InfoHub Logo

Halyq degen keremet bir kúsh bar-aý. Ony keıde «tobyr», «óresiz», «kim ne aıtsa, soǵan eredi» dep túrli anyqtaýyshtarmen aıyptap jatamyz. Biraq halyqtyń pikiri — tarıhtyń bezbeni, qyltanaqtaı qıanat jasamaı, dóp basady. Halyq degenimiz — keıbireýler aıtyp júrgendeı bir óńirdiń ǵana turǵyndary emes, ol jalpaq jatqan dalanyń ár butasyn panalap, aptap pen jelge totyǵyp, kúninen buryn ajaryn ájim jegen qazaqtar. Ánsheıinde bastary da, oı-pikirleri de bir jerden shyqpaı pyshyrap júredi dep ózimiz kinárat artyp júretin qazaqtar. Osylaı, shashyrap júrip kún keshken halyqty Jerdiń tartylys zańyndaı bir arqada túıistirip kózge kerinbeıtin kúshtermen matastyrar, biri-birin saǵyndyrar, joqtatar qudiret — altyn qazyq tulǵalar. Halqymyzdyń tarıh shejiresine kóz salyp qarasaq, osyndaı altyn qazyq tulǵalar eldiń rýhanı birligi men tirligin saqtap qalǵan.

Muqaǵalı Maqataev — qazaqtyń rýhanı ómiriniń altyn qazyqtarynyń biri. Tarbaǵataı men Atyraýda, Baıanaýyl men Qazyǵurtta júrse de, qazaq ataýly jelisine úıirilgen qulyndaı Muqaǵalı jyrymen tabysyp, shurqyrasyp jatady.

«Radıony ashsań — Muqaǵalı, gazet-jýrnaldy ashsań — Muqaǵalı, mezi qylardaı kóp aıtylyp ketti» deýshilerdiń de ár jerden tóbesi kórinip qalyp júr. Bul — qyzyl kóz Qyzǵanyshtyń shanshýy, Qurmanǵazynsh kúıleri nemese Aqannyń ánderi búgingi kompozıtorlardyń eshqaısysyn alasartpaıdy; qaıta, sonaý kóz ushynda óziniń sáýlesimen kóńilin jaýlap, keremet áýender týǵyzýǵa umtyldyratyny sekildi, Maqataev poezıasy da eshbir aqynnyń jyr álemine, eshbir jazýshynyń romandar qorjynyna naızaǵaıyn túsirmeıdi.

Muqaǵalı jyry arqyly halyqtyń órisi men abyroıy bıikteıdi, al halqynyń mádenı deńgeıimen Muqaǵalı da qudirettene túsedi.

Aqyn — jany jaralanǵysh názik, ári tákabbar túlǵa. Biraq shyn aqyn jaratylysynan qanshama ózimshil, men-men bolǵanmen, ózin kishi sezinetin, aldynda qorqatyn, seskenetin bir uly kúsh bolady. Ol — halqy. Muqaǵalıdyń ulylyǵy sol — ol halyq degen qudiretten únemi júreksinedi. «Meni uqpadyqtar, aıalamadyńdar» dep, aqyn perzent Ana-Eline buldanbaıdy, zildenbeıdi.

Týǵan halqym!
Qatemdi keshir meniń?
Seniń arqań — seskenbeı, esirgenim.
Oı-qyryńa myń sálem men kórmegen,
Kólder menen taýlarǵa kólbeńdegen.
Qumda otyrǵan qoıshynyń qarasha úıin,
Qaısy bir saraılardan kem kórmep em,
Jetim qalǵan qozyǵa jem bergen em…
Jetilip, jetisip em sendermenen,
Keshir meniń janymdy emdelmegen?

Qazaq dalasynyń eńkeıgen kárisi men eńbektegen sábıine deıin aqyn jyrlaryn qasıetti boıtumardaı qasterlese, mundaı aqyny bar halyq — baqytty halyq!

