«تاربيە باسى – تولەرانتتى ورتا قۇرۋ»
اقتوبە وبلىسى، بايعانين اۋدانى،
ت. جارماعامبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ لوگوپەدى
ۋركينبايەۆا گۋلنۋر
تاربيە باسى – تولەرانتتى ورتا قۇرۋ
ادام الەمى تاۋسىلماس اقپاراتتار الماسۋى، ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم – قاتىناسى مەن ءتىلتابىسۋى. 19 عاسىردىڭ نەمىس فيلوسوفى ارتۋر شوپەنگاۋەردىڭ تۇجىرىمداۋىنشا، ءبىلىمنىڭ ەڭ بيىك كورسەتكىشى – تاربيە بوپ تابىلادى. پەداگوگ قانداي ۇرپاقتى تاربيەلەۋ كەرەك؟ تولىق ينتەلليگەنتتى تۇلعانى ما، الدە بىتىسپەس ساربازدى ما؟ بۇل سۇراقتار كوبىنە پۋبليسيستيكالىق ماقالالاردا، عىلىمي زەرتتەۋلەردە، ەڭ باستىسى كۇنبە - كۇنگى ومىردە جانە ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىندە تۋىنداپ وتىرادى. قازىرگى جاھاندانۋ جاعدايىندا ءوزىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن سەزىنە وتىرىپ، باسقالارمەن تەڭ دارەجەدە، سىيلاستىقتا ءومىر سۇرە الاتىن تۇلعا تاربيەلەۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ىستە جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن پەداگوگيكالىق پروسەستىڭ جەتەكشى سۋبەكتىسى – پەداگوگ - تاربيەشى دايارلاۋعا جاڭا كوزقاراسپەن قاراۋ، ونىڭ تولەرانتتىلىعىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. تولەرانتتىلىقتىڭ نەگىزى - ءوزىنىڭ «باسقاعا، بوتەنگە» قاتىناسىن باقىلاۋ بولىپ تابىلادى. بۇل كۇندەلىكتى كەزدەسەتىن، تۇرمىستىق دەڭگەيدەن باستاپ كاسىبي قارىم - قاتىناس جاساۋعا دەيىنگى ارالىقتى قامتيتىن ماسەلە بولىپ سانالادى. «تولەرانتتىلىق» تەرمينىن سارالاۋ بارىسىندا عالىمدار اراسىندا ەلەۋلى قايشىلىقتار تۋىندايدى. جالپى تولەرانتتىلىقتىڭ ءمانى نەدە؟ ونىڭ شەكارالارى قانداي جانە شەگى بار ما؟ مىنە، وسى سۇراقتارعا فيلوسوفيا، پەداگوگيكا، پسيحولوگيا، الەۋمەتتانۋ، ت. ب. گۋمانيتارلىق عىلىمدار وكىلدەرى جاۋاپ ىزدەپ كەلەدى. «تولەرانتتىلىق» تەرمينىنە شەت تىلدەرى سوزدىگىندە ەكى ماعىنادا تۇسىنىكتەمە بەرىلەدى: 1) ءبىر نارسەگە، بىرەۋگە توزىمدىلىك، ءتوزۋ، شىداۋ؛ 2) بيولوگيالىق، مەديسينالىق تۇرعىدا – يممۋندىق رەاكسيانىڭ جارتىلاي نەمەسە تولىقتاي بولماۋى، ياعني اعزانىڭ اۋرۋعا قارسى تۇراتىن انتيدەنەلەر شىعارۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى.
نەيروپسيحولوگيادا بالا بويىنداعى يممۋندىق رەاكسيانىڭ تومەندەۋىنىڭ سەبەبىن جاعىمدى جىلى سوزدەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن بولاتىندىعىن تاجىريبە جۇزىندە دالەلدەگەن. ال پەداگوگيكالىق سوزدىكتەردە بۇل ۇعىمعا «ءقايسىبىر جاعىمسىز فاكتورعا جاۋاپ ارەكەتتىڭ بولماۋى نە باسەڭسۋى؛ ونىڭ اسەرىنە سەزگىشتىكتىڭ تومەندەۋىنىڭ ناتيجەسى» دەگەن انىقتاما بەرىلەدى.
