InfoHub Logo

Қазақ қоғамында сонау ықылым замандарда бесікке бөлеу және бесік жырын айту сынды дәстүрлердің болғанына дәлелдер көп. Еңлік-Кебек жырында бесік құда туралы, Қобыланды жырында "Алтыннан бесік қойдырып, ақ торғынға бөлеген" деп жазылған. Бұдан өзге Мұхтар Әуезовтың "Абай жолы" эпопеясында:

Қорқытпа менің баламды,

Гулей соққан ақ боран.

Балам әже қойнында,

Келе алмайсың сен бұған, — деп басталатын бесік жырын кездестіруге болады. Мұның барлығы қазақ қоғамының қай кезде де баланы бесікке бөлегенін көрсетеді. Бұдан өзге де бесіктің түп-тамыры тереңде жатқанын дәлелдейтін аңыз-әфсаналар көп.

Аңызға сүйенсек, бесікті алғаш рет Алтай мен Жетісу аймағында Айырқалпақ Айдахар би заманында жасаған. Айдахар бидің әкесі қазақтың дархан даласында ағаш егуді кәсіп қылған Мизам Баб болған. Ол 150 жыл өмір сүріп дала өркениетін өзінің бау-бақшасымен таңғалдырған. Алайда ол мәңгілік сапарға аттанғаннан кейін қытайлықтар қызғаныштан Мизам Баб күтіп, суарған орманды өртеп кетеді. Ал бұл кезде Айдахар би алыс сапарда жүрген. Ол нулы тоғайдың жапан далаға айналғанын көріп қатты қапаланады. Амалсыз ағаш қалдықтарын сүйретіп, үйіне барады.

Бірде Айдахар бидің перзенті тоқтамай жылап, ең атақты деген емшілерге апарады. Бірақ олардың ешқайсысы да нәрестеге көмектесе алмайды. Нәресте өзін өртенген орманнан қалған ағаштарға салып тербеткен кезде ғана жылағанын тоқтатқан екен. Ал ағашқа салып бейтаныс ақсақал тербеткен. Айдахар би нәрестені тербетіп отырған ақсақалға жақындай берген кезде ол көзден ғайып болып кетіпті. Осыдан кейін Айдахар би баласына әкесі баптап-күткен ағаштан бесік жасап береді. Осылайша бесік көп ұзамай көшпенді халықтың ажырамас бөлігіне айналады.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің 2 курс студенті Жүсіп Жазира Жақсыбекқызы

---