Muqaǵalı týraly, onyń poezıasy haqyndaǵy alyp-qashty áńgimeler týraly oılasam, kóz aldyma bir kórinis kele qalady...

Musylman jurtynyń kıe tutar asyl zattarynyń biri — kúmisten soǵylǵan buıymdar. Anamnyń kózindeı kúmis bilezik áli kúnge túsin joǵaltar emes; ylǵı qolyńa salyp júrseń, jarqyraı beredi. Ol anamnyń anasynyń Keıki aýylyna kelin bolyp túskende salyp kelgen bilezigi eken. Budan 7-8 jyl burynǵa deıin ondaı bilezikterdi salý ersi kórinetindikten, eski sandyqtyń túbinde jatyp-jatyp, qońyraıyp, tipti kúmisten góri qolaǵa uqsaıtyn. Oqta-tekte shyǵaryp, topyraqpen ysqylap sabyndap jýsam, bult arasynan shyǵa kelgen kúndeı jarq ete qalady. Ustaǵan saıyn ajarlana túsetin, eshqandaı qospasyz shynaıy taza asylǵa ǵana tán qasıet bolsa kerek. Jaratylysynan adal, taza adammen joldas bolsań, jyl ótken saıyn, qasıet-qadirin sezingen saıyn, qımastyǵyń arta túsedi.

Muqaǵalı Maqataevtyń poezıasy sońǵy jyldary eldiń aýzynda júrgeni ras. «Áý» dep án salatyndardyń bári derlik Muqaǵalıdyń sózine áýen shyǵaratyny ras. Kózi tirisinde esimi qalyń jurtshylyqqa búgingideı tanymal bolmaǵanymen, aramyzdan ózi ketip, kózi jumylǵasyn, aqyn jyrlary sý kórmegen qumaıt daladaı tabıǵılyqtyń bárine sýsaǵan halyqtyń tirshilik nárine, kúndelikti qoregine aınaldy.

Atyraýǵa barsań da, Arqa men Altaıǵa barsań da, aldyńnan Muqaǵalı shyǵady: Avstralıanyń ne nemisterdiń quıyp qoıǵandaı kostúmin kımeı-aq, galstúgin taqpaı-aq, birese sábıshe shattanyp, aq túıeniń qaryny jarylǵandaı aq jarqyn, birde qaıǵysyn qara jer de aýyrsynardaı keıipte, endi birde aqyly men sezimin kózinen ǵana uqtyrǵan sál muńdylaý túrinde qarsy aldyńda qasqaıa qarap turǵany. Munaıshy da Muqaǵalı ánin salady, balyqshy da, malshy da Muqaǵalı jyrymen aıta almaı júrgen oılaryn jurtqa estirtedi. Qatonqaraǵaıda qalǵan qaryndasynyń saǵynyshy ma, daýyly Mahambet bop daýystaǵan qum Naryndaǵy aqyn jandy baýyry ma, Asanqaıǵy arýanasynyń izinen óngen Shardaranyń sharq urǵan shaǵalasy ma, bulttary óleń bop ketken Oqjetpestiń kók tasty qıasyndaǵy qaraǵaıy ma, áıteýir bári Muqaǵalı bolyp sóıleıdi. Muqaǵalı bolyp án salady. Bul — bireýdiń buıryǵymen nemese jarlyǵymen keler yqylas emes. Bul — ataǵymdy shyǵaram dep qol jıyp, eldiń muńyn aıtqansyp kósemsıtinderge tán jalǵan dańq, jaltaq abyroı emes, — halyqtyń boıyna sińip, qapas qýysta demiń tarylǵanda tóbedegi núktedeı syzattan kelgen tynysyńdy keńeıter aýa sekildi qudiret. Naǵyz óner qudireti degen de osy.

