا ۇلاسادى. دالانى قاق جارا تولقىنى جوق، سۋى مول، جىڭىشكە عانا بوكە وزەنى اعادى. وزەننىڭ ەكى جاعاسى دا جالپاق كوگال. كوگالدا وزەنگە ءتۇسىپ، اسىر سالىپ جۇرگەن اۋىل بالالارى.
اۋىلدىڭ ءدال قارسىسىندا قارا كەزەڭ اتالاتىن جالپاق كەزەڭ.
كەزەندى اسىپ اۋىلعا قاراي تىكە قۇلاعان قاسقا جول وزەندەگى وتكەلگە كەلىپ جالعاسادى. اۋىلدىڭ ءتورت تۇلىگى وسى وتكەلگە كەلىپ قۇلادى.
قازاق اۋىلى مال كەلگەن شاقتا قانداي كوڭىلدى. اتتەڭ، اناۋ كاباكتا ەرتەرەكتەگى تىزىلە تىگىلگەن اق ۇيلەر بولار ما ەدى! سوناۋ تۇستا جەلىدە قۇلىن، كوگەندە قوزى – لاقتار جاتار ما ەدى. ءار ءۇشىن الدىنداعى جەر وشاقتا قازان قايناپ، اق ساماۋىرلار ءان سالار ما ەدى! اناۋ تۇستا عوي،اۋىلدان ءسال جىراقتا،قۇداي بىلەدى،التىن قۇرۋلى تۇرار ەدى-اۋ دەپ وزىمشە قازاق اۋىلىن تۇسپالداپ تۇرعانىمدا، اعاما ايدالادان «اسسالاۋماعالايكۋم ساپ»،—دەپ ايمالاي امانداسىپ كورشى دۇيسەن كەلىپ قوسىلدى.
— مىناۋ تارعىل تايىنشا سەنىكى ەمەس پە ەدى، دۇيسەن؟ ءداۋىتقالي اعا.
— بىزدىكى بولاتىن.
— ەندى نەگە كۇلزيا قۋىپ ءجۇر مۇنى؟
— كوكتەمدە اپام قايتقاندا بۇل ارىقتاۋ بولدى دا، قىزىل تورپاعى سەمىزدەۋ بولعان سوڭ، سونى ايىرباستاپ الىپ سويعانمىن. سوعان مىنە نەشە ايدىڭ ءجۇزى بولدى، ۇيگە ءسومپيىپ تۇرادى. ءياسيىنبايدىڭ قوراسىنا ايداپ اپارىپ، زورلاپ كىرگىزىپ كىرمەيدى،—دەدى دۇيسەن.
ونىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ قايتەم. وزدەرىڭ دە بىلەسىڭدەر عوي. امانداسۋعا كەلگەن الىس-جاقىن اعايىنعا ءبىر ساماۋىر ءشاي بەرە الماعاننان قيىنى جوق قوي. سونى ويلادىم دا، قۋداي باي، ءوزى بەرەدى دەيتىن ەسكى انىمە باسىپ، تاڭەرتەڭ ەرتەرەك تۇردىم دا، بۇزاۋىن تۋلاتىپ، ايەلىمنىڭ بۇلقىنعانىنا قاراماستان جالعىز سيىردى اقتاردىم دا تاستادىم. اعايىن-تۋعاندار دا قارىق، ءوزىم دە قارىق.
اۋىرىڭقىراپ، ارىپ، جۇدەپ كەلسەم دە، بوي كۇتىپ وتىرۋعا بولمادى. شاحتاعا ءتۇستىم. ودان الارىڭ نەمەنە، كىسى باسىنا گرامداپ بەرگەن ازعانا نانى عانا. ءوز ايەلىمدى، كەلىنىمدى، قاجىماس قارا ىنگەندەي بايعۇس ۇلىقبەكتىڭ كەنجە تايىن ەرتىپ، شاحتانىڭ سەگىز ساعاتىن وتكەرىپ تاستاعاننان كەيىن ءبىر مەزگىل قولعا الدىم. وسى اق تۇمسىقتاعى ەسكى شاحتادا قالعان ءبىر ءتاۋىر التىن وزەگى بار ەدى، ىزدەپ ءجۇرىپ سونى تاۋىپ، ۇيدە قولمەن جۋىپ پروبا الىپ كورسەم، اجەپتاۋىر بولايىن دەپ تۇر ەكەن. اۋىلدا ات-تۇرمانى بار ەكى-اق ادام بار ەكەن. تويعامباي مولدا مەن وسى ءياسيىنباي. سەرىكتەس قىلىپ ەكەۋىن جالداپ اقجالعا فابريكاعا تاسىپ، تاستى جۋعىزىپ، نە كەرەك، اجەپتاۋىر قوڭايىپ قالدىق. ءدال وسى تۇستا التىننىڭ ماگازينىنە ۇن تۇسە قالسىن. قولداعىنىڭ ءبارىن سالىپ، ەكى قاپ ۇن الدىم.
