InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Ǵun memleketiniń qalyptasýy (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: a) ǵun memleketiniń alǵashqy tarıhy týraly teorıalyq málimetter berý.
á) Oqýshylarǵa halqymyzdyń negizi bolǵan ǵun memleketi týraly málimetter berý.
Damytýshylyq: a) Oqýshylardyń jeke tulǵalyq qabiletin damytý.

Sabaqtyń taqyryby: Ǵun memleketiniń qalyptasýy
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: a) ǵun memleketiniń alǵashqy tarıhy týraly teorıalyq málimetter berý.
á) Oqýshylarǵa halqymyzdyń negizi bolǵan ǵun memleketi týraly málimetter berý.
Damytýshylyq: a) Oqýshylardyń jeke tulǵalyq qabiletin damytý
á) Pán boıynsha bilim, biliktilik daǵdysyn damytý
Tárbıelik: a) Oqýshylardy Otanshyldyqqa, ultjandylyqqa, tárbıeleý
á) Óz týǵan halqynyń tarıhyn qurmetteýge tárbıeleý
b) Óz halqynyń sal - dástúrin qadirleýge, rýhanı izgilikke tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Interaktıvti
Sabaqtyń ádisi: Aýyzsha baıandaý, suraq - jaýap, STO (syn turǵysynan oılaý), tanymdyq oıyndar, oıshaqyrý, vıtogendi (ómirmen baılanys) ádis
Pánaralyq baılanys: Geografıa, ejelgi dáýir ádebıeti, etnopedagogıka, kórkem sýret, óner
Sabaqtyń kórnekiligi: Qazaqstan kartasy, saıası karta, sózjumbaq, kesteler, qorjyn, tirek - syzbalar

Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: (1 mın)
- Oqýshylarmen sálemdesý;
- Oqýshylardy túgeldeý;
- Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn, oqý quraldaryn tekserý
- Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
Úı tapsyrmasyn suraý: (12 mın)

1.“Kim shapshań?” oıyny
2. Kartamen jumys (qorjyndaǵy asyq túsimen kespeni sáıkestendirip alyp, kespedegi suraqqa jaýap beredi)
3.”Retin tap” oıyny
4. “Oılan tap” oıyny
3. Jańa sabaq (15 mın)
1. Ǵun memleketiniń qurylýy
2. Ǵun taıpalarynyń birlestigi men qoǵamdyq qurylymy
3. Ǵundardyń turmysy men mádenıeti

b. z. b 1 myńjyldyqta qazirgi Monǵolıanyń ońtústiginen Kaspıı óńirine deıingi Orta Azıanyń keń – baıtaq keńistiginde ár túrli taıpalar mekendegen. Qytaı derekterinde “Ǵun” sózi “gýn, rýń, hýnú” ataýymen berilgen. Qytaılar Ǵundardyń basshysyn ”shanú” dep ataǵan

Ǵundar birlestigine shyqqan tegi ár túrli taıpalar kirgen. Ǵun memleketi áskerı júıe boıynsha quryp: sol, ortalyq, oń qanatqa, bólingen. Memleketti shanúı basqarǵan. Shanúden keıingi basty tulǵa “Túmenbasy” boldy “Túmenbasy” shanúdiń uldary, inileri nemese jaqyn týysqandary boldy. Ǵundar 24 rýdan quralady. Túmenbasy 10 myń atty áskerdi basqarǵan. Ǵundarda er azamattardyń bári belgili bir jasaqqa tirkelip otyrǵan. Olar áskerı jattyǵýlarmen shuǵyldanyp, qarý - jaraq, jebeli sadaq, qylysh pen naıza alyp júrýge tıis bolǵan. Barlyq Bekzadalar “Aspanǵa, jerge ata - baba arýaǵyna jáne kóktegi táńirge arnap qurbandyq shalý úshin” jylyna úsh ret shanúdiń aldyna aqsaqaldar keńesine jınalǵan. Olar memlekettik isterdi talqylady. Qytaı jylnamalarynda aıtylǵandaı, b. z. b 4 jáne 3 ǵasyrlarda Qytaıdyń soltústiginde Ǵun taıpalarynyń birlestigi qurylǵan. Olar ózderiniń kórshi jatqan halyqtaryn basyp alýmen qatar Qytaı jerine de shabýyl jasaıdy. Ǵundar men Qytaı eliniń arasyndaǵy soǵys qımyldary úsh júz jylǵa sozylǵan.

