حالىقتىق پەداگوگيكا – ۇرپاق تاربيەسىنىڭ قۇرالى
حالىقتىق پەداگوگيكا – ۇرپاق تاربيەسىنىڭ قۇرالى
حالىق پەداگوگيكاسى دەگەنىمىز تاربيە جونىندەگى حالىقتاردىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان پەداگوگيكالىق ءبىلىم تاربيە تاجىريبەسىنىڭ جيىنتىعى. حالىق پەداگوگيكاسىنداعى اقىل – وي، يدەياسى قاي حالىقتىڭ بولسىن تىرشىلىك تىنىسىمەن، ۇلتتىق تاربيە داستۇرلەرىمەن تىعىز بايلانىستا تۋىپ، ءوسىپ وركەندەپ، دامىپ جانە ۇرپاقتان – ۇرپاققا جالعاسىپ جەتىپ وتىرعان. حالىق كەلەر ۇرپاعىن وزىنە دەيىنگى قوعامنىڭ قولى جەتەتىن تاربيەلىك جاقسى ءداستۇر اتاۋلىنى جيناقتاپ پايدالانا وتىرىپ، شىنايى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلىپ، تاربيەلەۋگە ماقسات ەتكەن. بىردە – ءبىر ادامزات قوعامى وزىنەن بۇرىنعى اعا بۋىنىڭ اقىل – ويىن، تاربيەلىك تاجىريبەسىن پايدالانباي ءومىر سۇرگەن ەمەس.
قازىرگى زامان تالابىنا ساي مەن دە وقۋشىلاردى تاربيەلەۋدە حالىقتىق پەداگوگيكانى باستى باعدار رەتىندە ۇستاپ كەلەمىن. حالىقتىق پەداگوگيكا بالا تاربيەسىن جەتىلۋى، انا ءتىلىمىزدىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنان كەتكەن كەمشىلىكتەرىمىزدىڭ ورنىن تولتىرۋ، ۇلتتىق يدەولوگيامىزدى نىعايتۋ قۇرالىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحي مادەني جەتىستىكتەرىنىڭ جەمىسىن، رۋحاني بايلىعىن، جانىنا بىتكەن ەڭبەكسۇيگىشتىگىن، وتانشىلدىق، يماندىلىق، باۋىرمالدىق، قوناقجايلىق قاسيەتتەرىن تانىتاتىن تالىمگەرلىك تاربيەسى مول. وندا كەشەگى وتكەن داناگوي قاريالار، عۇلاما ويشىلدار، شەشەندەر جانە اقىن – جىرلاردىڭ ءپالساپالىق باتالارىنىڭ پسيحولوگيالىق پايىمداۋشىلارى مەن پەداگوگيكالىق تۇجىرىمدامالاردىڭ وشپەس ءىزى جاتىر. حالقىمىزدىڭ تالىمگەرلىك مۇراسى ۇشان – تەڭىز بولسا دا، ونىڭ اۋقىمى شەكسىز. سوندىقتان دا ولاردى وقۋ تاربيە ىسىنە ەندىرگەندە عىلىمي تۇرعىدان جۇيەلەۋدى، باعىت – باعدار سىلتەۋدى قاجەت ەتەدى. قازاق ەتنوپەداگوگيكاسىن عىلىمي جۇيە رەتىندە قاراستىرساق، مىناداي سحەما بولىپ شىعادى.
1. حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى: سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى؛ جان – جاقتى جەتىلگەن ازامات تاربيەلەۋ.
2. مازمۇنى: ۇلتتىق سالت – داستۇرلەر ارقىلى بالاعا اقىل – وي، ادامگەرشىلىك، اسەمدىك، دەنە، دەنساۋلىق، ەڭبەك تاربيەلەرىن بەرۋ، مىنەز – قۇلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
3. ادىستەر: اڭگىمەلەسۋ، كەڭەسۋ، ءتۇسىندىرۋ، سەندىرۋ، تالاپ ەتۋ، كەڭەس بەرۋ، ۇيرەتۋ، كورسەتۋ، ءوتىنۋ، بۇيىرۋ، جاتتىقتىرۋ، باتا بەرۋ، ماداقتاۋ، العىس ايتۋ، سوگۋ، ايىپتاۋ، جازالاۋ.
4. تۇرلەرى: ويىندار، تويلار، ەڭبەك مەرەكەلەرى، ويىن – ساۋىقتار.
5. قۇرالدارى: ساناماق، جاڭىلتپاش، ولەڭ – جىر، تاقپاق، جۇمباقتار، ايتىستار، ماقال – ماتەلدەر، شەشەندىك سوزدەر، سالتتار، ىرىمدار، اڭگىمە، كەشتەر.
6. ناتيجەسى: سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جانى تازا، ءتانى ساۋ ادام.
7. تاربيەگە سەبەپشى كۇشتەر: تابيعات، ەڭبەك، تۇرمىس، سالت – ءداستۇر، ءدىن، انا ءتىلى، ۇلتتىق ويىندار.
8. تاربيە ورتاسى: وتباسى، اۋىل – ايماقتار، رۋ، قاۋىم، تايپا، ۇلت، مەكتەپ، مەدرەسە.
9. تاربيە وبەكتىسى: بالا.
10. حالىق تاربيەشىلەرى: اكە – شەشەسى، اتاسى مەن اجەسى، اپا، اعالارى، اۋىل ۇلكەندەرى، ونەر يەلەرى.