Týady, týady áli naǵyz aqyn!
Naǵyz aqyn bal men ý tamyzatyn.
Jesirdiń aıyrylmas syrlasy bop,
Jendettiń kózinen jas aǵyzatyn.
Týady, týady áli naǵyz aqyn!
Jyr sózderi jaı bolyp atylǵanda,
Atylǵanda, aspannan oqylǵanda,
Mylqaýlarǵa til bitip, kereń estip,
Janar paıda bolady soqyrlarǵa.

«Muqaǵalı anaǵan da, mynaǵan da arnaý óleń jaza beripti jáne álbomdyq jyrlar» degen biren-saran pikirlerdi de estip júrmiz. Maqataevtyń arnaý óleńderi bizdiń kóbimizde kezdesetin pálenshe elýge, túgenshe jetpiske keldi degen arnaýlardan múlde bólek, tipti ádebıetti zertteýshi ǵalymǵa dısertasıalyq materıal bolardaı. Biz /et pen súıekten jaratylǵan ózge aqyndardy aıtam/ arnaýlarymyzda pálenshe men túgensheni maqtap-madaqtap otyryp alamyz ǵoı, al Maqataevtyń arnaý óleńderi — tunyp turǵan ómir, taǵdyr, sezim.

Pálenshege arnaǵany ánsheıin óleńniń bas kıimi ǵana, ishki jan álemine úńilip qarasań, qany sorǵalaǵan shyndyq. Kez-kelgen aqyn at izin sala bermeıtin tirshiliktiń shyndyǵy. Mysaly, aqynnyń «Shámilge jazǵan hattardan» degen toptamasyn qarańyzshy!

Oılasam, talaı-talaı qyrdy asyppyn,
Dosym dep dońyzben de muńdasyppyn.
Shámil-aý!
Qalyń dostan qalǵan sen eń,
Qaıtemin?
Ǵashyqpyn men! Shyn ǵashyqpyn!
Ǵashyqpyn!
Ǵashyqpyn dep bildirgenim — búldirgenim.
Jarq etip jaıdyń oty shashylǵanda,
Jalt etip qaraýǵa da úlgirmedim...

Qansha sezim, qanshama shynaıylyq! Bir óleń emes, romanǵa jeter ómir. Janarynan jaıdyń oty shashyrap, ebedeısiz aqyndy tabyndyrǵan Qyz beınesi de kóz aldyńda kólbeńdep turyp alady.

Mahabbat búgin taǵy qaramady,
Qaramady...
Janymdy jaralady,
Shámil-aý, bilesiń be —
shyn mahabbat
Osylaı qaramaýdan jaralady!
Mahabbat menen ketken,
bólekte júr.
Men de bir — janyp túsken terek te bir...
«Ábdildaǵa» degen óleńniń de ár shýmaǵy — sýretpen salǵan eskertkish.
Sóıleseń, býradaıyn, lyqyp-tasyp,
Jaraly jaýyngerdeı syltyp basyp.
Ábiger bop júrgeniń qashan kórsem,
Jyrdaǵy jalǵandyqpen myltyqtasyp.

Muqaǵalıǵa degen búkilhalyqtyq mahabbatty kóre almaıtyndar, kórse de kótere almaıtyndar arasynda: «Maqataevty tirliginde elenbedi dep músirkeı berýdiń keregi ne?» — degendeı pikir aıtýshylar da bar. Aqyn óziniń «Ǵabańa» (Ǵabıt Músirepov) degen óleńinde:

Bireýler kelekelep, jyrtańdaıdy,
Túbinde qurtsa meni, qurtar qaıǵy.
Alaıda jyrlarymdy jyrta almaıdy!
Menen de úmit kútip týǵan elim,
Men-daǵy úmitpenen týǵan edim,
Mas bolǵan óleńine bir jan edim,
Ǵabeke, aıtyńyzshy mynalarǵa

