InfoHub Logo

مەن داردجيلينگە جاڭبىرلى كۇنى كەلگەن ەدىم، كوشە قىدىرۋعا زاۋقىم سوقپادى. الايدا ۇيدە وتىرا بەرۋ دە كوڭىلدى بولمادى.

قوناق ۇيدە تاماقتانىپ الدىم دا، قالىڭ تابان باتەڭكەمدى، جالباعايلى پلاششىمدى كيىپ، نە بولسا دا كوشەگە شىقتىم.

قالا ۇستىندە قالىڭ بۇلت ءتونىپ تۇر. جاڭبىر شەلەكتەپ قۇيعانداي. قۇداي تاعالا الەمگە توپان سۋىن قاپتاتىپ جىبەرگەن سياقتى.

مەن ەسىز دە كوڭىلسىز كالكۋتتا كوشەسىمەن ءجۇرىپ كەلەمىن. تۇمان مەن بۇلت پاتشالىق قۇرعان مىنا مەڭىرەۋ دۇنيەدەن قۇتىلعىم كەلەدى، شۋ-دۋمانى بار جارىق دۇنيەگە شىعىپ تابان تىرەسەم دەيمىن.

جاقىن ءبىر جەردەن جىلاعان ايەل داۋسى ەستىلدى. قايعى-قاسىرەت پەن كوز جاسىنا تولى بۇل دۇنيەدە جىلاۋ دەگەن نەمەنە، داعدىلى قۇبىلىس ەمەس پە! مۇمكىن مەن باسقا ءبىر رەتتە كوڭىل اۋدارماي دا وتكەن بولار ەدىم. ال مىنا تۇمان مەن بۇلت وكتەمدىك جاساپ تۇرعان بۇلىڭعىر دۇنيەدە جىلاعان ايەل داۋسى عايىپ بولعان بۇكىل الەمنىڭ جوقتاۋى سياقتانىپ كەتتى. مەن ءوتىپ كەتە المادىم.

جاقىنداي كەلە جول قاپتالىنداعى تاستا وتىرعان، باسىندا التىن تۇستەس بايلارى بار قىزىل كيىمدى ءبىر ايەلدى كوردىم. اقىرىن وكسىپ جىلاپ وتىر.

بۇل تەگى كوپتەن بەرى شەمەن بولىپ كوكىرەككە قاتقان ەسكى قۇسا بولسا كەرەك. تورىققان كوڭىل، باسقا تۇسكەن جالعىزدىق، مىنا بۇگىنگى كۇننىڭ كۇڭگىرت اسپانى — ءبارى قوسىلىپ سول ەسكى دەرتتى قوزعاپ جىبەرىپتى.

"و، — دەپ ويلادىم مەن — بۇل ءبىر تاڭعاجايىپ حيكايانىڭ تيەگى بولۋى مۇمكىن عوي. مىنا گيمالاي تاۋىنىڭ ەتەگىندە دۇنيەدەن باز كەشىپ، سوپىلىق جولعا تۇسكەن ايەل زارىن ەستيمىن دەپ ويلاپپىن با مەن".

مەن ونىڭ قاي كاستاعا جاتاتىنىن انىقتاي المادىم. ايتەۋىر حيندۋ تىلىندە: — ءسىز كىم بولاسىز، باسىڭىزدا قانداي قايعىڭىز بار؟ — دەپ اياۋشىلىق بىلدىرە سويلەدىم.

ايەل ماعان بۇلاۋداي بولىپ كەتكەن كوزىمەن قاراپ قويدى، ءبىراق ءتىل قاتپادى.

— قورىقپا، الدىڭدا ىزگى ادام تۇر، — دەپ قايتالادىم.

ايەل ەزۋ تارتتى، تازا حيندۋستان تىلىندە بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:

— قورقىنىش-ۇرەي تۇگىل ۇياتتان دا الدەقاشان ادا بولعان پەندەمىن. ءيا، بابۋدجي، ءبىر كەزدە ماعان سۇيىكتى تۋعان اعام دا باتىپ كەلە الماۋشى ەدى. ال ءقازىر جات كوزىنەن تاسالاناتىنداي مەندە دارمەن جوق.

كوڭىلىمە دىق الىپ قالدىم. مەن بۇرىن ءوزىمدى ەۋروپالىق مىرزادان استە اينىمايتىن شىعارمىن دەپ ويلاۋشى ەدىم، ال مىنا ءبىر سورلى ءتىپتى شىمىرىكپەستەن بابۋدجي دەپ اتادى. مەن وسىمەن بۇل حيكايانى تامام ەتەيىن دە، اعىلشىننىڭ پاڭ وتارباسىنشا شىلىمىمدى بۇرقىراتىپ تەز باسىپ جونەلە بەرەيىن — دەگەن توقتامعا كەلدىم.

دەگەنمەن سىبىس قۇمارلىق بەل الىپ كەتتى. باسىمدى موينىما تىعىڭقىراپ اسقاقتاۋ نىشانمەن:

— قول ۇشىن بەرە الادى دەپ ويلايسىڭ با ءوزىڭ مەنى؟ نە تىلەگىڭ بار؟ — دەپ سۇرادىم.

ايەل ماعان تىكسىنە تۋرا قارادى:

— مەن بودراۋىننىڭ ناۋابى عالىمقان حاننىڭ قىزىمىن.

مەن بودراۋىن حاندىعى جايىندا دا، عالىمحاننىن ءوزى جونىندە دە ەشتەڭە بىلمەيتىن ەدىم. ءارى مىنا دارد-جيلمنگىنىڭ كالكۋتتا كوشەسىندە حان قىزىنىڭ اعىل-تەگىل جىلاۋىنا قانداي باقىتسىزدىق دۋشار ەتكەنىن دە ويلاپ-ويلاپ تابا المادىم.

مەن وعان سەنگىم كەلمەدى. الايدا قىزىقتى ءبىر اڭگىمەنىڭ ۋشىعى كورىنىپ تۇرعاندا تىڭدامايتىن نەم بار. بايسالدى كەيىپپەن ايەلگە ءيىلىپ تاعزىم ەتتىم:

— تانىماي قالعانىم ءۇشىن كەشىرە كور، ءبيبىساقىپ.

ءبيبىساقىپ سوزىمە كوڭىل اۋدارا قويمادى، ءبىراق وتىر دەپ يشارا ءبىلدىرىپ تاستى كورسەتتى. تەگى بۇل وكتەمدىك قۇرىپ ۇيرەنىپ قالعان ايەل بولسا كەرەك. مەن مۇك وسكەن سىزدى تاسقا وتىرماق بولىپ رۇقسات سۇرادىم. ايەل ىزەت كورسەتتى. ءسويتىپ بودراۋىن حانىنىڭ قىزى داردجيلينگىنىڭ كالكۋتتا اتتى لاس كوشەسىنە جايلاسۋىما رۇقسات بەردى. پلاششىمدى كيىپ قوناق ۇيدەن شىققان كەزىمدە مۇنداعى وقيعاعا كەزىگەم دەگەندى قيالداپ كوردى دەيسىڭ بە!