ءبىراز جاعدايدا ونى تىكەلەي «توزىمدىلىك» سوزىمەن بايلانىستىرادى. قازاق تىلىندە «ءتوزىم» ءسوزى «شىدام»، «سابىر»، «تاعات» ماعىناسىندا دا قولدانىلادى. ياعني، «ءتوزىمدى بولۋ» - باسقاعا، ونىڭ ىسىنە، قۇبىلىستارعا شەكسىز ءتوزۋ، شىداۋدى بىلدىرەدى.
تولەرانتتىلىق ۇعىمىنا پەداگوگيكا عىلىمى تۇرعىسىنان تۇسىنىكتەمە بەرۋگە اسىرەسە سوڭعى ونجىلدىقتا گ. د. دميترييەۆ، ا. ۆ. لوگينوۆ، ا. س. مەنشيكوۆ، ۆ. ۆ. سامسونوۆ، م. ب. حومياكوۆ، دج. گرەي، ب. بەرري، م. ماراۆەرس، م. ۋولسەر، ت. ب. تاراپىنان ۇلكەن قادامدار جاسالدى. دەگەنمەن، فيلوسوفيالىق، پسيحولوگيالىق جاعىنان بۇل قۇبىلىستى زەرتتەۋدىڭ ەرتەرەكتە باستالعانىن اتاپ وتپەي بولمايدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل تەرمين قازىرگى ماعىناسىندا باتىستا ەرتەرەك قولدانىلا باستادى، ونىڭ سەبەبىن دەموكراتيالىق ۇردىستەردىڭ وندا بۇرىن جۇرگەنىنەن كورۋگە بولادى. ماسەلەن، تولەرانتتىلىقتىڭ شىعۋ تەگى جونىندە قالىپتاسقان ءداستۇرلى تەوريا ونىڭ العاش پايدالانىلۋىن دج. لوككتىڭ «ءدىني توزىمدىلىك تۋرالى جولداۋ»، دج. ست. ءميللدىڭ «بوستاندىق تۋرالى» تراكتاتتارى ارقىلى دج. رولستىڭ «ادىلدىك تەورياسى»، «ساياسي ليبەراليزم» ەڭبەكتەرىنە تەلىنەدى
تولەرانتتىلىق ۇعىمى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا – شىدامدىلىق. ياعني وزگەلەردىڭ دۇنيەتانىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتتارىنا، تارتىپكە توزىمدىلىكپەن قاراۋ. الەۋمەتتىك تولەرانتتىلىق وزگەلەردىڭ كوزقاراسىنا تۇسىنۋشىلىكپەن قاراپ، وزگەلەردى، ولاردىڭ مادەنيەتىن سىيلاۋدى بىلدىرەدى. تولەرانتتىق قاتىناس ادامنىڭ قۇقىقتارىن، ەركىندىكتى جانە قاۋىپسىزدىكتى قامسىزداندىراتىن الەۋمەتتىك قۇندىلىق بوپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق لەكسيونعا تولەرانتتىلىق ۇعىمى بەرتىن كەلە ەنە باستادى. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا وتباسى ارالىق، ۇلتارالىق، حالىقارالىق كەلىسىم وسى ۇعىمعا تىكەلەي قاتىستى بوپ وتىر. ال تولەرانتتىلىقتى ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ – تاربيەنىڭ ەنشىسىندە.