Mańdaıynan sıpap, aıalap ardaqtaǵan orta bolsa, Muqaǵalıdyń osynsha taýsylyp shaǵynýy múmkin be edi? Bizdiń qoǵamdaǵy, onyń ishinde qazaq topyraǵyndaǵy jaqsyny da, ortashany da, jamandy da qalypqa salyp, bir ólshemmen ólsheý — ózgelerden góri jany azaptanǵysh, ózgelerden góri sezgish te sezingish, osyndaı jaratylysynyń saldarynan basyn taýǵa da, tasqa soqqysh keletin aqyn úshin azaby mol tirlik ispetti qasiret. Qaı saladaǵy bolmasyn uly sýretkerdi untaqtaýdyń eń bir tıimdi ádisi — osy teńgerme tirligimiz, tekti men teksizdi qatar turǵyzyp qoıyp, sońǵysyn suńqar dep, aldyńǵysyn mylqaý dep, mán bermeıtinimiz.

«Muqaǵalı, haliń qalaı? Úı-jaıyń bar ma? Ne jazyp júrsiń?» — dep, tym bolmasa, aqynǵa bir ret telefon soqqan basshy boldy ma eken? Bolǵan emes. Áıtpese:

Búgin meniń týǵan kúnim.
Oı, bále-aı!
Myna adamdar nege jatyr toılamaı?!
Banket jasap berer edim ózim-aq,
Táńirdiń bir jarytpaı-aq qoıǵany-aı.
Myna dúnıe nege jatyr úndemeı?!
Alaýlatyp toıdyń shoǵyn úrlemeı.
Qushaq-qushaq gúl shoqtaryn laqtyryp,
«Mynaý — shapan, mynaý atyń, min» — demeı,
sekildi jyr jazylar ma edi?

Shıetteı balalarymen eki bólmede syǵylysyp ómir keshken uly aqyn tórt-bes bólmeli úıde turyp, jurt minip júrgen mashınany mingisi kelmedi deımisiń. Er-turmany bútindelmeı ótken Aqynnyń ǵumyry qamshynyń sabyndaı qysqa bolǵany da, múmkin, jan qýanyshynyń az bolǵanynan shyǵar?

Ketem be dep qorqamyn
óz otyma órtenip, —
deýi de aıtyla salǵan tirkes emes sıaqty.
...Maqataev poezıasyna qyzǵanysh júrmeıdi.
Maqataev — rý men júz sheńberine syımaıtyn, ulttyq tulǵa.

Maqataev poezıasy — jyr túsiner, kóńili sergek oqyrmannyń eli, Otany. Ol elde eshkim aqyl úıretpeıdi, moral oqymaıdy, pálsafa soqpaıdy, ol qaıratker bolam dep ala shapqyn ómir keship, aq ter-kók ter bolmaıdy, ol tek sezimimen sýret salady. Sýretkerdiń jaratylys mańdaıyna jazǵan enshisi de sol. Bir kezdesýde maǵan jas jigit suraq jazyp beripti: «Apaı, Muqaǵalı Maqataevty qaıratker dep sanaısyz ba? Eger qaıratker bolsa, halyq úshin ne istedi? İnińiz Qaırat...»

Maqataev — qazaq halqynyń uly qaıratkeri. Óz oqyrmanyn, óz urpaǵyn rýhanı tutastyq pen adamdyq tazalyqqa, namystylyq pen adaldyqqa tárbıeleý — qaıratkerdiń qaıratkeriniń qolynan ǵana keletin is. Qaıratkerlik aýrýhana nemese kitaphana salýmen ólshenbeıdi.

