InfoHub Logo

Marketologtar alǵyńyz kelmegen zatqa aqshańyzdy shyǵarý úshin osy aılalardy qoldanady.

1. «Qarańyzshy, qandaı tátti!»

Sezim organdary — bul marketologtardyń eń belsendi odaqtastary. Eń kóp aıtylatyn nárse: «Dúkenge ash barmańyzdar!», óıtkeni neǵurlym ashyrqap barsańyz, sol ǵurlym qajetsiz nárseni kóbirek alasyz (árıne táttisin). Tipti siz ash bolmasańyz da, sýpermarketterde sizdiń tábetińizdi ashatyn kóptegen tásilder jasyrýly.

Mysaly, jańa pisken nannyń ıisi ózin tamasha aqtaıdy: ol satýshyny baýlap, kóbirek aqsha jumsaýǵa májbúrleıdi. Durys túsirilgen jaryq ta jaqsy jumys atqarady: sórelerdegi azyqtar merekelik dastarhandaǵydaı, dámdi, nárli jáne tartymdy kórinedi. Bul qaljyń emes, bul salada kásibı jaryqtandyrýshylar qyzmet etedi!

Alaıda silekeıdi aǵyzatyn jáne tiskebasar birdeńe satyp alýǵa ıtermeleıtin eń qýatty tásilderdiń biri – dámin tatýǵa usynylatyn tegin úlgiler. Qonaqjaılyqpen jaıylǵan dastarhandardaǵy shujyq úzindisi, irimshik tilimderi men jemister birden eki qoıandy óldiredi. Birinshiden, olar hosh ıisti, tartymdy, ony birden jep qoıǵyńyz... ıaǵnı satyp alǵyńyz keledi. Ekinshiden, tegin dám tatqannan keıin, siz ózińizdi dúken aldynda boryshty sezinesiz. Boryshty qalaı óteısiz? Árıne saýda jasap! Osy shujyq tegin dám tatatyn jerge jaıǵastyrylmasa, siz ol týraly oılamas ta edińiz. Al qazir ol sizdiń sebetińizde. Árıne sonymen qosa chegińizde de kórinis taýyp tur.

2. Mýzykamen gıpnozdaý

Sýpermarkette jyldam yrǵaqty áýendi estiseńiz – birden saqtyqty kúsheıtińiz. Jyldam yrǵaqtaǵy áýendi, satýlardy arttyrý qajet bolǵanda qosady. Amerıkalyq marketıń qaýymdastyǵy júrgizgen zertteýlerdiń dáleldeýinshe: yrǵaqtaǵy mýzyka satyp alýshylardy beıbereket satyp alýlarǵa ıtermeleıdi.

İshki sezimmen joǵary qarqynǵa eliktep, biz arbamyzǵa neǵurlym qymbat taýarlardy kóp mólsherde salǵanymyzdy baıqamaı qalamyz.

Ekinshi jaǵynan, baıaý áýen de qýlyqtyń bir túrine jatady. Dúkender júrek qaǵysynyń ortasha jıiliginen edáýir baıaý yrǵaqtardy ádeıi irikteıdi. Bul adamdardy kibirtikteýge, sórelerdiń aldynda uzaǵyraq bógelýge, saýda zalynda kóbirek ýaqyt ótkizýge, jáne de saldarynan kóbirek saýda jasaýǵa ıtremeleıdi. Jáne de siz shamamen ádettegiden 30% artyq saýda jasaısyz – «Vynos mozga! Kak marketologı manıpýlırýıýt nashım soznanıem ı zastavláút nas pokýpat to, chto ım hochetsá» («Mıdy aǵyzý! Marketologtar bizdiń sanamyzdy qaıtip arbaıdy jáne qalaǵandaryn bizge satyp alýǵa qalaı májbúrleıdi») kitabynyń avtory jáne marketıń jónindegi amerıkalyq keńesshi Martın Lındstrom osylaı sendiredi.