سونىمەن نە كەرەك قىس ءوتىپ، كوكتەم تاقاعان شاقتا قۋداي ءولتىرسىن بە، تاعى ءبىر جاقسىلىققا جولىقتىم. جۇمىستان قولى بوساپ، ۇكىمەتتىڭ قارا نانىنا قوسا، ارا-اراسىندا اق باتاعا قولى جەتكەن كەمپىرىم ەندى شايلىق ءسۇت دەپ الەك سالسىن. «قوي، بايبىشە، وعان كازىر جاعداي جوق» دەپ جۇرگەنىمدە، ءبىر كۇنى ءىڭىر اراسىندا اينالايىن وسى جەمەت كەلىپ تۇر.
— اعا، ءسىز سيىر السام دەپ ءجۇر ەدىڭىز عوي. ءبىزدىڭ ۇيگە ءبىر كىسى كەلىپ وتىر. سيىر ساتامىن، رەتى كەلسە كيىم-كەشەك، استىق بولسا دا ايىرباستار ەدىم دەيدى. مەن ەشكىمگە ايتپاي، ەستي سالا الدىمەن سىزگە جۇگىردىم. ەگەر ويىڭىز بولسا، ءجۇرىپ ءوزىڭىز سويلەسىڭىز، — دەيدى. مەندە ەس قالسىن با، تۇرا جۇگىرىپ سىدىققا باردىم. بارسام، ءوزىم سياقتى ءبىر كوك كوز سارى كىسى وتىر. وسى مىنا سكوتوۆود ەكەن. سەمەيگە ەت كومبيناتقا مال ايداپ اكەتىپ بارا جاتىر ەكەن. ەپتەپ قىمقىردى ما، الدە وزىنىكى مە، قايدام، ايتەۋىر سيىرىن تۇلپاردان ارى ماقتادى. «ساعان بەرەر اقشام جوق، ايىرباسقا كەلىسسەڭ» دەپ كورىپ ەم، «سيىرىم سيىر، سوتكەسىنە وتىز ليتر ءسۇت بەرەدى» دەپ، بۇلدانىپ ءبىراز وتىردى. نە كەرەك، ارى ىرعاسىپ، بەرى ىرعاسىپ، كەلىستىك - اۋ ايتەۋىر.
سونىمەن اسكەردەن كيىپ كەلگەن كومسوستاۆسكيي شينەلىمدى بىلعارىدان تىككەن ۇلتانى ەكى ەلى باتىڭكەنى، كومسوستاۆسكيي كيتەلىمدى، ۇيدە بۇرىننان جاتقان شيەۆيوت كوستيۋم -شالبارىمدى جانە ەكى قاپ ۇننىڭ ءبىرىن بەرىپ سيىردى الدىم. ءاي، ايتسا ايتقانداي-اق سيىردىڭ تورەسى بولىپ شىقتى. وتىز ليتر ءسۇت بەرەدى دەگەنى دە راس ەكەن. مۇنداي ءسۇتتى سيىر اتام ساتىبالدىعا دا، اكەم ءابدىراحمانعا دا بىتپەگەن بولار. ال ەندى «قۇداي باي، ءوزى بەرەدى» دەپ ايتاسىڭ دەپ كۇلەسىڭدەر. «جالعىز سيىردى سويىپ تاستاپ، جازدا شايعا ءسۇتتى ەلدەن سۇراپ قاتپاقشى ما» دەپ كەيىگەندەر دە بولدى. ال مىنەكي بەرمەدى مە قۇداي، بەردى عوي. جالعىز سيىرىم قازاقى ءۇش سيىردىڭ بەرگەن ءسۇتىن بەرەدى، تۇرسىنحاننان ءمىنىپ كەلگەن تياجەلوۆوز قۋلا بيەنىڭ ۇرپاعى ءبىر ءۇيىر جىلقى بولدى. كوڭىلدى كەڭ ۇستاپ، اللادان ادالىنان تىلەسە، بەرەدى ءوزى. «ءتاڭىر اسىراعان تۇلكىسى ءبارى جەمەيدى» دەگەن راس دەپ اعام ءبىراز جەلپىنىپ، ەرنىندە ناسىبايىن الىپ تاستاپ، ءبىراز وتىرىپ قۇلا بيەنىڭ اڭگىمەسىنە ەندى عانا كىرىستى.