B. z. b. 3 ǵasyrda Sın patshalyǵy óziniń shekarasyn ǵundardan qorǵaý úshin Uly Qytaı qorǵanyn saldy. Qorǵan 4 myń shaqyrymǵa sozylǵan, bıiktigi 10 metr, ár 60 - 100 metr saıyn kúzet munarasy qoıylǵan.

Ǵun taıpalardyń Han áýletin jeńip, olardy ózderine baǵynyshty etti. Olar jyl saıyn kóshpendilerge jibek mata, áshekeı zattar jiberip turǵan. Sóıtip Baıkal kólinen Tıbet taýyna deıin, Shyǵys Túrkistannan Hýanhe ózeniniń orta aǵysyna deıingi aralyqta qudiretti Ǵun memleketi paıda boldy. Ǵun memleketi b. 3. b. 55 jyldary ońtústik jáne soltústik ǵundar bolyp ekige bólinedi. Ońtústik ǵundar ózderiniń táýelsizdiginen aırylyp, Han áýletiniń qol astyna baǵyndy. Soltústik ǵundar b. z. b. 1 ǵasyrdyń aıaǵynda Chjı - Chjı shanúdiń basqarýymen ózderiniń táýelsizdigin saqtap qalý úshin batysqa qaraı jyljydy. Olar Ońtústik Qazaqstandaǵy qańly taıpalarynyń jerine jetedi, olarmen beıbit kelisimge kelip, Talas ózeniniń shyǵys jaqtaryna kóship qonýǵa múmkindik alady. Qazaqstannyń ońtústik batysy men Aral boıyna ǵun taıpalarynyń kele bastaǵan ekinshi tolqyny b. z. 1 ǵasyrynan bastalady. Olardyń kórsetilgen jerlerge kelýi ondaǵy alan, as taıpalaryn batysqa Kaspıı teńizine qaraı yǵysýyna májbúr etti. Bul tarıhta “Halyqtardyń uly qonys aýdarý” mezgili degen atpen belgili. Ǵundar jyljı otyryp Dýnaı arqyly Batys Eýropaǵa deıin jetti.

Ǵundar Rım ımperıasyna úlken qaýip tóndirdi. Ǵundardyń erjúrek jaýynger, daryndy qolbasshy, qaharly el bıleýshisi bolǵan Atılla 451 j Gallıadaǵy Katalaýyn dalasyndaǵy rımdiktermen, frankterdiń t. b. Birikken kúshterimen shaıqasty. 453 j Atılla qaıtys bolǵan soń ǵun memleketi ydyrap ketti. Atılla týraly nemis, fransýz jáne ıtalıan tilinde birneshe týyndylar shyqty. Italıanyń ataqty kompozıtory Djýzeppe Verdı “Atılla” operasyn jazdy. Ǵundar ómirinde mal sharýashylyǵy jaqsy damydy. Egin sharýashylyǵy da mańyzdy rol atqarady. Sonymen qatar ań aýlaý kásibi men qolóner damyǵan. Ǵundardyń baspanasy kıiz úı jáne shıki kirpishten turǵyzylǵan úı boldy. Ǵundardyń ózindik quqyq qorǵaý júıesi bolǵan. Aýyr qylmys jasaǵandarǵa ólim jazasy kesilgen. Al usaq qylmystary úshin betin tilgen. Kóshpendilerdiń zergerleri altyn áshekeı jasaýda tamasha jetistikterge jetken.

Olar buıymdardyń betine altyn túıirshikterdi dánekerleýdi bilgen. Mundaı sheberlikti zerleý dep ataǵan. Áshekeıleýdiń taǵy bir túri bezendirý kezinde buıymǵa sándilik úshin túrli - tústi zattar japsyrǵan. Ǵalymdar mundaı stıldi “plıhromdyq stıl” dep ataǵan. Sonymen qatar buıymdardy bezendirý úshin jabaıy ańdardyń beınesin qoldanǵan.
4. Jańa sabaqty bekitý (14 mın)
Jańa sabaqty “biz ne bildik?” suraǵy boıynsha bekitý
● Ǵun memleketiniń qalyptacýy
● Ǵun qoǵamy
● Quqyqtyq qorǵaý júıesi boıynsha jaza
● Sharýashylyǵy
● Baspanasy
● Kóshpelilerdiń turmysqa qajetti zattary
● Ǵundardyń dinı - nanymdary
● Zergerlik óner
• Úıge tapsyrma (2 mın)
1. Ǵun taıpalary týraly málimetter jınaý
2. Erjúrek qolbasshy Edil (Atılla) týraly izdenis jumystaryn júrgizip, referattar jazý
• Oqýshylardy baǵalaý (2 mın)