تاربيە – حالىقتىڭ عاسىرلار بويى جيناقتالعان ىزگى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، بالانىڭ قورشاعان ورتاداعى قارىم – قاتىناسىن، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ. وتباسى – بالا ومىرىندەگى ەڭ باستى تاربيە كوزى. اتا – انانىڭ ەڭ سىندارلى قوعامدىق قىزمەتى – پەرزەنتتەرىن قالاي تاربيەلەپ جەتىلدىرۋمەن ولشەنبەك. ال بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگى، ءار جاسقا ءتان بولاتىن داعدارىستىڭ سەبەپتەرى تۋرالى ءتۇسىندىرىپ، ولاردان بالانى قيىندىقسىز الىپ شىعۋعا كومەك كورسەتۋدە اتا – اناعا كومەككە كەلەتىن – ءمۇعالىم. سول سەبەپتەن اتا – انا مەن مۇعالىمدەر بالا تاربيەلەۋدە بىرلەسىپ جۇمىس تار اتقارۋى ءتيىس. ادەپتىلىك، يماندىلىق، يەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ىزەتتىلىك، قوناقجايلىلىق قۇندىلىقتارى قالىپتاسقان حالقىمىز وسى اسىل دا ابىرويلى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ اقىل - پاراساتىنا ازىق ەتە ءبىلۋ ءۇشىن، ءاربىر تاربيەشى، ۇستاز حالىق پەداگوگيكاسىن، سان عاسىرلاردا قالىپتاسقان سالت - داستۇرلەردى، ادەت - عۇرىپتاردى جان - جاقتى تەرەڭ بىلۋمەن قاتار، ءوزىنىڭ بويىنا ادامدىق قۇندىلىقتاردى تەرەڭ سىڭىرگەن، رۋحاني جانى تازا ادام بولۋى شارت. ول رۋحاني ادامگەرشىلىك تاعىلىمداردى وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە نەگىزگە العانى ءجون. سوندا عانا ءوزىنىڭ مىندەتىن ايقىن سەزىنە بىلەتىن، مىنەز قۇلقى جەتىلگەن سانالى ادام قالىپتاسادى. بۇل ماقساتقا ناعىز مۇعالىمدەردىڭ قاتىسۋىمەن عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. بالالاردى سۇيەتىن جانە ءوزىنىڭ ىسىنە بەرىلگەن ءمۇعالىم عانا مەيىربان ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا باعا جەتپەس كومەك كورسەتۋگە قابىلەتتى. 16 عاسىرداعى چەح پەداگوگى يان اموس كومەنسكيي بالالارعا ءتالىم – تاربيە بەرىپ ۇستازدىق كورسەتەتىن ءمۇعالىمدى وتە جوعارى باعالادى: «ءمۇعالىم – ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى. ول بارلىق وي مەن قيمىل ارەكەتىنە اقىلدىڭ ءدانىن سەۋىپ، نۇر قۇياتىن تىنىمسىز لاۋلاعان جالىن يەسى. ولارعا تاماشا قىزمەت تاپسىرىلعان، كۇن استىندا ولاردان جوعارى ەشنارسە بولماق ەمەس». الايدا سوڭعى كەزدە ۇلكەن مەن بالانىڭ قارىم - قاتىناسى، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىعا دەگەن قارىم - قاتىناسى ۇنەمى بايلانىسپاي كەلگەنى ەشكىمگە دە قۇپيا ەمەس. بالالاردىڭ ءوزىنىڭ مۇعالىمىنە دەگەن جاقسى كورۋشىلىكتەن بارىنشا شالعاي جاتقان قورقىنىش، جەك - كورۋ، سىيلاماۋ سياقتى سەزىمدەردى باستان كەشىرەتىنى ءجيى كەزدەسەدى. مۇنىڭ سەبەبى، ءمۇعالىم مەن وقۋشىلاردىڭ جەكە باستارىنىڭ ساپاسى مەن وقۋ ادىستەرىنىڭ ساپاسىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. كوپتەگەن اتا – انا سوڭعى كەزدە وقۋشىلاردى كەڭەس داۋىرىندەگى وقۋشىلارمەن سالىستىراتىن بولدى. «بۇرىن قازىرگىدەي جاعدايلار بولمايتىن ەدى. وقۋشىلار ۇلكەندەرگە قارسى كەلمەيتىن، ءبىر – بىرلەرىن