Ár sýretker — qaıratker. Sýretkerdiń halyq úshin istegeni — onyń ólmes tvorchestvosy. Tvorchestvo adamyna anany istemediń, mynany istemediń nemese depýtat bola almadyń dep kiná taǵý — kúná. Sondyqtan ár ultta oqta-tekte bir týar biregeı talantty adamdy, sýretkerlik qasıeti bolmasa da, qolynan is keletin kez-kelgen azamattyń ornyna otyrǵyzyp qoǵam mehanızminiń ár shegesin shuqytyp qoıý — tarıhtyń aldynda qylmys. Ult qamyn oılaıtyn qoǵamda biregeı talanttyń boıyndaǵy kez-kelgenge qona bermes kıeli qasıetti óz arnasynda shyǵarýǵa múmkindik jasaıdy. Talantqa kórsetiler qoǵam qamqorlyǵy degen osy. Muqaǵalı Maqataev aqynnyń kóre almaǵany da — osy. Shyǵystyń uly aqyny Qoja Hafızdyń:

«Aqyny Patshasyn izdese kórgeni eldiń sor bolar.
Patshasy Aqynyn izdese baqytty halyq sol bolar,

— degen joldaryn qoǵam tizginin ustaǵan ár azamat esiginiń mańdaıyna, kabınetiniń tórine ilip qoısa ǵoı dep oılaımyn.

Adamdar bir jyly sóz qımaǵasyn,
Janym-aı, nesine sen qınalasyń,
Janym-aı, syılamasa, syılamasyn.
Ótse,
Ótsin
basyma baq buıyrmaı,
Til kesilmeı, tursa eken jaq qıylmaı.
Endi meniń kúnelter jaǵdaıym joq,
Shyǵyrshyqta aınalǵan aq tıyndaı...
Aıtatyn saǵan syrym bul,
Erteńim meniń bulyńǵyr.
Álsirep dymym quryp júr... —

degen joldar ishkeni aldynda, ishpegeni artynda, úrip iship, shaıqap tógip júrgen, tórt jaǵy qubyla adamnyń kókireginen shyqpasa kerek.

Maqataevtyń taǵy bir erekshe qasıetti — ol óziniń taýqymetti turmysyna, jalǵannan jaı tappaǵan jan dertine qoǵamyn, halqyn, ádebı ortasyn kinálamaıdy. «Men danyshpanmyn, sender aqymaqsyńdar» dep ákireńdemeıdi.

Áıteýir, kiná taýyp bir jerińnen,
Synaýǵa tipten qumar kim kóringen, —

dep jekelegen shenqumar «synshylarǵa» oqta-tekte ǵana renishin bildiredi. Qala berdi, ózin aıyptaıdy. Muhambet paıǵambar da jaratylys bergen óz qasıetin ózimdiki demeı «Allanyń sózi, men tek sol sózderdi halqyma jekizýshimin» dep uǵynǵan ǵoı.

Ádebıetshiler arasynda «Muqaǵalı óleńderiniń basy joq, aıaǵy joq — alqa-salqa» degen pikir aıtatyndar da ushyrasady. Ár óleń — ómirdiń qany, jany, mańdaı teri men kóz jasy, qýanyshy men dirili bar ómirdiń qıyndysy. Ómir — teńiz. Onyń bas-aıaǵy bolmaıdy.

Ekinshiden, bas-aıaǵy bar óleń — óleń qurastyrǵyshtardyń ónimi. Muqaǵalı — óleń jasamaǵan, óleńdi tolǵatyp týǵan... Aıaǵy aýyr ana qursaǵyndaǵy sábıin bosanady. Muqaǵalıdyń ár óleńi — halyq perzenti. Oǵan qarasyń, sarysyń, kózin badanadaı emes dep aıyp taǵý orynsyz.

Maqataev poezıasy — mezgilmen birge jasaıtyn eskertkish. Ol poezıanyń týǵan mekeni — aqynnyń jan dúnıesi.

Muqaǵalı aqyn aramyzda júrse, bıyl alpys jasqa tolǵan bolar edi. Qazaq respýblıkasynyń túkpir-túkpirindegi úlkendi-kishili aýyl, qalanyń bári qoı jylyn Muqaǵalı Maqataev poezıasynyń jylyna aınaldyryp jiberdi.