Ózińizdi mýzykanyń osyndaı yqpalynan qorǵaý úshin, dúkenderge ózińiz ǵana unatatyn mýzykany tyńdaýǵa múmkindik beretin qulaqqap kıip baryńyz.

3. Tústermen rásimdeý

Adamdar qabyrǵalary men kireberisteri syrt jaǵynan «jyly»: qyzyl, qyzǵylt sary, sary tústerge boıalǵan dúkederge «beıim» turady. Al olardyń ishinde tústik ahýal kúrt ózgeredi: ishki kórinisindegi «sýyq» túster — kógildir jáne jasyl — túster satyp alýshylardy kóbirek aqsha jumsaýǵa májbúrleıdi. CNN, Business Review jýrnalynda jarıalanǵan zertteýlerge silteme jasaı otyryp: kókshil-jasyl tústermen rásimdelgen dúkenderde, klıentter, qabyrǵalary men sóreleri «jyly» tústerge boıalǵandarǵa qaraǵanda, aqshany 15% artyq jumsaıdy dep málimdeıdi.

4. Dıskontty kartalar jáne nıettestik baǵdarlamalary

Dıskontty kartalar siz únemdeý úshin shyǵarylǵan dep oılaısyz ba? Onyń bir jaǵynan shyndyq ekendigin moıyndaý kerek. Biraq tolyq shyndyq emes. Dúken nıettestik kartalar ıelenýshilerinen birqatar sebeptermen edáýir kóbirek únemdeıdi.

Dıskontty karta sizdi naqty sýpermarketke baılap qoıady

Esh aıyrmashylyǵy joq eki dúkennniń arasynda tańdaǵanda, siz nıettestik baǵdarlamasyn qoldanylatyn dúkendi tańdaıtynyńyz anyq.

Karta arqyly baqylaý

Iaǵnı ol, sizdiń satyp alýshylyq ádetterińiz týraly aqparatty dúkenge jetkizedi. Qandaı baǵalyq sanattaǵy etti siz qalaısyz? Itke arnalǵan tamaqty qanshalyqty jıi alasyz? Shokoladty jaqsy kóresiz be, álde sút ónimderine artyqshylyq beresiz be? Kir jýý úshin untaqtyń belgili bir túrin nemese gelıı kapsýlalaryn tańdaısyz ba?

Sýpermarket, kartanyń arqasynda sizdiń shyǵyndaryńyz jaıly bárin biledi jáne oǵan yqpal etý múmkindigine ıelenedi.

Eger sizge «300 teńgege shokolad alyp 15% jeńildikke ıelenińiz» degen sıaqty jeke usynys tússe, siz áńgimeniń ne jaıynda ekendigin túsinesiz. Árıne, usynys tıimdi sıaqty kórinedi. Biraq ol birinshi kezekte dúkenge tıimdi, óıtkeni olar sizdi, táttiniń ózińiz daǵdylanǵan kóleminen kóbirek alýǵa ıtermeleıdi.

Karta, sizdi kóbirek jumsaýǵa ıtermeleıdi

Kópshilik sýpermarketter olardyń jelilerinde jumsalǵan árbir teńgege baldar esepteıdi. Keıinnen osy jınaqtalǵan baldardy kasada aqshaǵa aýdarýǵa bolady. Tıimdi me? Bir jaǵynan ıá, ekinshi jaǵynan — osyndaı baldardy jınaqtaý úshin dúkende aqshany ádettegiden kóbirek jumsaıtynyńyzdy ózińiz de baıqamaı qalasyz.

5. Eliktirgish-taýralar

«Bar bolǵany 500 teńgege 10 dana al!» — belgili, zilsiz marketıńtik qýlyq. Kópshilik adamdar buǵan ılanyp qalady, nátıjesinde qajetti azyq mólsherinen kóbirek satyp alynady.

Mundaı aksıalar, tipti dúkender baǵalaryn kótergende de iske asyp ketedi. 89-senttik týnes bankalaryn alyp, olardy sórege tartymdy plakatpen qoısańyz bolǵany: «10 danasy bar bolǵany 10 dollarǵa!» — satýlar kólemi arta túsedi. Alty bankany 89 sentten alýdyń orynyna, adamdar onyn 10 dollarǵa alady.