ەندى بايقادىم، اعام سويلەگەندە قىزىپ، ادامدى وزىنە تارتا، اڭگىمەسىنە ءبىر ىستىق ىرەڭ بەرە سويلەيدى ەكەن. قولىن بىرەسە سەرەي، بىرەسە الاقانىن جايىپ قاپ، اقسارى ءجۇزى قىزعىلت رەڭ الىپ، قوي كوزدەرى جانىپ، ۇلكەن قىر مۇرىنىنىڭ جەلبەزەگى كوتەر، اينالاسىن ۇمىتىپ، اڭگىمەسىنىڭ عانا اۋانىندا وتىرادى ەكەن. وزگەنى بىلمەيمىن، ءوزىم اعامدى اسا ءبىر ىنتامەن تىڭدادىم.
— ءسويتىپ سيىرلى بولىپ، ءماز بوپ ءبىر ماسايرادىق، — دەپ اعام اڭگىمەسىن جالعادى. — كوكتەم كەلىپ كۇن جىلىدى. ەرتەڭگى كۇننىڭ قامىن دا ويلاۋ كەرەك. وتىن-سۋ ءۇشىن كولىك، جالعىز سيىردى تاۋىپ-اق الدىق، وعان ءشوپ كەرەك دەگەندەي، ەندىگى ۋايىم ءبىر اياق ىلاۋ بولدى. ارتىق - اۋىستىڭ ءبارىن سيىرعا سالدىم. ەندى جىلقى دەپ تىرپ ەتەر حال جوق. ەندى نە دە بولسا تۇرسىنحانعا بارىپ كورەيىن، كۇيى كەلمەسە ءوزىن كورىپ ماۋقىمدى باسىپ قايتايىن. كورمەگەلى دە ءبىراز جىل بولىپ قالدى دەپ اياگوز شىعىپ كەتتىم.
تۇرسىن حانىم، جارىعىم، اپ-ادەمى تۇرمىسى بار، تۇسە تاي (مەنەن ۇلكەن، تۇرسىنبەك دەگەن قارىنداسىن ەركەلەتىپ وسىلاي اتاۋشى ەدى) ماكەن ۇشەۋى رايكومنان ءۇي الىپ، جەكە ءۇي بولىپ تۇرىپ جاتىر ەكەن. بۇلاردىڭ تۇرمىسىن كورىپ تە قۋانىپ كوڭىلىم ءوسىپ قالدى. قوناقتاپ، اۋناپ-قۋناپ ءبىراز كۇن جاتتىم. ءبىر دەمالىس كۇنى كورەيىن دەپ اياگوزدىڭ بازارىنا شىقتىم. بىرەۋ الىپ، بىرەۋ ساتىپ دەگەندەي بازار قىزعان ەكەن. ەڭ كەرەمەتى — بازارىندا قىمىز كوپ ەكەن. ءبىر ايەلدىڭ قىمىز ساتاتىن لاپكەسىندە ۇستەل ورىندىعى بار ەكەن. ءبىردى -ەكىلى كىسى سيادى ەكەن. سوعان كىرىپ، وتىرىپ، قىمىزعا تويىپ الىپ شىقسام، ءوزىمنىڭ اكون دەگەن قايناعام، قايتىس بولعان ايەلىمنىڭ نەمەرەلەس اعاسى بولىپ كەلەدى، قارسى كەلە جاتىر. شۇرقىراسىپ كور ەتىك. سوندا، اۋداندىق پرومكومبيناتا باس بۋحگالتەر بولىپ ىستەيدى ەكەن. بولماي ۇيىنە ەرتىپ باردى. ءشاي ءىشىپ وتىرىپ، اڭگىمەدەن اڭگىمە، سوزدەن ءسوز شىعىپ وتىرىپ تۇرمىس ءجايىن ايتقاندا كولىك تۋرالى ءسوز شىقتى.