مىنا گيمالاي تاۋىنىڭ ەتەگىندە كىشكەنە ءبىر تاسقا ايەل، ەركەك بولىپ وڭاشا جايعاسقان ەكى جولاۋشىنىڭ سىرلى اڭگىمەسى وقۋشى قاۋىمعا بىردەن-اق اشىنا جايلىق بولىپ كورىنۋىنە ءسوز جوق. راس، كەيبىرەۋلەرگە كاليداسا جازعان "حابارشى بۇلتىنىڭ" تاڭعاجايىپ اۋەنى مەن قۇلا تۇز تاۋ ۇڭگىرىندەگى سارقىرامانىڭ الىسقا تالىپ جەتكەن سارىنى شىعا باستاعانداي دا بولار. ايتسە دە، ۇستىنە ماكينتوش، اياعىنا ەۋروپا باتەڭكەسىن كيىپ، مىنا تاس كوشەدە، حيندۋستان تىلىندە سويلەيتىن سورماڭداي ايەلدىڭ قاسىندا وتىرعانىنا ءماز بولاتىن بۇگىنگى بەنگال ادامىن كەزدەستىرە قويۋ دا وڭاي ەمەس قوي. وعان ءوزىڭىز دە كەلىسەرسىز. ال سول ءبىر كۇنى اينالا دۇنيەنىڭ ءبارى كوك تۇمانعا باتىپ كەتتى، جۇرت كوزىنە تۇسەرمىز دەپ سەسكەنەرلىك سەبەپ تە جوق. بۇلت وكتەمدىك قۇرعان مىنا قيىرسىز كەڭىستىكتە دۇنيەجۇزىلىك ءزىلزالا اپاتتىڭ كىشكەنە ءبىر ەكى جاڭقاسىنا ۇقساپ بودراۋىن حانى عالىمحاننىڭ قىزى مەن جەردەن جىك شىققان، ەكى قۇلاعى تىك شىققان بەنگال ساقىبى − مىنا مەن، ەكەۋىمىز عانا قالىپپىز. بۇل كەزدەسۋ − تاعدىردىڭ سايقىمازاعى بولار، ونىڭ تەرەڭ ءمانى تەك ەكەۋىمىزگە عانا تانىق.

— ءبيبىساقىپ، وسىنشا سورلاتقان كىم سەنى؟ — بودراۋىن اۋلەتىنەن شىققان ايەل ءوز ماڭدايىن سيپادى.

— بىلەم بە ەكەن مەن ونى؟ مىنا اسقاق گيمالايدىڭ سىلەمىن تۇمانمەن وراپ قويعان كىم؟

ءپالساپالىق تالاسقا مەنىڭ بارعىم كەلمەدى، ءبيبىساقىپ پىكىرىنە قوسىلدىم.

— تاعدىر دەگەن ەشكىمگە دە تانىق بولماقشى ەمەس. ءبىز بولساق قىبىرلاعان قۇرت قانامىز.

ەگەر دە تالاس تۋعان بولسا ءبيبىساقىپتان مەن ءبۇيتىپ وڭاي قۇتىلماعان بولار ەدىم. تىلگە دە جەتىك ەمەسپىن. ءۇي قىزمەتشىلەرىمەن سويلەسە ءجۇرىپ ۇيرەنگەن ازىن-اۋلاق حيندۋ ءتىلى مىنا كوشەدە وتىرىپ بودىراۋىن نايىبىنىڭ، ءتىپتى قاي نايىپتىڭ بولسا دا قىزىمەن تاعدىر ماسەلەسىن ساراپقا سالۋعا جەتپەي قالدى.

— مەنىڭ ءومىرىم ءوز الدىنا ءبىر حيكايا. سول تاريحتىڭ بۇگىن اقىرعى تاراعى جازىلدى. بۇيىرا بەر، سول جايىندا ايتاتىن بولايىن.

مەن قىسىلىڭقىراپ قالدىم:

— قانداي جارلىق جونىندە ءسوز بولۋعا كەرەك. ەگەردە راقىمىڭىز ءتۇسىپ، ءوز ءومىرىڭىزدىڭ تاريحىن باياندايتىن بولساڭىز، وندا لايىقتى تىڭداۋشىڭىز بولۋعا تىرىسايىن مەن.

حيندۋستان تىلىندە مەنى ءدال وسىلاي سويلەدى دەپ ويلاماي-اق قويسىن، وقۋشى، وسىلاي دەپ ايتسام با دەگەن كوڭىل عوي بۇل.

ءبيبىساقىپ مايتالمان جورعاداي مۇدىرمەستەن ەركىن دە سۇلۋ سويلەپ كەتتى، ءتىپتى ماعان شىق باسقان التىن ايماقتى تاڭعى سامال تەربەپ تۇرعانداي بولدى. ال مەن بولسام، ماقاۋ ادامعا ۇقساپ جاۋاپتى ءۇزىپ-جۇلىپ، شولاق قايىرامىن، ءدال وسىلاي بارىنشا شەبەر دە جەڭىل سويلەۋگە بولادى دەپ ەش ۋاقىتتا دا ويلاماعان ەدىم. مەن ءوز تاربيەمنىڭ كەم-كەتىك ءدىمقارلىعىن ءدال وسى ارادا ايقىن سەزىندىم.

ءبيبىساقىپ اڭگىمەسىن باستاپ كەتتى.

— مەنىڭ اتا-بابالارىم دەلي جاھان شاحتارىنىڭ اۋلەتىنەن تاراعان ەدى. ءبىزدىڭ ءۇي سول اتا-بابا داڭقىن قىزعىشتاي قورىدى، سول سەبەپتى ماعان تەرەزەسى تەڭ كۇيەۋ تابۋ دا وڭاي بولعان جوق. لاكناۋ نايىبى ءسوز سالعان ەدى، اكەم كوپكە دەيىن ۇزىلدى-كەسىلدى جاۋاپ بەرمەي، سولقىلداقتىق جاساپ ءجۇردى. سول ەكى ارادا ۇكىمەت پەن سيپاي اراسىندا سوعىس باستالىپ كەتتى. حيندۋستان اسپانىن مىلتىق ءدارىسىنىڭ قارا ءتۇتىنى جاپتى...