Djeff Veıdaýer, sýpermarkettiń burynǵy atqarýshy dırektory jáne marketıń jónindegi Vestcom vıse-prezıdenti

Neǵurlym astyrtyn qýlyqtar da bar. Dúken qandaı da bir taýardy shynymen de qolaıly baǵamen usynady. Mysaly káýap maýsymynda etti nemese belgili óndirýshiniń jórgekterin. Bul aldap tartý. Tıimdi taýar, satyp alýshylardy naqty sýpermarketke tartý úshin belsendi jarnamalanady. Al endi saýda zalyna et alý úshin nemese jórgek alý úshin áıteýir kirgennen keıin, taǵy basqa birdeńeni nege ala salmasqa? Mine, osy qosymsha satyp alýlar esebinen dúken óz paıdasyn alady. Osyndaǵy satylǵan taýardan joǵaltqan tabysty, ol artyǵymen, sol taýarǵa kelip, qosymsha saýdalar jasaý esebinen alady.

6. Tolyqtyrýshy taýarlar

Siz dúkenge, aıtalyq balańyzdyń súıikti krekerin alý úshin kiresiz. Al onyń janynda kishkentaı shokolad pen zefır jatady. Birden, «Jaqsy bolǵany-aı!»— dep, úsh taýardy da birden sebetińizge súńgitesiz. Osyndaı úılesimder osy maqsatta jumys atqarady.

Keıbir qıýlastyrylǵan úılesimder túsinikti, mysaly, sýsabyn jáne shaıynatyn bálzam. Keıbiri – edáýir eleýsiz, mysaly bir ret qoldanatyn tárelkeler men kez kelgen jupyny dastarhanǵa ár beretin ádemi qaǵaz maılyqtar. Biz maılyqtardy óz sheshimimizben aldyq dep oılaımyz — shynynda da, jeńil dastarhanda mereke ahýalyn sezdiretin jaqsy tásil ekeni anyq qoı! Al shyn máninde, bul josparlanbaǵan satyp alýdy, siz úshin arnaıy aldyn ala boljap qoıǵan.

Ózińizge naqty qajet taýarlarǵa den qoıyńyz. Eger qolyńyz, aldynda ǵana ol jaıynda múldem oılamaǵan taýarǵa sozylsa, birden jaı ǵana ózińizge suraq qoıyńyz: «Al osy maǵan shynymen de qajet pe? Osyny kelesi joly, arnaıy josparlap kelip alýyma bolmaıdy ma? Osyny saqtaıyn oryn bar ma ózi?»

Leınbah Reıle, Retail 101 kitabynyń avtory jáne Amerıkalyq táýelsiz bólshek saýdagerler konferensıasynyń teń quryltaıshysy

7. Azyq tez buzylatyn oramdar

Jańa pisken nandy ádette qaǵaz pakette satady. Ádemi me? Árıne. Biraq qolaıly emes: mundaı oramdaǵy nan jyldam keýip qalady, al sizge dúkenge qaıtadan nanǵa barýyńyzǵa týra keledi. Bul da marketıńtik qýlyqtardyń biri bolyp tabylady. Sondyqtan, sýpermarketten kelgennen keıin, alǵan azyqtaryńyz balǵyndyǵy men sapasyn uzaǵyraq saqtaıtyndaı, qaıtadan durystap oramdańyz. Bul turǵyda sýpermarketterge senbeńizder.

8. Qosymsha qundylyqty taýarlar

Sýpermarketter baǵalarmen «oınap», jyldam satqylary kelgen taýarlardy kózge birden túsetin jerlerge ornalastyryp, dúken úshin asa baǵaly emes taýarlardy edenniń deńgeıine túsiretindigin kópshilik biledi. «Sıqyrly toǵyzdyq» áseri de belgili bolyp qaldy, bul jaǵdaıda satyp alýshyǵa 1990 teńge turatyn taýar, 2000 teńge taýaryna qaraǵanda arzanyraq bolyp kórinedi. Alaıda marketologtar neǵurlym baǵaly taýardy satyp alýǵa májbúrleıtin basqa da, birden baıqalmaıtyn ádisterdi de qoldanady.

