InfoHub Logo

Qytaıdyń ǵylym akademıasynyń ınjenerleri Beıjiń men Nú-Iork arasyn eki saǵat ýaqytta ushyp ótýge múmkindik beretin gıper dybysty jolaýshylar ushaǵynyń ınovasıalyq ıdeıasyn usyndy. Jańa ushaqtyń tujyrymdamasy Qytaıdyń basqa da gıper dybysty qanatty raketa jasaýǵa qatysty kóptegen jobalary sıaqty, áskerı baǵdarlamanyń qosalqy ónimi bolyp tabylady, dep jazady South China Morning Post.

Joba basshysy Sýı Kaıanyń sózine qaraǵanda, ushaq jyldamdyǵy 6 myń km/s, ol dybys jyldamdyǵynan bes esege joǵary (1235 km/s). Bul joba ataqty joǵary jyldamdyqty «Konkordtan» birneshe ese kóp. Teorıalyq turǵydan mundaı gıper dybysty laıner Beıjińnen Nú-Iorkke eki saǵattyń ishinde jetýge múmkindik beredi jáne bul qazirgi áýe kemesinen jeti ese jyldam ushady.

Sýı jáne onyń komandasy aerodınamıkalyq qubyrda ushaqtyń kishireıtilgen modelin synaqtan ótkizgen bolatyn. Aıta keteıik,  mundaı synaq Qytaıdyń gıperdybystyq qarýynyń aerodınamıkalyq jańa úlgilerin baǵalaý úshin paıdalanylǵan edi. Zertteýshiler modeldi 8,6 myń km/s ushyryp onyń tańqalarlyq nátıjelerine kózjetkizdi.

Qanatty ushaqtyń konstrýksıasy jalpy bıplanǵa nemese  ushaq tastıtyn quralǵa uqsaıdy, mundaı quraldy NASA «shattldardy» ushyrǵan kezde qoldanǵan bolatyn. Óz kezeginde Qytaı zertteýshileri  bıplan konstrýksıasy barynsha paıdaly aýyr zattardy kótere alatyndyǵyn alǵa tartady. Óıtkeni gıper dybystyq kólik quraly súıir jáne ushburysh qanatty  pishinde jasalǵan.

Shekten tys joǵary jyldamdyq iske qosylǵan kezde ushaqtyń eki qanaty da birge jumys isteıdi, ıaǵnı bul ushaqtyń jalpy júk kótergeshtigin ulǵaıta otyryp, týrbýlenttilikti jáne qaıshylyqty prosesterdi tómendetedi. Biraq onyń salmaq kóterý múmkindigi tómen. Máselen, Boeing 737 jolýshylar ushaǵymen salystyrǵanda  gıper dybysty Qytaı kemesi 5 tonna júkti nemese 50 jolaýshyny (Boeing — 20 tonna júk jáne 200 jolaýshy) tasymaldaı alady.

Qytaı sońǵy jyldary Gobı shólinde túrli gıper dybysty kólik quraldaryn synaqtan ótkizdi, olardyń keıbiriniń dybys jyldamdyǵy on esege deıin jetedi. Sondaı-aq, Qytaı ınjenerleri sekýndyna 12 kılometr jyldamdyqpen (nemese 43 200 km / s) gıper dybyspen ushatyn ımıtasıanǵa arnalǵan álemdegi  jyldam aerodınamıkalyq qubyr salyp jatyr. Mundaı jyldamdyqtaǵy qytaıdyń gıper dybysty kólik quralymen AQSH-tyń batys aımaqtaryna nebári 14  mınýtta jetýge múmkindik bolady. Eger bul tehnologıa áskerı maqsattarda paıdalanylǵan jaǵdaılarda oqtumsyq ıadrolyq qanatty joıǵysh qural kez kelgen raketaǵa qarsy qorǵanysty buzyp ótetini sózsiz.

Jalpy aıtqanda, joǵary jyldamdyqty dybysty azamattyq zamanaýı ushaq jasaý ıdeıalary men múmkindikteri kún sanap artyp kele jatyr. Bul baǵyttaǵy jobalarǵa da qatysýshylar sany kóbeıýde. Mysal retinde alsaq, Lockheed Martin jáne Aerion kompanıalary joǵary jyldamdyqty bıznes-djetter sektoryn ıgerýge sheshim qabyldap otyr.

---