مەن بۇرىن جالپى ايەل قاۋىمىنىڭ، ونىڭ ىشىندە تەكتىدەن شىققان ايەلدىڭ حيندۋستان تىلىندە سويلەگەنىن ەستىپ كورمەگەن ەدىم. ەندى ءتۇسىندىم، بۇل وتكەن زامانعى اقسۇيەكتەر سويلەيتىن ءتىل ەكەن. تەمىر جول مەن تەلەگراف شىقتى، اقسۇيەكتەردىڭ قاراسى ءوشتى، جۇرتتىڭ قولى بوساۋدان قالدى، وسىنىڭ ءبارى ءومىردىڭ ءسان-سالتاناتىن جويدى، سۇرەڭسىز ەتىپ، ۇساقتاتىپ جىبەردى. نايىپ قىزى سويلەگەن ءتىل، ونىڭ سيقىر كۇشى كوز الدىما عالامات ءبىر تىرلىك كورىنىسىن الىپ كەلدى. موعول شاحزادالارى زامانىنىڭ رۋحى تىرىلگەن سياقتاندى. كۇمبەزى كوكپەن تالاسقان اق ءمارمار سارايلاردى، شالعايعا تارتقان قاسقا جولداردى، سالتاناتتى كىلەم جابۋلارى بار سايگۇلىكتەردى ەلەستەتتىم، ءپىل ۇستىندەگى التىن مۋحارامالارمەن بەزەلگەن پالانكيندەر، بەلىنە ءجۇزى سۋىق قايقى سەمسەر بايلاعان، اياعىنا التىن، كۇمىسپەن بۋلاعان قايقى تۇمسىق كەبىس، ۇستىنە قىزىلدى-جاسىلدى جىبەك كيىم كيگەن قالا حالقى، ايرىقشا سىي-سىياپات، قۇرمەت، داڭعارا داربازا، ۇزاق ءبىر سالتاناتتى ادام كەشى... مىنە، مەن وسىلاردى كوردىم.

ناۋاب قىزى اڭگىمەسىن جالعاي بەردى:

— ءبىزدىڭ ساراي جۇمنا وزەنىنىڭ جاعاسىندا تۇرۋشى ەدى. اسكەر باسى ءبىر براحمان بولاتىن. ەسىمى كەشورلال ەدى.

ايەلدىڭ سىڭعىر داۋسى ءدال وسى ءبىر ەسىمدى اتاۋعا عانا ارنالعانداي. كەشورلال! مەن ەڭكەيىپ تاياعىمدى جەرگە قويدىم دا، قايتا تۇزەلىپ وتىردىم.

— كەشورلال ءۇندىستىڭ ىشىندەگى ءبىر كەرەمەتى ەدى. كۇندە تاڭەرتەڭ ەرتەمەن ءوزىم تۇرعان بولمەنىڭ دوڭگەلەك تەرەزەسىنەن وزەنگە قارايمىن. كەشورلال كۇندە كەلىپ سۋعا شومىلادى، ەڭ اۋەلى ءوز عۇرپى بويىنشا ءبىر اينالىپ تۇسەدى دە، سودان كەيىن شاشىراپ شىعىپ كەلە جاتقان كۇنگە قاراپ قولىن سوزادى. سۋ بولعان كيىمىن جاعاعا تاستاپ دۇعاسىن وقيدى. سودان كەيىن تازا دا، تاماشا داۋسىمەن ادەتتە ءدام ىشەر الدىندا ورىندالار بويراگ ءانىن ايتىپ سارايعا ورالادى. مەن مۇسىلمان قىزىمىن عوي، ءبىراق ءوز ءدىنىمنىڭ عۇرىپ جىرلارىن ەستىپ كورگەن ەمەس ەدىم. ول كەزدە توي-دۋمانمەن اۋەيىلەنىپ، شاراپقا، جىگىتشىلىككە بوي ۇرىپ كەتكەن ەركەكتەر ءدىنىمىزدى قۇرمەتتەي دە بەرمەيتىن. ساۋىققوي ساراي ىشىندە دە ءدىن رۋحى كۇشتى بولمايتىن. مۇمكىن ءبىر ءتاڭىردىڭ ءوزى مەنىڭ تابيعاتىما ءدىندارلىق ءبىر قاسيەت بەرگەن شىعار. قايتسە دە مەن مۇنى باسقاشا تۇسىنە المايمىن. شاشىراي شىعىپ كەلە جاتقان كۇن شۇعىلاسىنا مالىنىپ تىنىش اققان كوك ءمولدىر جۇمنا وزەنىنىڭ اق مارمارمەن قاپتالعان يەسىز جاعاسىنا كەشورلالدىڭ كۇندە كەلىپ، قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋى ۇيقىدان ەندى-ەندى ويانعان مەنىڭ جۇرەگىمە ايتىپ جەتكىزە الماس ايرىقشا ءبىر قۇرمەت سەزىمىن سالاتىن ەدى.

جاس كەشورلالدىڭ كوڭىلدى كەلبەتى ماعان تازا جۇلدىز ساۋلەسى سياقتاناتىن. سونشا ءبىر يناباتتى ونىڭ ۇلىلىعى بەيشارا مۇسىلمان قىزىنىڭ جۇرەگىن تاعاتسىز وزىنە تارتا بەردى. مەن وعان تابىنىپ قالدىم.

ءۇندىس قىزى قىزمەتشىم بولۋشى ەدى. ول ءوزى كۇن سايىن كەشورلالعا باراتىن دا باسىن ءيىپ تاعزىم ەتەتىن. مەن سوعان قۋاناتىن دا، قىزعاناتىن دا ەدىم. كەيدە ول دۇعام قابىل بولسىن دەپ، وزىنە دەگەن ءدامدى دە كەشورلالعا اپارىپ ءجۇردى.

مەن ءبىر كۇنى قىزعا اقشا بەردىم دە، كەشورلالدى شاقىرىپ كەل دەپ ءوتىندىم. قىز قىزارىپ كەتتى: "كەشورلال مىرزا ەشكىمنەن دە ءدام-سىيلىق دەگەنىڭدى قابىلدامايدى"، − دەدى. كەشورلالعا دەگەن قۇرمەت سەزىمىمدى قاي جولمەن بولسا دا جەتكىزە المايتىنىما كوزىم جەتتى. مەنى ءبىر ساعىنىش وتى شارپي باستادى، ءوزىمدى سونشا باقىتسىز سەزىندىم.

ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ ءبىرى زورلىق جاساپ براحمان كاستاسىنا جاتاتىن ءبىر ءۇندىس قىزىن ايەلدىككە الىپتى دەگەندى ەستىگەن ەدىم. زەناندا وتىرىپ سول ءبىر ءۇندىس قىزىنىڭ كيەلى قانىنىڭ ءبىر تامشىسى مەنىڭ قانىمدا دا بار-اۋ دەگەندى ويلايتىنمىن. بۇل وي ماعان جۇبانىش سەكىلدى. ميزام قابىعىنداي بولسا دا مەنىڭ كەشورلالعا جاقىندىعىم بار سياقتاناتىن.