كەمسىتپەيتىن. قازىرگى مەكتەپتەگى ءتارتىپ بۇزۋشىلىق قورقىتادى»،- دەگەندەي پىكىرلەر كوپ ايتىلاتىن بولدى. راس، الەۋمەتتىك ورتاداعى جاعدايلار مەكتەپكە ەلەۋلى اسەرىن تيگىزۋدە. ءبىراق، مەكتەپ قوعامداعى كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ الدىن - الۋدا وراسان زور ءرول اتقارادى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ت. جارماعامبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ لوگوپەدى
ۋركينبايەۆا گۋلنۋر
تاربيە باسى – تولەرانتتى ورتا قۇرۋ
ادام الەمى تاۋسىلماس اقپاراتتار الماسۋى، ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم – قاتىناسى مەن ءتىلتابىسۋى. 19 عاسىردىڭ نەمىس فيلوسوفى ارتۋر شوپەنگاۋەردىڭ تۇجىرىمداۋىنشا، ءبىلىمنىڭ ەڭ بيىك كورسەتكىشى – تاربيە بوپ تابىلادى. پەداگوگ قانداي ۇرپاقتى تاربيەلەۋ كەرەك؟ تولىق ينتەلليگەنتتى تۇلعانى ما، الدە بىتىسپەس ساربازدى ما؟ بۇل سۇراقتار كوبىنە پۋبليسيستيكالىق ماقالالاردا، عىلىمي زەرتتەۋلەردە، ەڭ باستىسى كۇنبە - كۇنگى ومىردە جانە ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەلەرىندە تۋىنداپ وتىرادى. قازىرگى جاھاندانۋ جاعدايىندا ءوزىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن سەزىنە وتىرىپ، باسقالارمەن تەڭ دارەجەدە، سىيلاستىقتا ءومىر سۇرە الاتىن تۇلعا تاربيەلەۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل ىستە جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن پەداگوگيكالىق پروسەستىڭ جەتەكشى سۋبەكتىسى – پەداگوگ - تاربيەشى دايارلاۋعا جاڭا كوزقاراسپەن قاراۋ، ونىڭ تولەرانتتىلىعىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. تولەرانتتىلىقتىڭ نەگىزى - ءوزىنىڭ «باسقاعا، بوتەنگە» قاتىناسىن باقىلاۋ بولىپ تابىلادى. بۇل كۇندەلىكتى كەزدەسەتىن، تۇرمىستىق دەڭگەيدەن باستاپ كاسىبي قارىم - قاتىناس جاساۋعا دەيىنگى ارالىقتى قامتيتىن ماسەلە بولىپ سانالادى. «تولەرانتتىلىق» تەرمينىن سارالاۋ بارىسىندا عالىمدار اراسىندا ەلەۋلى قايشىلىقتار تۋىندايدى. جالپى تولەرانتتىلىقتىڭ ءمانى نەدە؟ ونىڭ شەكارالارى قانداي جانە شەگى بار ما؟ مىنە، وسى سۇراقتارعا فيلوسوفيا، پەداگوگيكا، پسيحولوگيا، الەۋمەتتانۋ، ت. ب. گۋمانيتارلىق عىلىمدار وكىلدەرى جاۋاپ ىزدەپ كەلەدى. «تولەرانتتىلىق» تەرمينىنە شەت تىلدەرى سوزدىگىندە ەكى ماعىنادا تۇسىنىكتەمە بەرىلەدى: 1) ءبىر نارسەگە، بىرەۋگە توزىمدىلىك، ءتوزۋ، شىداۋ؛ 2) بيولوگيالىق، مەديسينالىق تۇرعىدا – يممۋندىق رەاكسيانىڭ جارتىلاي نەمەسە تولىقتاي بولماۋى، ياعني اعزانىڭ اۋرۋعا قارسى تۇراتىن انتيدەنەلەر شىعارۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى.
نەيروپسيحولوگيادا بالا بويىنداعى يممۋندىق رەاكسيانىڭ تومەندەۋىنىڭ سەبەبىن جاعىمدى جىلى سوزدەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن بولاتىندىعىن تاجىريبە جۇزىندە دالەلدەگەن. ال پەداگوگيكالىق سوزدىكتەردە بۇل ۇعىمعا «ءقايسىبىر جاعىمسىز فاكتورعا جاۋاپ ارەكەتتىڭ بولماۋى نە باسەڭسۋى؛ ونىڭ اسەرىنە سەزگىشتىكتىڭ تومەندەۋىنىڭ ناتيجەسى» دەگەن انىقتاما بەرىلەدى.
