كوك قۇمىرانىڭ سىرى
دجەك گارينگتون سورەدەن باستاپ دوپ بارىپ تۇسكەن جەرگە دەيىنگى اراقاشىقتىق قانشا ەكەنىن مولشەرلەپ، وعان كوڭىلى تولماي تۇرعان بولاتىن. دوپتىڭ تۇسىنان ارت جاقتا قالعان سورەگە كوز تاستاپ، ەكى ارالىقتى كوزبەن تاعى ءبىر شولىپ ءوتتى. وڭىنەن ىزالانىپ تۇرعانى بايقالادى. ءبىر كۇرسىنىپ قويىپ، تاياعىن جوعارى كوتەرىپ، قاتارىنان ەكى رەت سوعىپ ەدى، بىرىندە تاياعى باق-باقتى جۇلىپ ءتۇستى دە، ەكىنشى رەت بۇرق ەتكىزىپ، ءبىر ۋىس شىمدى قوپارىپ كەتتى. تەك ءۇشىنشى رەتتە عانا دوپقا تاياعى ءدوپ ءتيدى.
جاسىڭ جيىرما تورتكە كەلگەندە گولفتى كەمشىلىكسىز شەبەر ويناۋعا ۋاقىت تابۋ ونشا وڭاي شارۋا ەمەس. ويتكەنى بۇل كەزدە ۋاقىتىڭنىڭ كوپشىلىگى كۇنەلتۋدىڭ قامىنا جۇمسالىپ، ىقىلاسىڭ سوعان اۋا باستايدى. اپتانىڭ بەس جارىم كۇنىن دجەك جۇمىستا، قالانىڭ ورتاسىنداعى قىزىل اعاشپەن قاپتالعان ەڭسەنى باساتىن كەڭسەدە وتكىزەتىن. تەك سەنبىنىڭ ەكىنشى جارتىسى مەن جەكسەنبىدە عانا قولى بوساپ، جەكە باسىنىڭ شارۋاسىمەن اينالىساتىن. الگى ويىنعا قۇمارتقانى سونشا، قينالىپ ءجۇرىپ، ستوۋرتون حيت گولف الاڭىنىڭ ماڭىنداعى ءبىر كىشىرەك قوناق ۇيدەن بولمە جالداپ الدى. كۇندە ەرتەڭگىسىن ساعات التىدا تۇرىپ، ءبىر ساعات جاتتىعۋ جاساپ، سەگىزدەن قىرىق التى مينۋت وتكەندە جۇرەتىن پوەزبەن جۇمىسقا ۇلگەرەتىن.
ءبىراق، كوڭىلىنەن شىقپاي جۇرگەن ءبىر نارسە — ول كۇندە قۇلقىن سارىدەن تۇرسا دا، ويىننىڭ بار ءسانىن مۇلدە كەلتىرە المادى. يكەمى كەلمەي، ۇرعان دوبى ايدالاعا كەتە بەردى. باسى تەمىر سالماقتى تاياقپەن سوققان دوبى الايدا قيسىق دومالاپ، قالاي تىرىسسا دا، ۇياعا ءدال تۇسىرە الماي، دوپتى ەڭ كەمىندە ءتورت رەت سوعۋعا ءماجبۇر بولاتىن.
دجەك كۇرسىنىپ، تاياعىن قاتتىراق قارماپ، «سول قولىڭدى ءتۇزۋ ۇستا، جوعارى قاراما» دەگەن ەرەجەنىڭ سيقىرلى ءسوزىن ىشىنەن قايتالاپ ايتتى.
جازعى تاڭنىڭ تىنىشتىعىن شىڭعىرا شىققان ءبىر اششى داۋىس بۇزىپ جىبەردى. ول ارتىنا جالت قاراعان كۇيى سەرەيىپ تۇرىپ قالدى.
— ءولتىرىپ جاتىر،— دەدى الگى داۋىس.— كومەكتەسىڭدەر! ءولتىرىپ جاتىر!
داۋىس ايەل ادامدىكى بولاتىن. شىڭعىرعاننىڭ اياعى ۇزىك-ۇزىك شىققان وكسىككە ۇلاسقان سياقتى.