مەن قىزمەتشى قىز ايتاتىن يندۋيزم ءدىنىنىڭ ادەت-عۇرىپتارى جايىنداعى قىزعىلىقتى حيكايالاردى، قۇدايلار مەن ايەل قۇدايلاردىڭ تاڭعاجايىپ تاريحتارىن، "رامايانا"، "ماحابحاراتا" سياقتى قيسسالاردىڭ ۇزىندىلەرىن تاپجىلماستان تىڭداي بەرەتىنمىن. مەنىڭ كوز الدىما مەن ءۇشىن قول جەتپەس الىس ءۇندىس قاۋىمى كەشكەن تىرلىك كورىنىسى كەلەتىن. قۇدايلاردىڭ تاس مۇسىندەرى، مەزگىلدى حابارلايتىن جەز دابىلداردىڭ جەر كۇڭىرەنتكەن ءۇنى، التىن ورنەكپەن اشەكەيلەنگەن شاتىرلارى بار حرامدار، ساندال اعاشى مەن الوە ءيىسى ارالاسا اڭقىعان گۇلدەر، يوگتار مەن دارۋىشتەردىڭ عايىپ ەرەن عاجايىپتارى، براحمانداردىڭ سۇپىلىق ۇلىلىقتارى، ادام كەيپىنە ەنگەن قيان-قيلى قۇدايلار ويىنى − وسىنىڭ ءبارى ارالاسىپ كونە دە قيال شالعان ءبىر كەڭ دۇنيەنىڭ ەلەسىن تۋعىزۋشى ەدى. مەنىڭ شىبىنداي جانىم ءوز ۇياسىنان ايىرىلعان پاناسىز ءبىر كىشكەنە قۇسقا ۇقساپ بەيۋاقىتتا كونە گۇلبانا-سارايلاردى (زاموك) كەزگەندەي بولاتىن. ءۇندىس قوعامى مەنىڭ قىز قيالىمدا الدەبىر ەرتەگى دۇنيەسىندەي بولىپ كورىنۋشى ەدى.

مىنە وسى ءبىر شاقتا سيپايلاردىڭ اعىلشىندارمەن كۇرەسى باستالىپ كەتتى. كوتەرىلىس شارپۋى ءبىزدىڭ بودراۋىن گۇلباناسىنا دا كەلىپ جەتتى.

سوندا كەشورلال بىلاي دەدى:

— ەندى ارياۆارتا جۇرتىنان سيىر ەتىن جەيتىن ەۋروپالىقتار ايداپ شىعارىلادى. ءۇندىستاندى بيلەۋ ءۇشىن مۇسىلماندار مەن ۇندىستەر اراسىندا كەسكىلەسكەن كۇرەس باستالادى.

مەنىڭ اكەم عالىمحان حان تىم ساق ادام بولۋشى ەدى. ءوز قۇزىرىنداعىلارعا:

— اعىلشىندار كۇشىندە شەك جوق، مىنا ءبىز، ءۇندىستاندىقتار ولارعا توتەپ بەرە المايمىز. قول جەتپەيتىننەن ۇمىتكەر بولامىن دەپ، مىنا شاعىن ەلىمنەن ايىرىلار جايىم جوق. اعىلشىنعا قارسى شىعا المايمىن، — دەدى.

بۇكىل ءۇندىستان ولكەسىندە مۇسىلمان مەن ءۇندىس قانى سۋداي توگىلىپ جاتقان قيىن-قىستاۋ شاقتا مىنانداي جان ساۋعالاۋ، ساقتىق كوپتىڭ اشۋىن كەلتىردى. ءتىپتى اكەمنىڭ حرامىندا دا دۇربەلەڭ تۋدى. ال بەس اسپابىن اسىنىپ العان كەشورلال جاۋگەرلەردى باستاپ اكەمە كەلدى دە:

— ناۋابساقىپ، ەگەردە ءبىزدىڭ جاققا شىقپاساڭىز، ءسىزدى تۇتقىنداپ، بۇل حاندىقتاعى ۇكىمەت بيلىگىن ءوز قولىما الۋىما تۋرا كەلەدى، — دەدى.

— بۇلىك تۋعىزباڭىز، مەن ءسىزدى جاقتايتىن بولامىن، — دەپ جاۋاپ بەردى اكەم.

— قازىنادان سوعىسقا دەپ قاراجات بولۋىڭىزگە تۋرا كەلەدى.

— كەرەك بولعانىندا مەن سىزدەردى اقشامەن قامتاماسىز ەتەمىن، — دەدى اكەم، ءبىراق "ءما" دەپ بەرگەنى بولمادى.

مەن ءوز بويىمداعى التىن، كۇمىستىڭ ءبارىن سىپىردىم دا قىزمەتشى قىز ارقىلى جاسىرىپ كەشورلالعا جونەلتتىم. ول، ءبىراق قايتارماپتى سىيلىقتى، قابىل الىپتى. قۋانعاننان جۇرەگىم تۋلادى. كەشورلال توت باسقان ەسكى سەمسەرلەر مەن مىلتىقتاردى تازالاۋعا ءامىر بەردى. سول شاقتا گۇلبانا سارايعا جەر قايىسقان قول باستاپ جەر شاڭىن بۇرقىراتىپ ءۋالايات ءامىرشىسى كەلدى، گۇلباناداعى (زاموك) ەرەۋىل جايىن وعان اكەم حابارلاسا كەرەك.

كەشورلال جاۋىنگەرلەر اراسىندا زور بەدەلدى ادام ەدى. كەشورلال ءامىر ەتسە بولدى، جاۋىنگەرلەر ءجۇزى جارماعان قىلىشپەن دە، وت المايتىن مىلتىقپەن دە اجال اۋزىنا تايسالماي بارۋعا دايىن ەدى.

ەكىجۇزدى اكەم ءۇيى ماعان تامۇقپەن تەڭ بولدى. مەنى اشۋ مەن ار، وشپەندىلىك قىستى. ءبىراق كوزىمە جاس تا المادىم. اعامنىڭ كيىمىن كيىپ زەناننان شىقتىم. كورگەن دە، بىلگەن دە پەندە بولعان جوق.