وسىلاي قاراي شىققاندا تۇرسىنحاننىڭ شاماسى كەلسە، ءبىر اياق ىلاۋ بولا ما دەپ ويلاپ شىعىپ ەدىم، ءاي بىلمەيمىن، رەتى كەلمەيدى-اۋ دەيمىن، مىنا بازاردا مال بولمايدى ەكەن-اۋ،—دەدىم.
— بولادى، ءبىراق سيرەك، — دەدى اكون. — كازىر اۋىل شارۋاشىلىعى ارتەلدەرىنىڭ ۋستاۆىن بۇزۋ تۋرالى ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ قاۋلىسى شىعىپ، كولحوزدار جەتپەگەن مالدى جەكە شارۋالاردان الىپ ورنىن تولتىرىپ، بىت-شىتى شىعىپ جاتىر عوي، — دەدى.
ءسويتىپ، جىلقى الۋ دەگەن ماسەلەدەن كۇدەر ءۇزىپ، بالالارعا كەلىپ، ەندى قايتۋ ماسەلەسىن قوزعاپ وتىرعانمىن. ءبىر ەكى-ۇش كۇن وتكەن سوڭ تاڭەرتەڭ كىزمەتكە كەتكەن تۇرسىنحان ىلە-شالا قايتىپ كەلدى دە:
— اعا، ماعان اكون تەلەفون سوقتى، ءبىر بيە براكقا شىعىپ، ساتىلايىن دەپ ءتۇر ەكەن. انەۋكۇنى ساپار جىلقى ىزدەگەندەي بولىپ وتىر ەدى. قايتىپ كەتپەسە، كەلىپ كورسىن. ۇناتسا، باعاسى پالەندەي قىمبات ەمەس، مۇمكىن الارسىڭدار، — دەدى دەپ تۇر. كوكتەن تىلەگەنىمدى جەردەن بەرگەن سوڭ مەندە تۇرىس بولسىن با، تۇرا جۇگىرىپ اكونعا باردىم. ونى ەرتىپ الىپ ايتقان بيەسىن كوردىم. ورتاشا قوڭى بار، تورت اياعى تورت پۇتتىق بالعاداي قۇلا بيە ەكەن. بۇرىن ءوزىمىزدىڭ قازاقى جىلقىدان وزگە جىلقى كورمەگەندىكتەن بە، كوزىمە ءبىر ءتۇرلى وعاش كورىندى. ايتسە دە ويلانىپ، تولقىپ تۇرعانىمدا، باقتاشىسى:
— بۇل ءوزى تياجەلوۆوز دەيتىن جىلقىنىڭ ەرەكشە تۇقىمىنان. مۇنىمەن اۋىر جۇك قانا تاسيدى، مىنىسكە جوق بولادى بۇل، — دەدى.
— اسكەردە بولعان، زەڭبىرەك، اۋىر جۇك تاسىعان بيە. قۇلىن بەرە قويۋى نەعايبىل بولار. ءبىراق كۇشكە ەرەن. جۇك قالمايدى مۇنىڭ جولىندا،—دەدى اكون.
— باعاسى قانشا؟—دەپ سۇرادىم.
— باعاسى تۇككە تۇرمايدى. ءبىر مىڭ جەتى ءجۇز ەلۋ تەڭگە، ءبىراققا شىعىپ تۇر عوي، — دەدى.
