Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy
Sabaqtyń taqyryby: Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy
Maqsaty:
Bilimdiliq: Organızmderdiń jeke damýy, onyń ereksheligin, mańyzyn túsindirý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı – órisin arttyrý, izdenimpazdyqqa, shyǵarmashylyqqa daǵdylandyrý, dúnıetanymdaryn damytý.
Tárbıelik: Óz betinshe tujyrym, qortyndy jasaýǵa, erkin jaýapqa qatýǵa úıretý. Óz densaýlyǵyn kútip salaýatty ómir súrýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, suraq - jaýap, STO strategıalary. Toptyq jumys
Sabaqtyń pán aralyq baılanysy: Qazaq ádebıeti, Janýartaný, Matematıka.
Sabaqtyń kórnekiligi: syzba - nusqa, slaıd, plakat, modelder
Paıdalanǵan ádebıet: R. Sátimbekov «Bıologıa» qoǵamdyq – gýmanıtarlyq baǵytyndaǵy 11 synybyna arnalǵan oqýlyq. Almaty «Mektep» 2007j; Internet jelisinen alynǵan beıne kórsetilimder. Sýret syzbalar. Qosymsha daıyndalǵan materıaldar. Uryqtyń damýy (beınekórsetilim).
Negizgi ıdeıa:
Jatyrda qandy emizgen,
Aýyzsyz qorek jegizgen.
Týǵyzyp, túzep ósirip,
Ózimdi – ózim degizgen.
(Shákárim)
Problemalyq suraq:
Ontogenez – bul jeke tiri aǵzanyń damýy.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý bólimi. Amandasý. Sabaqqa ázirleý. Túgeldeý
İ. Oqýshy qyzyǵýshylyǵyn oıatý. «Menen suraq, sizden jaýap»
İİ. Maǵynany tany. «Bilgenge marjan»
İİİ. Oı tolǵaý. «Bárin bilgim keledi»
Baǵalaý. «Beınet túbi zeınet»
Úıge tapsyrma
İ. Oqýshy qyzyǵýshylyǵyn oıatý. «Menen suraq, sizden jaýap».
Úı jumysyn suraý.
Kóbeıý degenimiz ne? Organızm qandaı joldarmen kóbeıedi?
Toppen jumys. Oqýshylar 3 topqa bólinedi. Ár topqa tapsyrmalar taratylady.
1. Top. Jynysty kóbeıý. Partenogenez. Meıoz. Meıozdyń bıologıalyq mańyzy.
2. Top. Jynys jasýshalarynyń damýy. Spermatogenez. Ovogenez. Uryqtaný. Uryqtanýdyń bıologıalyq mańyzy.
3. Top. Gúldi ósimdikterdiń uryqtaný erekshelikteri. Qosarly uryqtaný
Mıǵa shabýyl:
1 - topqa: Kóbeıý degenimiz ne? 2 - topqa: Mıtoz neshe fazadan turady?
3 - topqa: Qandaı kóbeıý joldarynyn bilesinder?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý:
1. Embrıologıa ǵylymynyń damý tarıhy (oqýshylardyń habarlamalary)
K. Berdiń eńbegi
K. Ber «Uryqtyń uqsastyǵy» jónindegi iliminde barlyq omyrtqaly janýarlardyń uqyrtyq damýynyń bastapqy kezeńi ót e uqsas ekendigin dáleldedi. Nátıjesinde «uryqtyń uqsastyǵy zańyn» ashty. Bul zań boıynsha uryqtyq damý kezinde, aldymen, tıptiń, odan keıin klastyń, týystyń, túrdiń, eń sońynda, organızmniń óz belgileri paıda bolady.
Kovalevskıı men Mechnıkov eńbekteri
A. O. Kovalevskıı lansetnıktiń embrıon jasýshalaryn zerttedi. Zertteýdiń nátıjesinde, uryqtyń bastapqy kezinde paıda bolǵan japyraqshalar sońynan ektoderma, entoderma jáne mezoderma qabattaryna aınalatyndyǵyn dáleldedi.