بۇل شاقتا شاڭ باسىلىپ، ءدارى ءتۇتىنى ىدىراپ، اتىس پەن ايقاي-شۋ تىنىپ تا ۇلگىرگەن ەدى. اينالا دۇنيەنى ءولىم تىنىشتىعى باسقان، جىم-جىرت. قانعا بويالعان جۇمنا وزەنىنەن اسىپ كۇن باتتى. ىمىرت ءۇيىرىلدى. اشىق اسپاندا ون تورتىندەگى تولىسقان اي تۋدى. ۇرىس مايدانى سۇمدىق كورىنىسكە تولى. باسقا ءبىر حالدە مىنا قىرىلىپ جاتقانداردى كورىپ جۇرەگىم تىتىرەنگەن بولار ەدى، ال سول ءبىر ءتۇنى مەن ەسەڭگىرەگەن ادامداي قاڭعىرىپ جۇرە بەردىم. كەشورلالدى ىزدەيمىن. مەن ءۇشىن ودان باسقا دۇنيەنىڭ تۇك قىزىعى جوق.

كوپ كەزدىم. اقىرى جۇمنا وزەنىنىڭ جاعاسىندا وسكەن مانگو اعاشىنىڭ كولەڭكەسىندە ءولىپ جاتقان كەشورلال مەن ونىڭ ادال قىزمەتشىسى دەوكينوندوندى تاپتىم. ەكەۋىنىڭ ءبىرى اۋىر جارالانعان دوسىن ۇرىس مايدانىنان كوتەرىپ الىپ شىعىپ، مىنا ءبىر قالتارىس جەرگە اكەلگەن دە، ءوزى دە جان تاپسىرعان.

مەن شاشىمدى جايىپ كەشورلالدىڭ اياعىنا جىعىلدىم. سودان كەيىن تۇڭعيىق گۇلىنە ۇقساس جانى كەتىپ قالعان اياعىنان توپىراق الدىم دا، ىستىق ماڭدايىمدى باسىپ سۇيە بەردىم. كوڭىلىم بوساپ كەتتى. كوزىمنىڭ جاسى دومالاي بەردى.

كەنەت ونىڭ دەنەسى قيمىلداعانداي بولدى. ىڭقىلداعان سياقتاندى. مەن تىتىرەپ كەتتىم دە كەيىن شەگىندىم. ول كوزىن جۇمعان قالپى كەزەرگەن ەرنى قىبىرلادى:

— سۋ...

مەن جۇگىرىپ جۇمناعا باردىم، ورامالىمنىڭ ۇشىن سۋعا مالدىم دا، كەشورلالدىڭ جۇمىلعان ەرنىنە اكەپ سىقتىم. سودان كەيىن ءبىر كوزىن الىپ كەتكەن ماڭدايىنداعى ۇلكەن جارانى تاڭدىم.

مەن جۇگىرىپ جۇمناعا بارا بەردىم. كويلەگىمنىڭ ءبىر ءوڭىرىن سۋعا مالىپ الىپ ونىڭ بەتىنە سىعىپ تامشىلاتا بەردىم. كەشورلال بىرتە-بىرتە ەسىن جيا باستادى.

— تاعى دا سۋ اكەلەيىن بە؟ — دەپ سۇرادىم.

— بۇل كىم؟ — دەدى كەشورلال مەن جاسىرا المادىم:

— ءسىزدىڭ كۇڭىڭىز. عالىمقان حاننىڭ قىزى بولامىن. — مەن كەشورلال ءولىم اۋزىندا جاتىپ وزىنە تابىنعان قىزدى بىلەر دە، ول جايىندا جاقسى ءبىر سەزىمىن ول دۇنيەگە الا كەتەر دەپ ۇمىتتەنگەن ەدىم. سول ءبىر قۋانىشتى مەنەن ەشكىم دە الا الماقشى ەمەس. ءبىراق كەشورلالدىڭ مەنى تانۋى-اق مۇڭ ەكەن، ارىستانشا اقىرىپ قويا بەردى.

— ساتىلعىش ازعىننىڭ قىزى، ءدىنى جات كاپىر نەمە! ءولىم ۇستىندە جۇمنادان اكەلگەن سۋىڭمەن دارەتىمدى ارامدادىڭ عوي!

ءسويتتى دە شاپالاقپەن بەتىمنەن تارتىپ جىبەردى. كوزىمنىڭ الدى قاراۋىتىپ جۇرە بەردى، ەسىمنەن ايىرىلدىم. ول كەزدە مەن ون التى جاستا بولاتىنمىن سىرت دۇنيەنىڭ جالامىر كۇنى مەنىڭ كەيپىمنەن جاستىق شاعىمنىڭ تارتىم-قىزىلىن اكەتپەگەن ەدى وندا. زەناننان شىعىپ ومىرگە تۇڭعىش رەت قادام باسىپ ەدىم. ءومىردىڭ دە، ءوزىم ءتاڭىر تۇتقان پەندەنىڭ دە العاشقى سىيلىعى وسى بولدى. قابىل الۋعا تۋرا كەلدى.

مەن سونگەن شىلىمىمدى ۇستاپ، تاپجىلماي وتىرمىن. ەلتىپ، اربالىپ قالعاندايمىن. اڭگىمە مە، الدەبىر مۇڭلى ساز با تىڭداپ وتىرعانىم، − ونى بىلمەدىم. ايتەۋىر ءۇن قاتقانىم جوق. مەن ەندى وسى جەردە شىداي المادىم.

— حايۋان! — دەپ سالدىم.

— حايۋان؟ — دەدى نايىپتىڭ قىزى. — ولەيىن دەپ جاتىپ حايۋان سۋدان جەرىنۋشى مە ەدى؟

مەن ۇيالىڭقىراپ قالدىم دا:

— ءيا، راس، ول قۇداي عوي، — دەپ تۇزەدىم.

— قۇداي؟ قۇداي تاعالا بار جانىمەن بەرىلگەن پەندەسىنىڭ قۇرباندىعىن قابىل المايتىن بولىپ پا ەدى؟ مەن بۇل پىكىرگە دە قوسىلدىم. ول اڭگىمەسىن سوزا بەردى.

— مەن اۋەلى تورىعىپ ءتۇڭىلىپ كەتتىم. اسپان شايقالىپ، توبەمنەن ناجاعاي سوققانداي بولدى. بار قۋاتىمدى جيىپ، مىنا ءبىر قاتال دا قارا تاستاي مەيىرىمسىز ساۋەگەي براحماننان الىسىراق بارىپ تۇردىم، اياعىنا قولىمدى تيگىزبەي تاعزىم ەتتىم. سودان كەيىن ويشا بىلاي دەدىم.: "و، قۇدىرەتتى براحمان! سەن ەشتەڭەنى دە قابىلدامايسىڭ. تاعزىم-قۇلشىلىقتا، جات قولىنداعى تاعام دا، داۋلەتتىنىڭ سىيى دا، جاس قىزدىڭ كۇناسىز جاستىعى دا، ارۋدىڭ ىستىق قۇشاعى دا — ءبىرى دە ساعان كەرەك ەمەس. سەن جەكە-داراسىڭ، تىرلىك قارەكەتىنەن دە اداسىڭ. سەن قياپاتتىسىڭ، ەشكىمگە باعىنىشتى دا ەمەسسىڭ، سول سەبەپتى مەن ءوزىمدى سەنىڭ جولىڭا قۇربان ەتۋگە قاقىم جوق."