حالىق پەداگوگيكاسى دەگەنىمىز تاربيە جونىندەگى حالىقتاردىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان پەداگوگيكالىق ءبىلىم تاربيە تاجىريبەسىنىڭ جيىنتىعى. حالىق پەداگوگيكاسىنداعى اقىل – وي، يدەياسى قاي حالىقتىڭ بولسىن تىرشىلىك تىنىسىمەن، ۇلتتىق تاربيە داستۇرلەرىمەن تىعىز بايلانىستا تۋىپ، ءوسىپ وركەندەپ، دامىپ جانە ۇرپاقتان – ۇرپاققا جالعاسىپ جەتىپ وتىرعان. حالىق كەلەر ۇرپاعىن وزىنە دەيىنگى قوعامنىڭ قولى جەتەتىن تاربيەلىك جاقسى ءداستۇر اتاۋلىنى جيناقتاپ پايدالانا وتىرىپ، شىنايى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلىپ، تاربيەلەۋگە ماقسات ەتكەن. بىردە – ءبىر ادامزات قوعامى وزىنەن بۇرىنعى اعا بۋىنىڭ اقىل – ويىن، تاربيەلىك تاجىريبەسىن پايدالانباي ءومىر سۇرگەن ەمەس.
قازىرگى زامان تالابىنا ساي مەن دە وقۋشىلاردى تاربيەلەۋدە حالىقتىق پەداگوگيكانى باستى باعدار رەتىندە ۇستاپ كەلەمىن. حالىقتىق پەداگوگيكا بالا تاربيەسىن جەتىلۋى، انا ءتىلىمىزدىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنان كەتكەن كەمشىلىكتەرىمىزدىڭ ورنىن تولتىرۋ، ۇلتتىق يدەولوگيامىزدى نىعايتۋ قۇرالىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحي مادەني جەتىستىكتەرىنىڭ جەمىسىن، رۋحاني بايلىعىن، جانىنا بىتكەن ەڭبەكسۇيگىشتىگىن، وتانشىلدىق، يماندىلىق، باۋىرمالدىق، قوناقجايلىق قاسيەتتەرىن تانىتاتىن تالىمگەرلىك تاربيەسى مول. وندا كەشەگى وتكەن داناگوي قاريالار، عۇلاما ويشىلدار، شەشەندەر جانە اقىن – جىرلاردىڭ ءپالساپالىق باتالارىنىڭ پسيحولوگيالىق پايىمداۋشىلارى مەن پەداگوگيكالىق تۇجىرىمدامالاردىڭ وشپەس ءىزى جاتىر. حالقىمىزدىڭ تالىمگەرلىك مۇراسى ۇشان – تەڭىز بولسا دا، ونىڭ اۋقىمى شەكسىز. سوندىقتان دا ولاردى وقۋ تاربيە ىسىنە ەندىرگەندە عىلىمي تۇرعىدان جۇيەلەۋدى، باعىت – باعدار سىلتەۋدى قاجەت ەتەدى. قازاق ەتنوپەداگوگيكاسىن عىلىمي جۇيە رەتىندە قاراستىرساق، مىناداي سحەما بولىپ شىعادى.
1. حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى: سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى؛ جان – جاقتى جەتىلگەن ازامات تاربيەلەۋ.
2. مازمۇنى: ۇلتتىق سالت – داستۇرلەر ارقىلى بالاعا اقىل – وي، ادامگەرشىلىك، اسەمدىك، دەنە، دەنساۋلىق، ەڭبەك تاربيەلەرىن بەرۋ، مىنەز – قۇلىق داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
3. ادىستەر: اڭگىمەلەسۋ، كەڭەسۋ، ءتۇسىندىرۋ، سەندىرۋ، تالاپ ەتۋ، كەڭەس بەرۋ، ۇيرەتۋ، كورسەتۋ، ءوتىنۋ، بۇيىرۋ، جاتتىقتىرۋ، باتا بەرۋ، ماداقتاۋ، العىس ايتۋ، سوگۋ، ايىپتاۋ، جازالاۋ.
4. تۇرلەرى: ويىندار، تويلار، ەڭبەك مەرەكەلەرى، ويىن – ساۋىقتار.
5. قۇرالدارى: ساناماق، جاڭىلتپاش، ولەڭ – جىر، تاقپاق، جۇمباقتار، ايتىستار، ماقال – ماتەلدەر، شەشەندىك سوزدەر، سالتتار، ىرىمدار، اڭگىمە، كەشتەر.
6. ناتيجەسى: سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جانى تازا، ءتانى ساۋ ادام.
7. تاربيەگە سەبەپشى كۇشتەر: تابيعات، ەڭبەك، تۇرمىس، سالت – ءداستۇر، ءدىن، انا ءتىلى، ۇلتتىق ويىندار.
8. تاربيە ورتاسى: وتباسى، اۋىل – ايماقتار، رۋ، قاۋىم، تايپا، ۇلت، مەكتەپ، مەدرەسە.
9. تاربيە وبەكتىسى: بالا.
10. حالىق تاربيەشىلەرى: اكە – شەشەسى، اتاسى مەن اجەسى، اپا، اعالارى، اۋىل ۇلكەندەرى، ونەر يەلەرى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
گەوگرافيا 9 سىنىپتاقىرىپتارى:1. اوك قۇرامى جانە ماڭىزى كلاستەرلەر2. قازاقستاننىڭ وسىمدىك شارۋاشىلىعى3. قازاقستاننىڭ مال شارۋاشىلىعى4. تاماق ونەركاسىبى