ءبىراز جاعدايدا ونى تىكەلەي «توزىمدىلىك» سوزىمەن بايلانىستىرادى. قازاق تىلىندە «ءتوزىم» ءسوزى «شىدام»، «سابىر»، «تاعات» ماعىناسىندا دا قولدانىلادى. ياعني، «ءتوزىمدى بولۋ» - باسقاعا، ونىڭ ىسىنە، قۇبىلىستارعا شەكسىز ءتوزۋ، شىداۋدى بىلدىرەدى.
تولەرانتتىلىق ۇعىمىنا پەداگوگيكا عىلىمى تۇرعىسىنان تۇسىنىكتەمە بەرۋگە اسىرەسە سوڭعى ونجىلدىقتا گ. د. دميترييەۆ، ا. ۆ. لوگينوۆ، ا. س. مەنشيكوۆ، ۆ. ۆ. سامسونوۆ، م. ب. حومياكوۆ، دج. گرەي، ب. بەرري، م. ماراۆەرس، م. ۋولسەر، ت. ب. تاراپىنان ۇلكەن قادامدار جاسالدى. دەگەنمەن، فيلوسوفيالىق، پسيحولوگيالىق جاعىنان بۇل قۇبىلىستى زەرتتەۋدىڭ ەرتەرەكتە باستالعانىن اتاپ وتپەي بولمايدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل تەرمين قازىرگى ماعىناسىندا باتىستا ەرتەرەك قولدانىلا باستادى، ونىڭ سەبەبىن دەموكراتيالىق ۇردىستەردىڭ وندا بۇرىن جۇرگەنىنەن كورۋگە بولادى. ماسەلەن، تولەرانتتىلىقتىڭ شىعۋ تەگى جونىندە قالىپتاسقان ءداستۇرلى تەوريا ونىڭ العاش پايدالانىلۋىن دج. لوككتىڭ «ءدىني توزىمدىلىك تۋرالى جولداۋ»، دج. ست. ءميللدىڭ «بوستاندىق تۋرالى» تراكتاتتارى ارقىلى دج. رولستىڭ «ادىلدىك تەورياسى»، «ساياسي ليبەراليزم» ەڭبەكتەرىنە تەلىنەدى
تولەرانتتىلىق ۇعىمى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا – شىدامدىلىق. ياعني وزگەلەردىڭ دۇنيەتانىمى مەن ءومىر ءسۇرۋ سالتتارىنا، تارتىپكە توزىمدىلىكپەن قاراۋ. الەۋمەتتىك تولەرانتتىلىق وزگەلەردىڭ كوزقاراسىنا تۇسىنۋشىلىكپەن قاراپ، وزگەلەردى، ولاردىڭ مادەنيەتىن سىيلاۋدى بىلدىرەدى. تولەرانتتىق قاتىناس ادامنىڭ قۇقىقتارىن، ەركىندىكتى جانە قاۋىپسىزدىكتى قامسىزداندىراتىن الەۋمەتتىك قۇندىلىق بوپ تابىلادى. پەداگوگيكالىق لەكسيونعا تولەرانتتىلىق ۇعىمى بەرتىن كەلە ەنە باستادى. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا وتباسى ارالىق، ۇلتارالىق، حالىقارالىق كەلىسىم وسى ۇعىمعا تىكەلەي قاتىستى بوپ وتىر. ال تولەرانتتىلىقتى ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ – تاربيەنىڭ ەنشىسىندە.