مەن كوڭىلى قۇلازىپ، كۇل-تالقانى شىققان نايىپ قىزىنىڭ وزىمەن قوش ايتىسقاندا كەشورلالدىڭ نە ويلاعانىن بىلە المادىم. كەيپىنەن تاڭىرقاعاندىق تا، رەنىش تە بايقالمادى. ول تەك ماعان سالماقپەن كوز سالدى دا جاي باسىپ تۇرا بەردى. مەن كومەك بەرەيىن دەپ قول ۇشىن ۇسىنىپ ەدىم، سەرپىپ تاستادى دا، زورعا دەگەندە وزەنگە ءتۇستى. اينالا تىم-تىرىس. ول ارلى-بەرلى جۇك تاسيتىن قايىققا بارىپ وتىردى، بايلاۋىن شەشتى. سودان كەيىن اعىنمەن ىققان قايىق بىرتە-بىرتە بارىپ كوز ۇشىنان عايىپ بولدى. سول ءبىر تىنىق تۇندە مەزگىلىنەن ەرتە جۇلىنعان گۇل بۇرتىگىنە ۇقساپ، جۇرەگىم مەن قىرشىن جاستىعىمدى دا، تالاق بولعان ماحابباتىم مەن ءوزىمنىڭ قىزىعى جوق قۋىس ءومىرىمدى دە، ءبارىن دە جاڭاعى عايىپ بولعان قايىق سوڭىنان مىنا كەبىندەي اي ساۋلەسىنە بوگىپ تۇرعان جۇمناعا لاقتىرىپ تاستاعىم كەلدى.

ءبىراق وعان ءداتىم بارمادى. اسپانداعى اي، جاعادا قاراۋىتقان ورمان، جۇمنانىڭ تۇنىق تا تىنىق سۋى، مانگو اعاشىنان اسىپ اي ساۋلەسىمەن قاۋىشا كورىنگەن ءبىزدىڭ گۇلبانانىڭ توبەسى، − ءبارى دە باياۋ دا تۇڭعيىق ءبىر مانمەن ءولىم ازاسىن تارتىپ تۇرعانداي. سول ءتۇنى پلانەتالارمەن، اسپان شىراقتارىمەن، ايمەن بەزەنىپ تۇرعان تىنىش الەم مەنى ءبىر ۇنمەن ولىمگە شاقىردى. تەك تىنىش تا تىمىق جۇمنانى بويلاپ الدەبىر جەردە كەتىپ بارا جاتقان كىشكەنە قايىق قانا مەنى جۇپ-جۇمساق اي ساۋلەسىنە بوككەن، ايتىپ جەتكىزە الماس سۇلۋ دا سالقىن ءولىم تىرناعىنان اراشالاپ قالدى دا، ءومىر جاعاسىنا جەتەلەدى. ەسەڭگىرەگەن ءبىر حالدە جۇمنانىڭ جاعاسىن بويلاپ جۇرە بەردىم.

ءبيبىساقىپ سول تىنىستادى. مەن تىنىشتىقتى بۇزبادىم. ءبىر شاقتا ناۋاب قىزى قايتا سويلەپ كەتتى؛

— ءومىرىمنىڭ سوڭعى وقيعالارى شىم-شىتىرىق بولىپ كەتتى. قايتىپ تۇسىندىرەرىمدى دە بىلمەيمىن. مەن يت تۇمسىعى وتپەيتىن نۋ ورماندى ارالاپ كەلەمىن. سول سەبەپتى كەيدە جۇرۋگە تۋرا كەلىپ قالعان سوقپاق-سۇرلەۋدىڭ ءبارىن بىردەي جادىما ۇستاپ قالا الام با؟ نەدەن باستاپ، نەمەن اياقتارىمدى دا، نەنى ايتىپ، نەنى ايتپاي كەتۋىمنىڭ كەرەكتىگىن دە بىلمەيمىن. اڭگىمەنى قايتسەم شىندىققا جاناسىمدى ەتە الماقپىن، ونى دا شامالاي الماي.

وسى ءبىر كۇندەردىڭ ىشىندە ومىردە تالاي عالاماتتاردىڭ بولا بەرەتىنىنە كوزىم جەتتى. ءومىر جولى زەناندا وتىرعان كىشكەنە قىزعا عانا اسۋ بەرمەيتىندەي بولىپ كورىنۋى مۇمكىن، − ءبىراق بۇل ونىڭ قيالى عانا. جۇرسەڭ-اق بولدى، قاسقا جول، حانزادا جولى بولماسا دا، كادۋىلگى سوقپاق جول تابىلادى. ادام بىتكەن وسى جولمەن ءجۇرىپ كەلەدى. بۇل جولدا سان جوق. وي-شۇقىرى، كەدىر-بۇدىرى دا كوپ، بارىپ تىرەلەر شەگى دە بولمايدى، كەيدە تاراۋ-تاراۋ بولىپ ءبولىنىپ تە كەتەدى، وندا باقىت پەن سوردىڭ، قيىن-كەدەرگىلەردىڭ دە تاڭباسى بار، سوندا دا بۇل ايتەۋىر جول عوي، جۇرۋگە بولاتىن جول.

وسى ءبىر باسى جۇمىر پەندەگە تون كادۋىلگى جولمەن جالعىز قالان ناۋاب قىزىنىڭ قالاي ءجۇرىپ كەلگەنىن بايانداي بەرۋ قىزىقتى بولا قويار ما ەكەن؟ ءيا، سونىڭ ءبارىن سىزگە تاپتىشتەپ ايتا بەرۋگە باتىلىم بارمايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، كوپ ازاپ شەكتىم، ءجابىر-جاپا كوردىم، قايعىنىڭ تالايىن باستان كەشىردىم، ءبىراق ومىردەن جەرىنگەن جوقپىن سوندا دا. جالپىلداق وت ۇشقىنى جالپ ەتىپ سونەدى دە جەرگە تۇسەدى. مەن دە ءومىر جولىمەن اسىعا ءجۇردىم. بويىمدا لاۋلاعان وتتى دا سەزبەدىم. ال، مىنە، بۇگىن كەنەت قالىڭ قايعىم مەن شەكسىز باقىتىمنىڭ لاپىلداعان جالىنى جالپ ەتتى. مەن ءسويتىپ جالعىز جاڭقاداي جول شاڭىنا ۇشىپ ءتۇستىم. كوشىپ كەلگەن ءومىر جولى دا، اڭگىمەم دە وسىمەن تامام بولادى.