Múller men Gekkel eńbekteri
Evolúsıalyq damý jónindegi Ch. Darvınniń pikirleri, K. Ber, A. O. Kovalevskıı men I. I. Mechnıkovtiń jáne t. b. embrıologtardyń eńbekteri nemis ǵalymdary F. Múller men E. Gekkeldiń bıogenetıkalyq zańynyń negiziniń qalanýyna áserin tıgizdi. Bıogenetıkalyq zań boıynsha ontogenez degenimiz – fılogenezdiń (tarıhı damý) qysqasha qaıtalanýy bolyp tabylady.
2. Ontogenez – organızmniń jeke damýy:
a) embrıogenez (uryqtyq damý)
á) postembrıogenez (uryqtan keıingi damý)
a) Bir qabatty uryqtyń – blastýlanyń túzilýi.
Uryqtanǵan jasýsha, aldymen, ekige, odan soń tórtke bólinedi. Budan keıingi bóliný kóldeneń baǵytta júrip, segizge, odan keıin boılaı bóliný men kóldeneń bóliný kezektesip, nátıjesinde, 16, 32, 64, 128, t. b blastomerlerge aınalady. Bir qabatty ishi qýys blastýlaǵa aınalady.
Gastrýla. Úsh qabatty uryqtyń paıda bolýy
Gastrýla – ishi qýys eki qabat jasýshalardan turatyn uryq. Bul eki qabat uryq japyraqshalary dep te atalady. Gastrýla satysyndaǵy syrtqy qabatty – entoderma nemese syrtqy uryq japyraqshasy dep ataıdy. Entodermanyń ishki qýysy birinshi rettik ishektiń, al onyń syrtqy ashylatyn tesigi birinshi rettik aýyzdyń bastamasy bolyp esepteledi.
Neırýla.
Neırýlla satysy kezinde dernásildiń nemese eresek organızmniń jeke músheleri damı bastaıdy. Ektoderma qabatynan birneshe jasýshalar bólinip tómen túsedi de, odan júıke taqtashasy túzilip, ol júıke tútigine aınalady.
á) Postembrıondyq damý: 1) týra damý (eresegine uqsas bolý)
2) túrlenip damý (dernásiliniń eresegine uqsas bolmaýy)
Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy júkteý
Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy slaıdty júkteý
Maqsaty:
Bilimdiliq: Organızmderdiń jeke damýy, onyń ereksheligin, mańyzyn túsindirý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń oı – órisin arttyrý, izdenimpazdyqqa, shyǵarmashylyqqa daǵdylandyrý, dúnıetanymdaryn damytý.
Tárbıelik: Óz betinshe tujyrym, qortyndy jasaýǵa, erkin jaýapqa qatýǵa úıretý. Óz densaýlyǵyn kútip salaýatty ómir súrýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, suraq - jaýap, STO strategıalary. Toptyq jumys
Sabaqtyń pán aralyq baılanysy: Qazaq ádebıeti, Janýartaný, Matematıka.
Sabaqtyń kórnekiligi: syzba - nusqa, slaıd, plakat, modelder
Paıdalanǵan ádebıet: R. Sátimbekov «Bıologıa» qoǵamdyq – gýmanıtarlyq baǵytyndaǵy 11 synybyna arnalǵan oqýlyq. Almaty «Mektep» 2007j; Internet jelisinen alynǵan beıne kórsetilimder. Sýret syzbalar. Qosymsha daıyndalǵan materıaldar. Uryqtyń damýy (beınekórsetilim).
Negizgi ıdeıa:
Jatyrda qandy emizgen,
Aýyzsyz qorek jegizgen.
Týǵyzyp, túzep ósirip,
Ózimdi – ózim degizgen.
(Shákárim)
Problemalyq suraq:
Ontogenez – bul jeke tiri aǵzanyń damýy.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý bólimi. Amandasý. Sabaqqa ázirleý. Túgeldeý
İ. Oqýshy qyzyǵýshylyǵyn oıatý. «Menen suraq, sizden jaýap»
İİ. Maǵynany tany. «Bilgenge marjan»
İİİ. Oı tolǵaý. «Bárin bilgim keledi»
Baǵalaý. «Beınet túbi zeınet»
Úıge tapsyrma
İ. Oqýshy qyzyǵýshylyǵyn oıatý. «Menen suraq, sizden jaýap».
Úı jumysyn suraý.
Kóbeıý degenimiz ne? Organızm qandaı joldarmen kóbeıedi?