تاربيە – حالىقتىڭ عاسىرلار بويى جيناقتالعان ىزگى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ، بالانىڭ قورشاعان ورتاداعى قارىم – قاتىناسىن، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ. وتباسى – بالا ومىرىندەگى ەڭ باستى تاربيە كوزى. اتا – انانىڭ ەڭ سىندارلى قوعامدىق قىزمەتى – پەرزەنتتەرىن قالاي تاربيەلەپ جەتىلدىرۋمەن ولشەنبەك. ال بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگى، ءار جاسقا ءتان بولاتىن داعدارىستىڭ سەبەپتەرى تۋرالى ءتۇسىندىرىپ، ولاردان بالانى قيىندىقسىز الىپ شىعۋعا كومەك كورسەتۋدە اتا – اناعا كومەككە كەلەتىن – ءمۇعالىم. سول سەبەپتەن اتا – انا مەن مۇعالىمدەر بالا تاربيەلەۋدە بىرلەسىپ جۇمىس تار اتقارۋى ءتيىس. ادەپتىلىك، يماندىلىق، يەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ىزەتتىلىك، قوناقجايلىلىق قۇندىلىقتارى قالىپتاسقان حالقىمىز وسى اسىل دا ابىرويلى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ اقىل - پاراساتىنا ازىق ەتە ءبىلۋ ءۇشىن، ءاربىر تاربيەشى، ۇستاز حالىق پەداگوگيكاسىن، سان عاسىرلاردا قالىپتاسقان سالت - داستۇرلەردى، ادەت - عۇرىپتاردى جان - جاقتى تەرەڭ بىلۋمەن قاتار، ءوزىنىڭ بويىنا ادامدىق قۇندىلىقتاردى تەرەڭ سىڭىرگەن، رۋحاني جانى تازا ادام بولۋى شارت. ول رۋحاني ادامگەرشىلىك تاعىلىمداردى وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە نەگىزگە العانى ءجون. سوندا عانا ءوزىنىڭ مىندەتىن ايقىن سەزىنە بىلەتىن، مىنەز قۇلقى جەتىلگەن سانالى ادام قالىپتاسادى. بۇل ماقساتقا ناعىز مۇعالىمدەردىڭ قاتىسۋىمەن عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. بالالاردى سۇيەتىن جانە ءوزىنىڭ ىسىنە بەرىلگەن ءمۇعالىم عانا مەيىربان ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا باعا جەتپەس كومەك كورسەتۋگە قابىلەتتى. 16 عاسىرداعى چەح پەداگوگى يان اموس كومەنسكيي بالالارعا ءتالىم – تاربيە بەرىپ ۇستازدىق كورسەتەتىن ءمۇعالىمدى وتە جوعارى باعالادى: «ءمۇعالىم – ماڭگى نۇردىڭ قىزمەتشىسى. ول بارلىق وي مەن قيمىل ارەكەتىنە اقىلدىڭ ءدانىن سەۋىپ، نۇر قۇياتىن تىنىمسىز لاۋلاعان جالىن يەسى. ولارعا تاماشا قىزمەت تاپسىرىلعان، كۇن استىندا ولاردان جوعارى ەشنارسە بولماق ەمەس». الايدا سوڭعى كەزدە ۇلكەن مەن بالانىڭ قارىم - قاتىناسى، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىعا دەگەن قارىم - قاتىناسى ۇنەمى بايلانىسپاي كەلگەنى ەشكىمگە دە قۇپيا ەمەس. بالالاردىڭ ءوزىنىڭ مۇعالىمىنە دەگەن جاقسى كورۋشىلىكتەن بارىنشا شالعاي جاتقان قورقىنىش، جەك - كورۋ، سىيلاماۋ سياقتى سەزىمدەردى باستان كەشىرەتىنى ءجيى كەزدەسەدى. مۇنىڭ سەبەبى، ءمۇعالىم مەن وقۋشىلاردىڭ جەكە باستارىنىڭ ساپاسى مەن وقۋ ادىستەرىنىڭ ساپاسىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. كوپتەگەن اتا – انا سوڭعى كەزدە وقۋشىلاردى كەڭەس داۋىرىندەگى وقۋشىلارمەن سالىستىراتىن بولدى. «بۇرىن قازىرگىدەي جاعدايلار بولمايتىن ەدى. وقۋشىلار ۇلكەندەرگە قارسى كەلمەيتىن، ءبىر – بىرلەرىن كەمسىتپەيتىن. قازىرگى مەكتەپتەگى ءتارتىپ بۇزۋشىلىق قورقىتادى»،- دەگەندەي پىكىرلەر كوپ ايتىلاتىن بولدى. راس، الەۋمەتتىك ورتاداعى جاعدايلار مەكتەپكە ەلەۋلى اسەرىن تيگىزۋدە. ءبىراق، مەكتەپ قوعامداعى كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ الدىن - الۋدا وراسان زور ءرول اتقارادى.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قىزىلوردا قالاسى، اباي اۋىلى،