Bul toı qazaqtyń qaı aımaǵynde ótse de jarasymdy. Óıtkeni bul — halqymyzdyń rýhanı baılyǵynyń saltanaty. Alaıda arnaıy toı aqynnyń kindik kesken topyraǵy — Almaty oblysynyń Raıymbek aýdanynda, qazaq ataýly bes saýsaǵyndaı biletin Qarasaz, Shalkóde jaılaýynda ótkizilmek. Aqyn toıy qarsańynda Almaty qalalyq keńesi astanamyzdaǵy burynǵy Paster kóshesin Muqaǵalı Maqataev kóshesi dep ataý týraly sheshim qabyldady. Raıymbek aýdanyndaǵy Engels kolhozy da endi aqyn esimimen atalatyn bolady. Sonymen qatar aýdanda jáne astanamyzda eki qazaq orta mektebi aqyn esimimen atalý mártebesine ıe bolady. Qarasazda Maqataev mýzeıiniń qurylysy aıaqtalyp, toı saltanaty bastalar kúni esigi ashylmaq...

Munyń bári Aqynǵa degen halqymyzdyń yqylas, qurmeti. Endigi jerde Aqynnyń ózine qajeti bolmasa da, tiriler úshin, ádebıetimiz úshin qajetti qurmet.

Alaıda, osy oraıda aıta ketetin oılarymdy da búgip qalǵym kelmeıdi.

Muqaǵalı aramyzdan ketkeli tarıh tegershigi on bes jyl aınalypty. Halqymyz on bes jyl boıy Maqataev kitaptaryn izdep oqýmen keledi. Qazir qazaq topyraǵyndaǵy eń suranysy, izdeýshisi kóp aqyn — Muqaǵalı Maqataev. Al onyń kitaptaryn bir tom, bir jınaq etip, soqyr kózden shyqqan jastaı tamshylatyp shyǵarýdamyz. Aqynnyń tolyq shyǵarmalar jınaǵyn júz myń danamen shyǵarsaq ta, ısi qazaq qandaı kóterińki baǵamen de satyp alary kúmánsiz. Alty-jeti jyldan jyr qylyp júrip áreń degende josparlanǵan úsh tomdyqtyń birinshi kitaby on eki myń danamen ǵana shyqqaly otyr.

Bul — kitap shyǵarý salasyndaǵy josparsyz, júıesiz, halyqtyń suranysyna mán bermeıtin qulqymyzdy taǵy da kórsetip otyr. Qazaq tilindegi kitaptardyń tırajyn proza bolsa, otyz myńnan, poezıa bolsa on myńnan asyrmaıtyn aýrý áli jazylmaı keledi.

Maqataev shyǵarmalarynyń bes tomdyq tolyq jınaǵyn kúnilgeri jazylýǵa múmkindik berip, uıalmaıtyn tırajben shyǵarý — paryz. «Alpys jyldyǵyn ótkizdik, endi jetpisine deıin tizgindi tarta turaıyq» deýshiler, qudaıǵa shúkir, tabylady.

Maqataev syndy aqynnyń tolyq jınaǵyn shyǵarýdy kelesi ǵasyrdyń úlesine qaldyrýǵa bolmaıdy.

Ekinshiden, Maqataev poezıasy — búkiladamzattyq ádebıettiń altyn qoryna enýge turar qazyna. Áńgime qalaı bolsa solaı aýdaryp, oryssha kitabyn shyǵarýda emes. Maqsat — laıyqty, eń bolmasa, óz deńgeıine jaqyndaıtyn talant taýyp aýdartý.

Úshinshiden, Maqataev tvorchestvosy — ádebıettaný, til ǵylymdarynyń salasynda qaımaǵy buzylmaǵan taqyryp. Bizdiń ádebıet, til ǵylymy ınstıtýttarymyzdyń ǵalym basshylary bul jáıdy eskerýleri kerek-aq.