Toppen jumys. Oqýshylar 3 topqa bólinedi. Ár topqa tapsyrmalar taratylady.
1. Top. Jynysty kóbeıý. Partenogenez. Meıoz. Meıozdyń bıologıalyq mańyzy.
2. Top. Jynys jasýshalarynyń damýy. Spermatogenez. Ovogenez. Uryqtaný. Uryqtanýdyń bıologıalyq mańyzy.
3. Top. Gúldi ósimdikterdiń uryqtaný erekshelikteri. Qosarly uryqtaný
Mıǵa shabýyl:
1 - topqa: Kóbeıý degenimiz ne? 2 - topqa: Mıtoz neshe fazadan turady?
3 - topqa: Qandaı kóbeıý joldarynyn bilesinder?
İİİ. Jańa materıaldy túsindirý:
1. Embrıologıa ǵylymynyń damý tarıhy (oqýshylardyń habarlamalary)
K. Berdiń eńbegi
K. Ber «Uryqtyń uqsastyǵy» jónindegi iliminde barlyq omyrtqaly janýarlardyń uqyrtyq damýynyń bastapqy kezeńi ót e uqsas ekendigin dáleldedi. Nátıjesinde «uryqtyń uqsastyǵy zańyn» ashty. Bul zań boıynsha uryqtyq damý kezinde, aldymen, tıptiń, odan keıin klastyń, týystyń, túrdiń, eń sońynda, organızmniń óz belgileri paıda bolady.
Kovalevskıı men Mechnıkov eńbekteri
A. O. Kovalevskıı lansetnıktiń embrıon jasýshalaryn zerttedi. Zertteýdiń nátıjesinde, uryqtyń bastapqy kezinde paıda bolǵan japyraqshalar sońynan ektoderma, entoderma jáne mezoderma qabattaryna aınalatyndyǵyn dáleldedi.
Múller men Gekkel eńbekteri
Evolúsıalyq damý jónindegi Ch. Darvınniń pikirleri, K. Ber, A. O. Kovalevskıı men I. I. Mechnıkovtiń jáne t. b. embrıologtardyń eńbekteri nemis ǵalymdary F. Múller men E. Gekkeldiń bıogenetıkalyq zańynyń negiziniń qalanýyna áserin tıgizdi. Bıogenetıkalyq zań boıynsha ontogenez degenimiz – fılogenezdiń (tarıhı damý) qysqasha qaıtalanýy bolyp tabylady.
2. Ontogenez – organızmniń jeke damýy:
a) embrıogenez (uryqtyq damý)
á) postembrıogenez (uryqtan keıingi damý)
a) Bir qabatty uryqtyń – blastýlanyń túzilýi.
Uryqtanǵan jasýsha, aldymen, ekige, odan soń tórtke bólinedi. Budan keıingi bóliný kóldeneń baǵytta júrip, segizge, odan keıin boılaı bóliný men kóldeneń bóliný kezektesip, nátıjesinde, 16, 32, 64, 128, t. b blastomerlerge aınalady. Bir qabatty ishi qýys blastýlaǵa aınalady.
Gastrýla. Úsh qabatty uryqtyń paıda bolýy
Gastrýla – ishi qýys eki qabat jasýshalardan turatyn uryq. Bul eki qabat uryq japyraqshalary dep te atalady. Gastrýla satysyndaǵy syrtqy qabatty – entoderma nemese syrtqy uryq japyraqshasy dep ataıdy. Entodermanyń ishki qýysy birinshi rettik ishektiń, al onyń syrtqy ashylatyn tesigi birinshi rettik aýyzdyń bastamasy bolyp esepteledi.
Neırýla.
Neırýlla satysy kezinde dernásildiń nemese eresek organızmniń jeke músheleri damı bastaıdy. Ektoderma qabatynan birneshe jasýshalar bólinip tómen túsedi de, odan júıke taqtashasy túzilip, ol júıke tútigine aınalady.
á) Postembrıondyq damý: 1) týra damý (eresegine uqsas bolý)
2) túrlenip damý (dernásiliniń eresegine uqsas bolmaýy)
Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy júkteý
Ontogenez – organızmderdiń jeke damýy slaıdty júkteý
You Might Also Like
-
Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdik kúnine arnalǵan