ناۋاب قىزى تىنىپ قالدى. مەن قايرانمىن. اڭگىمە قايتىپ وسىمەن تامام بولماق؟ از-كەمنەن سوڭ حيندۋ ءتىلىنىڭ بەلىن سىندىرىپ:

— تاربيەسىزدىگىمدى كەشىرىڭىز، ەگەردە اياعىنا دەيىن تۇگەل بايانداساڭىز، وزىڭىزگە جەڭىل بولاتىن سياقتى كورىنەدى ماعان، − دەدىم.

ول ەزۋ تارتتى. بەلىن سىندىرىپ سويلەسەم دە ايتايىن دەگەنىمدى تۇسىنگەن سەكىلدى. مەن حيندۋستان تىلىندە تازا سويلەگەن بولسام، مۇمكىن ول تارتىنىڭقىراپ تا قالعان بولار ەدى. ءتىلدى شالا بىلگەندىكتەن مەن وعان جات ادام بولىپ كورىندىم، سونىڭ ءوزى جەتكىلىكتى دالەل بولسا كەرەك. ول تاعى دا سويلەپ كەتتى.

— كەشورلال جايىنداعى حابار ماعان ءجيى-جيى كەلىپ تۇردى، ءبىراق كەزدەسۋدىڭ ءبىر ءساتى بولماي-اق قويدى. ول تانتيا توپي ساربازدارىنا بارىپ قوسىلىپتى. كوتەرىلىستىڭ ءتۇتىنى وراعان جەردە وقىس پايدا بولادى دا، جاۋىن جاي وعىنداي جايراتىپ عايىپ بولاتىن كورىنەدى.

ول كەزدە مەن بەنارەستەگى شيۆاناند سۆاميدىڭ قولىندا تۇرىپ ەدىم. سونىڭ جولىن قۋدىم، ءوزىنىڭ باسشىلىعىمەن سانسكريت شاسترالارىن وقي باستادىم. وعان ءۇندىنىڭ بار تۇكپىرلەرىنەن حابار كەلىپ تۇرۋشى ەدى. مەن بولسام شاسترانى دا وقي بەردىم، مايدان حابارىن دا زارىعا كۇتۋمەن بولدىم. اعىلشىندار ءۇندىستاندا بولعان كوتەرىلىس ءورتىن اياقپەن تاپتادى. كەشورلال جايىندا ەشبىر حابار دا بولماي كەتتى. قارا ءورتتىڭ قاندى ساۋلەسى شارپىعان ءۇندى ەلىنىڭ بىردە انا جەرىنەن، بىردە مىنا جەرىنەن باس كوتەرىپ كورىنىپ قالىپ جۇرگەن ەڭىرەگەن ەرلەر قاراڭعىلىق دۇنيەسىنە باتتى.

مەن ەندى ءبىر ورىندا قالا المايتىن بولدىم. ۇستازىمدى ءوز جايىنا قالدىرىپ، تاعى دا ەل اقتاپ كەزىپ كەتتىم. تالاي-تالاي اۋليە اتانعان جەرلەردە بولدىم، تاركىحانا مەن تالاي حرامداردى ارالادىم. بارماعان جەرىم، باسپاعان تاۋىم قالمادى. ءبىراق كەشورلال ۇشتى-كۇيلى جوق بولىپ شىقتى.

— ولگەن بولسا كەرەك، نەمەسە اباقتىدا وتىر، — دەگەندەر دە بولدى. ءبىراق قۇداي سەزدىردى بىلەم، "مۇمكىن ەمەس بۇل، كەشورلال ءتىرى. وسى ءبىر براحمان، وسى ءبىر جارقىراپ جانعان جۇلدىز سونبەسكە ءتيىستى. ول پەندە اياعى بارا المايتىن وڭاشا ءبىر ميحرابتا مەنىڭ قۇربان بولۋىمدى كۇتىپ لاۋلاپ تۇرعان بولار".

شاسترادا دۇنيەدەن باز كەشكەن بىلىكتى شۋدرا براحمان بولا الادى دەيدى عوي. ال مۇسىلمان قىزى براحمان بولا الا ما؟ مۇنىڭ شاسترادا ايتىلماعان سەبەبى، كونە زاماندا مۇسىلمان ءدىنى بولماعان عوي. مەن ەڭ الدىمەن براحمان بولىپ الۋىم كەرەك. كەزدەسە الماي جۇرگەنىمىز دە سودان دەپ ءبىلدىم.

سونىمەن وتىز جىل ءوتتى. جانىممەن دە، تانىممەن دە، ادەت-قىلىقتارىممەن دە مەن براحمان بولىپ شىقتىم. پاكتىك پەن تازالىق ماعان كەشورلال بابالارىنىڭ عۇرپىن ۇسىندى.

بالا شاعىمدا دا، ءومىرىمنىڭ سوڭعى كەزىندە دە ول مەندىك براحمان دەپ ءتۇسىندىم. بۇل دۇنيەدە دە، ول دۇنيەدە دە مەن ونىڭ قۇربانى بولسام دەيمىن.

كوتەرىلىس كەزىندە مەن كەشورلالدىڭ تالاي ەرلىكتەرىن ەستىگەن ەدىم، ءبىراق ەسىمدە قالعانى، جۇرەگىمە ۇيالاعانى ول ەمەس-تى. كوڭىل تۇنىعىندا جىم-جىرت ايلى ءتۇنى تۇنىق جۇمنا وزەنىن بويلاپ قالتىلداق قايىقتا جالعىز كەتىپ بارا جاتقان كەشورلال ساقتالىپ قالعان. كوز الدىمنان ءبىر سۋرەت كەتپەي قويدى: اعىنمەن ىققان جالعىز براحمان كۇن-تۇن قاتىپ الدەبىر جۇمباق ماقساتقا ۇمتىلادى. سەرىگى دە، قىزمەتشىسى دە جوق. دۇنيە قىزىعىنان باس تارتقان ول بار دۇنيە وسى ءبىر پاك جاندى سوپىنىڭ ءوز بويىندا.

ەندى بىردە مەن كەشورلال قاپىستان قاشىپ شىعىپ، نەپال اسىپ كەتكەن ەكەن دەگەن حابار ەستىدىم. سودان كەيىن مەن دە نەپالعا ساپار شەكتىم. وندا دا كوپ عۇمىرىمدى وتكىزدىم، اقىرى، كەشورلالدىڭ بۇل ەلدى تاستاپ كەتكەنىن ءبىلدىم. قايدا كەتتى؟ ونى بىلەر ءتىرى پەندە بولمادى.