— ۇيگە بارىپ بالالارمەن اقىلداسىپ، حابارىن بىرەر ساعاتتان سوڭ ايتام. ازىرگە ەشكىمگە ەشتەڭە دەمەي تۇرا تۇر، — دەدىم دە، ۇيگە كەلىپ تۇرسىنحانعا جاعدايدى ايتتىم. اياق استىنان مۇنداي اقشا تابا الار ما ەكەن دەپ قاۋىپ تانىپ ەم. جوق، «ۇناتساڭىز، الىڭىز. ونداي اقشانى تابام، بىردەڭە قىلىپ»،—دەدى. قۋانىپ كەتىپ، اكونعا تەلەفون سوقتىم دا، ەرتەڭىندە قۇلا بيەنى جەتەلەپ كەلىپ، تۇرسىنحاننىڭ وتىن قوياتىن سارايىنا بايلادىم.
ەندى ۇيگە قالاي جەتەم؟ سالت ءمىنىپ قايتپاسام بولمايدى. ەر توقىم، ايىل-تۇرماندى قايدان الام؟ بۇل ەندى، بۇيىرىپ تۇرعان دۇنيەنى قويساڭشى، ايتەۋىر ءبارىنىڭ رەتى كەلدى. اكوننىڭ ۇيىنەن ءبىر ەسكى ەر توقىم تابىلدى. ىشپەك، توقىمدى تۇسە تايدىڭ تەكەمەتىنەن جاساپ، قۇردان ايىل، جىپتەن تىزگىن جاساعانداي ەتىپ قۇلا بيەنى اياگوزدەن سالت ءمىنىپ قايتتىم عوي... ءۇشىنشى قوناققا بوكەگە جەتتىم.
قۇلىن بەرە قويماس دەگەن سول قۋلا بيە ماعان كەلگەن سوڭ ەكى-ۇش قۇلادى. وي بوي، ول بايعۇستىڭ كۇشى دەگەن!.. ءبىر توننا جۇك بۇيىم ەمەس ەدى عوي. قىستىق وتىن - ءشوپ تاسۋ دەگەندى بىرەر جۇمادان اسىرعان ەمەس قوي.
— اتام قىزىق،—دەپ قويدى بولات. — ول دەگەن اسكەردە زەڭبىرەك، پۋلەمەت تاسىعان بولسا، ءسىزدىڭ ءبىر اربا وتىن - ءشوبىڭىز نە وعان. دالادا شۇيگىنگە بوگىپ جۇرگەن بيەگە سۋلى بەرەتىنسىز.
— ءيا، مەن ونى كۇتسەم، ول دا ماعان زور ەڭبەك ەتتى عوي. ترۋد ارميادان جۇدەپ قايتقاننان كەيىن سونىڭ قىمىزىنىڭ اركاسىندا كوتەرىلدىم عوي.
— وسى الگى قۇلىنىن قاسقىر تارتاتىن دا وسى بيەڭ ەدى عوي، — دەپ دۇيسەن دە جامباستاپ جاتىپ سوزگە ارالاستى.
— وسى قۇلا بيە عوي. بۇل بايعۇس تۇساۋلى بولىپ بارىپ قور بولىپ قۇلىنىن قاسقىرعا تارتقىزىپ ءجۇر. ايتپەسە قاسقىردى ماڭايلاتپايدى ەكەن.
قاسقىر شابار-اۋ دەگەن ويدا جوق. كەيىنگى كەزدە ۇزاپ جايىلاتىندى شىعارعان سوڭ، تاڭەرتەڭ تاۋ-تاستى كەزىپ ىزدەپ جۇرمەيىن دەپ تۋ ساپ جىبەرىپ ەدىم. تاپ سول كۇنى قاسقىر شابار ما! وي، جانۋار-اي، تۇنىمەن قۇلىنىن قورعاپ، قاسقىرمەن الىسىپتى. تاڭەرتەڭ كەلسەم، قارا تەرگە تۇسكەن.
— جىلاعانى تۋرالى ايتپادىڭىز عوي، —دەدىم تىڭداعىم كەلىپ. جىلقى، جالپى مال جىلايدى دەگەندى كىم ەستىگەن.