دجەك قولىنداعى تاياعىن تاستاي سالىپ، داۋىس شىققان جاققا قاراي جۇگىردى. الگى داۋىس سول توڭىرەكتەن، جاپ-جاقىن جەردەن ەستىلگەن بولاتىن. الاڭنىڭ بۇل شەتى دالامەن شەكتەسەتىن جانە ول ارادا شامالى عانا ءۇي بار-تىن. ال الاڭعا تاياۋ جەردە جالعىز عانا شاعىن كوتتەدج تۇرعان. ونى دجەك ءجيى بايقايتىن، ويتكەنى بۇل ەۆروپا ۇلگىسىمەن سالىنعان ادەمى ءۇي بولاتىن. دجەك سول ۇيگە قاراي جۇگىرگەن. ءۇي ايۋقۇلاق جامىلعان دوڭەستىڭ قالقاسىندا بولاتىن. الگى جەردى اينالىپ ءوتىپ، ول لەزدە-اق قۇلىپتاۋلى كىشكەنتاي قاقپاعا جەتىپ كەلدى.
باقتىڭ ىشىندە ءبىر قىز تۇر. دجەك العاشىندا جاڭاعى كومەك سۇراپ ايقايلاعان وسى قىز بولار دەگەن ويدا بولاتىن. ءبىراق، بۇل ويىنان تەز قايتتى.
قىزدىڭ قولىندا ارامشوپكە جارتىلاي تولعان سەبەتى بار، سوعان قاراعاندا، گۇلدەردى ارامشوپتەن تازارتىپ، وسى الگىندە عانا بويىن جازعان ءتارىزدى. دجەكتىڭ بايقاعانى، قىزدىڭ كوزى ءوزى باپتاپ جۇرگەن تاۋىقكوز گۇلدەردەن اينىمايدى ەكەن. ۇستىنە كيگەن كۇرەڭ-قىزىل كويلەگىمەن قىزدىڭ ءوزى دە تاۋىقكوزگە سونداي ۇقسايدى-اق.
قىز دجەككە قىسىلا دا، تاڭدانا قاراپ قالدى.
— عافۋ ەتىڭىز،— دەدى وعان جىگىت.— وسى الگىندە عانا ايقايلاعان ءسىز ەمەسسىز بە؟
— مەن بە؟ جوق.
قىزدىڭ شىنىمەن تاڭدانىپ تۇرعانىن كورىپ، دجەك ىڭعايسىزدانىپ قالدى. ەپتەگەن شەتەلدىك اكسەنتى بولماسا، قىزدىڭ داۋسى وتە نازىك، ادەمى ەكەن.
— ايقايدى ەستىگەن بولارسىز؟— دەدى دجەك تاڭدانىپ.— داۋىس وسى ماڭنان شىقتى عوي.
قىز وعان تەسىلە قاراپ: «مەن ەشتەڭە دە ەستىگەن جوقپىن»،— دەدى.
ەندى قىزعا دجەك تاڭدانا قارادى. جان ۇشىرا، كومەككە شاقىرا ايقايلاعان دىبىستى قىزدىڭ ەستىمەۋى ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. ءبىراق قىزدىڭ سونداي جايباراقاتتىلىعىنا قاراپ، الداپ تۇر دەۋگە جىگىتتىڭ كوڭىلى قيمادى.
— وسى ءبىر جاقىن جەردەن ەستىلدى،— دەدى ول ءسوزىن قايتالاپ. قىز ەندى كۇدىكتەنە قاراپ: «نەمەنە دەيسىز؟» — دەپ قايتا سۇرادى.
— ءولتىرىپ جاتىر، كومەك بەرىڭدەر! ءولتىرىپ جاتىر!— دەپ ايقايلادى.
— ءولتىرىپ جاتىر، كومەك بەرىڭدەر، ءولتىرىپ جاتىر،— دەدى قىز ونىڭ ءسوزىن قايتالاپ.