Budan jeti jyl buryn Maqataevqa Qazaq SSR-iniń Memlekettik syılyǵyn berý jaıly Beksultan Nurjekeev ekeýmiz sharq ura júgirip, talaı basshynyń bosaǵasyna baryp, eshteńe shyǵara almap edik. Bıyl alpys jyldyq saltanatyn ótkizý jónindegi uıymdastyrý komısıasy — tóraǵasy Qazaq SSR Sport jáne Jastar jónindegi Komıtet tóraǵasynyń orynbasary Shárip Omarov — Maqataev tvorchestvosyna Memlekettik syılyq berý týraly Respýblıka úkimetine usynys jasady. Menińshe, Muqaǵalı Maqataevqa Halyq jazýshysy ataǵyn berý kelistirek sekildi.

Sózine án kóp jazylǵan aqyndardyń biri — Maqataev. Kúıtabaq shyǵaratyn «Melodıa» fırmasynyń basshylary Maqataev tvorchestvosyna arnap 2 kúıtabaq shyǵarǵany jón. Biri — kórkemsózdi ózi sheber oqyǵan óleńderi de, ekinshisi — aqynnyń sózine jazylǵan ánder kúıtabaǵy.

Kózi tiri aqyndar men ánshi-kúıshiler óz kúıtabaqtaryn shyǵarý úshin tabandarynan tozyp on myńnan artyq tıraj beretindigi týraly aldyn ala mór basylyp kepildeme beretin oblystyq saýda mekemeleriniń jóni túzý basshylaryn izdestirýde. Qaı aqynnyń tvorchestvosyn halyq qalaıdy, sol suranysqa qaraı ózderi josparlap, ózderi shyǵarýdyń ornyna joǵaryda aıtylǵan eki mekemeniń eki áteshti tóbelestirip qoıyp, ózderi sodan lázzat alǵandaı rahattanatyn aýyl balalary sekildi, aqyndardy, ánshilerdi saýdaǵa úıretetin qulyqtaryna máz bolyp otyrǵan syńaılary bar.

Muqaǵalı ózi kelip zakaz ber dep suramaıdy. Saýda oryndarynda ini-sińililerimizdiń arasynda ózderi bilip isteıtin suńǵyla kókirekterdiń bolýyna kúmánim bar. Sondyqtan «Melodıa» fırmasynyń respýblıkalyq bólimshesi men Kúıtabaq úıiniń basshylary bul jumysty ózderi josparlap, ózderi rettegenderi jón.

Ol kúıtabaqtardy da, Muqaǵalıdyń úsh tomdyq jınaǵyn da osy toıdyń aldynda shyǵaryp, eldi de, aqynnyń arýaǵyn da rızalaýǵa ábden bolatyn edi. Biraq bizdiń baspa basshylary qaǵaz joq degendi jeleý etip mynandaı qytymyr zamanda «tom-tom bop dúkenderde turatyn» óz shyǵarmalaryn, ózderiniń aldyna baryp, úpıt-súpıtpen til tabysatyndardyń shyǵarmalaryn shyǵarýdan asa almaıtyndyǵy o bastan belgili jaı. Osy joly da sol órelerin kórsetti.

…Qarasaz aspanynda shattyq sharyqtaıdy. Shalkódeniń sholpyly arsha-shyrshalaryna deıin eleńdeýde. Ánsheıinde bulyńǵyr tartyp, kez-kelgen janarǵa iline bermeıtin qasıetti Han-Táńiri tákabbar keýdesimen kók tiregen kúıi baýraıynan taraǵan asqaq únge kúlimsireı, súısine qulaq túre qalǵandaı.

Qanaty kún sáýlesimen shaǵylysyp kók aspanǵa órlegen shańqaı qus shamyrqana shyrqap barady. Alysty meńzeıdi. Keýdesinde kúrsinister men kóleńkeleri mol Jerdiń muńdy da asqaq áýenin máńgilikpen jalǵaıtyndaı.

Iá, máńgilikpen!..

---