Satyp alýshylarǵa, nege naq osy taýardy alý qajet ekendigin túsindiretin taýarlar jaqsy ótedi. Mysaly ónimde «bizdiń aýdanda ósirilgen, sondyqtan bizdiń fermerlerge paıda ákeledi» degen belgi qoıylýy múmkin. Zertteýler kórsetkendeı, satyp alýshylar mundaı taýarlar úshin 25%-ǵa artyq tóleýge daıyn.

Basqa nusqasy — taǵamdardy daıyndaý resepti qosa berilgen ónimder. Olar satyp alýshylarǵa neǵurlym yńǵaıly kórinedi, sondyqtan da olardyń satylý deńgeıi joǵary bolady.

9. Birneshe ret qoldanylatyn brendtalǵan ekodorbalar

Paketterdiń orynyna birneshe ret qoldanylatyn ekologıalyq sómkeler — keremet marketıńtik qýlyq. Birinshiden, olar brendti: saýda jelileri olarǵa ózderiniń logotıpterin ornalastyryp, satyp alýshylardy jyljymaly jarnamalaýshylarǵa aınaldyrady. Ekinshiden, olar klıentterde sýpermarketke degen qurmet pen syılastyq sezimin týdyrady: «Qaraı gór, olar qorshaǵan ortany oılaıdy eken!». Al, úshinshiden, olar chektiń ortasha somasyn arttyrady.

Garvardtyq bıznes-mektep brendtalǵan ekosómkeleri bar satyp alýshylar kóbirek aqsha jumsaıtyndyǵy jaıly zertteýin jarıalady. Tabıǵatqa qamqorlyǵyn kórsete otyryp, olar neǵurlym qymbat natýraldy jáne organıkalyq ónimder alady da, artynan kasada, ózderin yntalandyrǵandaı, paıdasy shamaly ónimdermen tolyqtyrady – ózderiniń tabıǵatqa qosqan úlesi úshin marapat retinde.

10. Kasalardaǵy turaqtar

Tipti siz qajetsiz saýda jasamastan, sýpermarkettiń azǵyrýyna kónbesten, kasaǵa jetseńiz de, ózińizge áli de bekem bolyńyz. Taǵy bir mańyzdy synaqtardyń biri alda: olar týra kasada kútip turady.

Marketologtar dál osy jerde qymbat, jáne únemi qajet bolmaıtyn usaq-túıekterdi ornalastyrady: shokoladtar, ásem oramdardaǵy jele kámpıtter, balmuzdaq, ylǵaldy maılyqtar, qolǵa arnalǵan zarasyzdandyrǵysh gelder jáne taǵysyn taǵylar. Olardyń esebi, siz saýda zalynda sheshimder qabyldaýdan jalyǵyp, kasada ózińizge erik beresiz jáne ózińizge (nemese sizden kem emes sharashaǵan balańyzǵa) syılyq jasaısyz dep esepteıdi. Onysy shynymen de iske asady.

Jalpy alǵanda, kasalyq apparattardyń janyndaǵy usaq-túıekterdi satyp alýshyǵa jasalǵan qamqorlyq dep qabyldaýǵa bolady: siz múmkin ózińizge ylǵaldy maılyq alý qajettigin umytyp ketken bolarsyz — minekı olar! Biraq bul fıksıa. Eger siz saýda zalyna oralsańyz, osyndaı maılyqtardy birjarym esege arzan baǵaǵa ala alar edińiz. Biraq sizge keri qaıtý qolaısyz. Sondyqtan siz taýardy joǵarylaý baǵamen alyp, dúken úshin «altyn qazynanyń» kezekti jetkizýshisine aınalasyz.

---