— بۇل جىلقىنىڭ ەستىسى كەرەمەت بولادى عوي ءوزى، — دەپ ەرنىن ناسىبايعا تاعى ءبىر تولتىرىپ، جىمقىرا سويلەگەن اعام اڭگىمەسىن قايتا جالعاستىردى.
— قۋلا بيەگە مەنىڭ وكپەم جوق. ءوزى جاس ەمەس، جاسامىس تاۋ بيە بولاتىن. ءۇش-تورت قۇلىن بەردى. جولىندا جۇك قالىپ كورگەن جوق. وسىنىڭ ۇرپاعىنىڭ ءوزى دە ءبىر ءۇيدىڭ شارۋاسىنا جەتىپ جاتتى. ەندى جارال قىرساۋ بيەنى قىبىرلاتىپ اۋرە بولماي، قىس سوعىمعا سويايىن دەپ، جەلىدەن ەرتە اعىتىپ قويا بەردىم. ءوزى ابدەن سەمىردى.
ەندى كۇزدىڭ سوڭىنا الا سويىپ الايىن دەپ ءبىر جىلىمىق كۇي وسى دۇيسەن بار، بولات بار، رايحان بار، ەسىك الدىن تازالاپ، پىشاق قايراپ، قىسىر كەڭەسپەن وتىر ەدىك، و توبا، ەسىك الدىندا تۇرعان قۇلا بيەم شىلبىرىن سۇيرەتىپ، باسىن سالبىراتىپ الدىما كەلمەسى بار ما! داعدىسى بويىنشا جەم ىزدەگەنى مە، نەعىپ تۇر دەپ قاراسام، كوزىنىڭ جاسى جەرگە تىرس-تىرس تامادى. شوشىپ كەتتىم. قاراعىم اۋ كادىمگىدەي جىلاپ، ماعان قاراپ قويادى. تەك ءتىل جوق، كادىمگى ادام سەكىلدى جاۋتاڭدايدى. «جازىعىم نە؟ نە كىنام بار؟ نەگە سوياسىن مەنى؟ نەگە ولتىرەسىڭ؟» — دەيتىن سەكىلدى.
«قوي، قۇداي ساقتاسىن، مىنانىڭ وبالىنا قالمايىن» دەپ قايتا قوراعا اپارىپ، ورنىنا بايلاتتىم دا، سوعىمعا تايىنشام بار ەدى، سونى سويدىم.
كەلەسى جىلى، قوي، بوسقا شوپكە ورتاق قىلماي مۇنى سوتىم سويا تىن بىرەۋمەن ايىرباستايىن دەدىم دە، سوعىمسىز وتىرماۋشى ەدى دەپ مىنا اق دىڭگەكتەگى تۇسىپكە باردىم. ايتقانداي-اق، ءبىر قۇناجىنى سوعىمعا ازىرلەپ وتىر ەكەن، سونىمەن كەلىستىم دە، تۇسىپكە اپارى بەردىم. ەندى ءتۇسىپتىڭ قۇناجىنىن اكەلىپ سويايىن دەپ جۇرگەنىمدە، ءبىر كۇنى بيەنى جەتەككە الىپ، ءتۇسىپ كەلىپ ءتۇر. «ويباي، ساپار، مىناۋىڭ سويا المادىم. جىلاپ پالە قىلدى. مال توركىنىنەن قورىقتىم. ەندى مۇنىڭدى ءوزىڭ ال»،—دەيدى. امال نە، قۇلا بيە تاعى دا وزىمە قايتىپ كەلدى. تاعى دا ءبىر جىل ۇيدە ۇستادىم. ءتورتىنشى جىلى «مەن ۇيدەن كەتىپ قالايىن، سەندەر وعان پىشاق كورسەتپەڭدەر، كەرەك بولسا، پىشاقتى ۇيدە قايراڭدار»،—دەپ بيەنى كورشىلەرگە تاستادىم دا، ءوزىم ۇيدەن كەتىپ قالدىم. ءسويتىپ، سەرە قازى تۇسكەن قۇلا بيە اقىرى وزىمىزگە بۇيىردى، — دەپ اعام اڭگىمەسىن ءتامامدادى. مەن بۇل ساتتە ءوزىمنىڭ سۇر توبەلىم ەسىمە ءتۇسىپ، وتكەن كۇندەردى ءبىراز شولدىم.