سودان بەرى تاۋلاردى كەزەتىن بولدىم. بۇل جەرلەردى ۇندىستەر ەمەس، بۇتاندىقتار مەكەندەيدى عوي. بۇل ءبىر ينابات، ىزگىلىك عۇرپىن بىلمەيتىن تاعى تايپا ەكەن. ولاردىڭ قۇدايلارى دا، ءدىني عيبادات عۇرىپتارى دا ۇندىسكە ءۇش قايناسا جاناسپايدى. سول سەبەپتى مەن كوپ جىلدار عيبادات-قۇلشىلىقپەن تاپقان پاكتىك، تازالىعىمدى جوعالتىپ الارمىن دەپ قورىقتىم. قايىعىم جاعاعا كەلىپ توقتار، ءومىر بويى اڭساعان ماقساتىما كوپ كەشىكپەي-اق جەتەرمىن دەگەن مىقتى سەنىمدە بولدىم.

ايتىلماعان نە قالدى تاعى دا؟ بۇل حيكايانىڭ سوڭى تىم كەلتە قايىرىلماق. ءبىر عانا ۇرلەۋىڭ مۇڭ، جالپ ەتىپ شىراق سونەدى. ونى كوپ ايتىپ ءتۇسىندىرۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ وتىز سەگىز جىلدان كەيىن مەن وسى داردجيلينگە كەلىپ ەدىم، بۇگىن ەرتەمەن كەشورلالدى كوردىم.

ءبيبىساقىپ تىنىپ قالدى. ىنتىزار بولعان مەن:

— ءيا، سودان كەيىن؟ — دەپ سۇرادىم.

— ءۇستى-باسى الىم-جۇلىم، قارتايىپ بىتكەن كەشورلال بۋتان ايەلىن، بالالارىن ەرتىپ، مىنا ءبىر بۋتان قىستاعىنداعى لاس اۋلادا مايىس ءدانىن تەرىپ ءجۇر ەكەن.

بۇل جولى اڭگىمە شىن تامام بولعان ەدى. باقىتسىز سورلى ايەلدى جۇباتپاقشى بولىپ:

— وتىز سەگىز جىل بويى قاۋىپ-قاتەر استىندا جات تايپا اراسىندا ءجۇرىپ ءوز ءدىنىنىڭ عيبادات-عۇرپىن قالاي ساقتاي السىن؟ — دەدىم.

— مەن ونى تۇسىنبەيدى دەيسىز بە؟ — دەپ داۋلاستى حان قىزى. — ءبىراق مەن سونشا جىل سول ءبىر ۇزىلمەس ءۇمىتتى مەدەت ەتىپ ءجۇردىم عوي. جاس شاعىمدا ءبىرجولا باۋراپ وزىنە تابىندىرىپ العان براحمان شاريعاتى تەك ءبىر داعدى، ادەت قانا ەكەنىن مەن قايدان بىلەيىن؟ مەن ونى ءدىننىڭ نەگىزى، كيەلى شامشىراق دەپ ءتۇسىندىم. ون التى جاسىمدا مەن ءوز ۇيىمنەن كەتتىم دە، ەستەن شىقپاس سول ءبىر ايلى تۇندە تەرەڭ دە ادال سەزىمىمە جاۋاپ رەتىندە براحماننىڭ قولىنان ايتىپ بولماس ءجابىر-جاپا كوردىم. ەگەردە براحماندىقتى كيەلى شامشىراق دەپ تۇسىنبەسەم، كورگەن ءجابىر-جاپانى ۇستازدىڭ ۇرىسقانى عانا دەپ قابىلداپ، باسىمدى ءيىپ، كەشورلالدى بۇرىنعىدان دا بەتەر قادىرلەر مە ەدىم؟ و، براحمان، سەن داعدىڭدى ەكىنشى ءبىر داعدىڭمەن الماستىردىڭ، ال مەنىڭ وكىنىشپەن وتكەن ءومىرىمدى، جاستىق شاعىمدى كىم قايتارىپ بەرە الادى؟ − وسىنى ايتىپ ايەل تۇرەگەلدى.

— ال ساۋ بولىڭىز، بابۋدجي.

سودان كەيىن:

— باقىل بولىڭىز، بابۋساقىپ، — دەپ تۇزەتتى. مۇسىلماندار ايتاتىن وسى ءبىر يبالىق بەلگىسىمەن ول اپاتقا كەزىككەن، براحماندىقتان ادا بولعان تۇراقسىزعا سوڭعى سالەمىن جولدادى. ءسويتتى دە گيمالاي تاۋلارىن وراعان تۇمانعا ەنىپ جوق بولدى.

مەن كوزىمدى جۇمدىم دا سول كورىنىستى قايتا ەلەستەتتىم. جۇمنا وزەنى جاققا قاراعان دوڭگەلەك تەرەزە الدىنداعى ءساندى كىلەمدە وتىرعان ون التى جاسار باقىتتى حان قىزىن كوردىم، حاجىلار حرامىنداعى ءتۇن، وندا قۇلشىلىق ەتكەن قاجى ايەل، اقىر سوڭىندا مىنا تۇمان ىشىندە جارالى جۇرەگىن ايىقپاس قايعى بيلەپ تورىققان سارى كىدىر ايەل كوز الدىما كەلدى.

سونشا عالامات، جان تەبىرەنتەر تىلدە — تاماشا دا تازا ءۇردۋ تىلىندە سويلەگەن يناباتتى ايەلدىڭ سازدى داۋسى مەنىڭ قۇلاعىمدا تۇر.

مەن كوزىمدى اشسام، بۇلت كەنەت ىدىراپ كەتىپتى، اسپاندا كۇن شۇعىلاسى وينايدى. اعىلشىندار، ايەلدەرى كۇيمەگە ءمىنىپ، ەرلەرى سالت سەرۋەنگە شىقتى. جانىمنان ءوتىپ جاتقان بەنگالدار ماعان تاڭىرقاي كوز سالادى.

مەن اسىعا تۇردىم. الگى ءبىر قالىڭ تۇمان ىشىندە وتىرىپ تىڭداعان حيكايا ەندى مىنا كۇن ساۋلەسىمەن نۇرلانعان كۇندەلىكتى تىرلىك ساحناسىندا ويدان شىعارىلعان بىردەمە سياقتى بولىپ كورىندى. تاۋداعى تۇمان مەن شەككەن شىلىم ءتۇتىنىن ەبەتەيسىز ارالاستىرا وتىرىپ مەن ءوزىم ويلاپ شىعارعان سياقتاندىم. تەگى جۇمنا وزەنىنىڭ جار قاباعىنداعى گۇلبانا-ساراي دا، براحمان بولعان مۇسىلمان ايەلى دە مىنا كادىمگى ومىردە بولماۋى ىقتيمال.

اۋدارعان س.شايمەردەنوۆ

---