— مەنىڭ، — دەيمىن اعاما، — اباي اۋدانىندا اۋداندىق كومسومولدار كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بولىپ جۇرگەندە ماڭدايىندا كىشكەنتاي عانا اق رومبيك توبەلى بار، جاتاعان عانا سۇر قۇنانىم بولدى. ۇيدەن شىققاندا ات توق تۇرادى ەكەن دە، ءبىراز جۇرگەن سوڭ ايىلى بوساپ كەتەدى ەكەن. توقتاپ، ايىلدى قايتا تارتىپ ءمىنۋدى بىلمەيدى ەكەم. كەلە جاتىپ ەر توقىمى موينىنا كەتىپ، تالاي رەت قۇلاپ ءجۇردىم. ءبىراق سۇر قۇنانىم مەنى تاستاپ كەتكەن ەمەس. ايىلىن تارتى، ەر توقىمدى جوندەپ، سۇر قۇنانعا ريزا بولىپ مۇرنىنان ءسۇيىپ، جاعىنان سيپاسام، باسىن يىعىما سالىپ ەركەلەپ تۇرۋشى ەدى. جالپى الەمدە ادامنان سوڭعى اقىلدى جاندىك يت، ودان سوڭ جىلقى دەپ وقىپ جۇرگەندە ءمۇعالىمنىڭ ايتقانى بار.
ەرتەدەگى ەپوستىق جىرلاردا دا، ماسەلەن قامباردىڭ قاراقاسقا اتى، قوبىلاندىنىڭ تايبۋرىلى، الپامىستىڭ شال قۇيرىعى سەكىلدى تۇلپارلاردىڭ ەستىلىگى دە تەگىننەن ايتىلماعان عوي. ءتىپتى ءوزىمىزدىڭ ناربوتا اتامىزدىڭ قاراكەرى تۋرالى دا تالاي اڭگىمە ەتىپ ەدىڭىز عوي، — دەيمىن اعاما.
— ءيا، ونى ءوزىڭ جازدىڭ عوي...
— دۇنيەدە ەشبىر جان يەسى اقىماق جارالماعان عوي. تەك ءارقايسىسىنىڭ ءومىر تىرلىگى، ورەسى ءار باسقا. شىبىن ەكەش شىبىن جارىققا، جىلىعا جينالادى. كەيبىر جاندىكتەر ءوزىن ءوزى ەمدەيدى. قىس بولعان جىلقىلار كوكتەمدە كۇلگە اۋناپ جاتادى. سول كۇلدىڭ قاسيەتىن سەزگەننەن عوي،—دەپ ءداۋىتقالي اعا دا اڭگىمەگە قوسىلدى.
ءيا، مۇنداي جايلار كوپ. كينودان كوردىم. مىنا پىلدەر ۋاقىت-ۋاقىت شاڭ-توپىراقپەن جۋىنادى ەكەن،—دەپ بولاتتا ءوزىنىڭ دۇنيەدە قارا جاياۋ ەمەس ەكەنىن سەزدىرە قوسىپ قويدى.
— اپام شاقىرادى. اس دايىن دەيدى، — دەپ ماكەن (مەنىڭ ۇلكەن اپامنىڭ قىزى) كەلىپ اعامنىڭ موينىنا اسىلدى. كوڭىل اۋدارىپ، كوپ وي تۋدىرعان قۇلا بيەنىڭ اڭگىمەسىن ءتامامداپ ورنىمىزدان تۇردىق.
You Might Also Like
-
تەنگين جاياۋ اسكەر پولكىنىڭ پورۋچيگى لەرمونتوۆ كاۆكازعا، گروزنىي قامالىنا جەر اۋىپ كەلە جاتتى.
-
بايلاعان بيەنىڭ باس ساۋىمىن ساۋىپ العان كەزدە، "تايجۇزگەن" قۇدىعىنىڭ باسىنداعى ءتورت اۋىلدىڭ اتقا مىنەر كارى، جاس، قاتىن-قىزدارىنىڭ اتتارى ەرتتەلىپ بولدى. ۇلكەندەر ماڭىزدانىپ قىمىزى بار ءۇي...