— ءسىز قايتەر ەكەن دەپ، بىرەۋ-مىرەۋ قالجىڭداعان بولار، مىرزا. بۇل جەردە كىمدى كىم ءولتىرۋشى ەدى؟
باقتىڭ ىشىندەگى جولداردىڭ بىرىندە ءولىپ جاتقان بىرەۋ-مىرەۋدىڭ دەنەسى تابىلىپ قالا ما دەگەن جامان ويمەن دجەك اينالاسىنا كوز سالدى. ويتكەنى ول ءوزى ەستىگەن داۋىستىڭ ەلەس ەمەس، شىندىق ەكەنىنە تيتتەي دە كۇمانى جوق بولاتىن. ول كوتتەدجدىڭ تەرەزەلەرىنە قارادى. ءبارى دە باز قالپىندا سەكىلدى.
— ءۇيدىڭ ءىشىن قاراپ شىققىڭىز كەلە مە؟— دەدى قىز سالقىنداۋ ۇنمەن.
قىزدىڭ ەشنارسەگە دە سەنبەيتىنىنە كوزى جەتكەن سوڭ دجەك بۇرىنعىدان بەتەر قىسىلدى. ول كەرى بۇرىلىپ: «عاپۋ، ەتىڭىز»،— دەدى.— داۋىس جوعارىداعى ورمان جاقتان ەستىلگەن بولۋى كەرەك.
ول باس كيىمىن كوتەرىپ قوشتاستى دا، ءوز جونىنە كەتتى. ارتىنا بۇرىلىپ كوز تاستاپ ەدى، قىز ءارامشوپتى جۇلۋعا الاڭسىز قايتا كىرىسىپ كەتىپتى.
ول ءبىراز ۋاقىت ورماندى ارالاپ كورىپ ەدى، الابوتەن ەشنارسەنىڭ بەلگىسىن بايقاي المادى. ءبارىبىر، الگى داۋىستى ءوز قۇلاعىمەن ەستىگەنىنە سەنىمدى بولاتىن. اقىرىندا ول ىزدەۋدى توقتاتىپ، ۇيىنە اسىقتى. ەرتەڭگى اسىن اپىل-عۇپىل ىشە سالىپ، سەگىز قىرىق التىداعى پوەزعا ادەتتەگىسىنشە ارەڭ ىلىكتى. پوەزدا كەلە جاتقاندا الگى نارسە ويىنان شىقپاي، مازالاي بەردى. ەستىگەنىن بىردەن پوليسياعا حابارلاۋ كەرەك پە؟ ولاي ەتپەگەن سەبەبى انا تاۋىقكوز قىزدان بولدى. قىز ونى وزىنە قىرىنداپ ءجۇر دەپ، سەزىكتەنىپ قالعان سياقتى. پوليسيا دا سولاي ويلاۋى مۇمكىن. شىنىمەن ايقايدى ەستىدى مە؟
بۇل كەزدە ول ءدال باعاناعىداي سەنىمدى ەمەس بولاتىن. قايتا-قايتا ويلاي بەرگەننىڭ ناتيجەسى عوي. مۇمكىن، ول الىستان شىققان قۇستىڭ داۋسىن ايەلدىڭ داۋسىمەن شاتاستىرىپ العان بولار؟
ءبىراق ول اشۋلانىپ، الگى ويىنان تەز قايتتى. ويتكەنى ول انىق ايەلدىڭ داۋسى، ءوز قۇلاعىمەن ەستىدى. ايقاي شىعارۋدىڭ الدىندا عانا ساعاتىنا قاراعان بولاتىن. شامامەن، الگى داۋىس شىققان كەزدە ۋاقىت جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت كەتكەن ەدى. ەگەر بىردەمەنىڭ سەزىگى شىعا قالسا، جاڭاعىنىڭ پوليسياعا پايداسى ءتيۋى مۇمكىن.
كەشكە قاراي، ۇيىنە قايتىپ كەلە جاتقاندا، ول كەشكى گازەتتەردىڭ ءبىرىن قالدىرماي قىلمىس جايلى ەش نارسە جوق پا ەكەن دەپ، قاراپ شىقتى. ءبىراق ونداي ەشتەڭە تابا الماي، قۋانارىن دا، رەنجىرىن دە بىلمەي قالعان.
كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ جاڭبىر توگىپ جاۋدى. مۇنداي كۇنى الاڭعا شىقسا، بوسقا سۋ بولاتىنىن ەسكەرىپ، ول ادەتتەگىسىنەن جايىراق تۇرىپ، تاماعىن ىشە سالا پوەزعا جۇگىرىپ كەتتى. جولدا ەرتەڭگى گازەتتەردى تاعى دا ءسۇزىپ شىقتى. ءبىراق ول ويلاعان جاڭالىقتىڭ گازەتتەردە قاراسى دا جوق بولاتىن. كەشكى گازەتتەر دە ءۇنسىز.
«قىزىق ەكەن،— دەدى دجەك وزىنە-وزى.— ءبىراق داۋىس ەستىلدى عوي. مۇمكىن بالالار شىعار، جينالىپ الىپ، ورماندا ويناپ جۇرگەن».
كەلەسى كۇنى ەرتەڭگىسىن ول سىرتقا ەرتەرەك شىقتى. الگى كوتتەدجدىڭ قاسىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، كوز قيىعىن سالىپ ەدى، قىز باقتىڭ ىشىندە تاعى دا ارام ءشوپ جۇلىپ ءجۇر ەكەن. كۇندەلىكتى ادەتى بولسا كەرەك، ءسىرا.
دجەك دوبىن كەرەمەتتەي دالدەپ سوقتى. ونىسىن قىز كوردى عوي دەگەن ويدا بولاتىن. كەلەسى ۇياعا قاراي دوپتى ەكىنشى رەت سوققان كەزدە ول ساعاتىنا قارادى.
— تۇپ-تۋرا جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت كەتتى،— دەدى ول كۇبىرلەپ،— ال ەندى...
ءسوزىن اياقتاعان جوق. ءدال ارت جاعىنان، وتكەن جولى زارەسىن العان الگى اششى ايقاي قايتا شىقتى. جانى كۇيزەلگەن ايەلدىڭ داۋسى.
— ءولتىرىپ جاتىر، كومەكتەسىڭدەر،— ءولتىرىپ جاتىر!
دجەك كەرى قاراي تۇرا جۇگىردى. تاۋىقكوز قىز قاقپانىڭ قاسىندا تۇر ەكەن. قورقىپ كەتىپتى. دجەك جۇگىرىپ كەلىپ، داۋىستاپ: «بۇل جولى قالايدا ەستىگەن بولارسىز»؟— دەدى.
قىزدىڭ كوزى، قانداي سەزىم اسەر ەتكەنى بەلگىسىز، شاراسىنان شىعىپ كەتە جازداپ تۇر ەكەن. جىگىت جاقىنداعاندا شەگىنشەكتەدى، ءتىپتى ىشكە قاشىپ تىعىلماقشى بولعان ادام سياقتى ءۇي جاققا جالتاقتاي بەرەدى.
جىگىتكە تەسىلە قاراپ، باسىن شايقاپ: «مەن ەشنارسە ەستىگەن جوقپىن»،— دەدى ول.
دجەك ءوزىن بىرەۋ قاق ماڭدايدان سالىپ جىبەرگەندەي سەزىندى. قىز شىن جۇرەگىمەن ايتىپ تۇرعاندىقتان وعان سەنبەۋگە ءداتى شىدامادى. ايتسە دە، ول ءدال وسىلاي بولادى دەپ ويلاماعان بولاتىن. ءتىپتى بۇل ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەگەن ەدى. قىزدىڭ داۋسى وعان جۇمساق، جانى اشىعان ادامنىڭ ۇنىندەي بوپ ەستىلدى.
— ميىڭىزعا بۇرىن زاقىم كەلىپ پە ەدى؟
سول ساتتە دجەك قىزدىڭ نەگە شوشىنعانىن، ۇيگە نەلىكتەن جالتاقتاپ قاراي بەرگەنىن بىردەن تۇسىنە قويدى. قىز ونى كوزىنە ءار نارسە ەلەستەيتىن اۋرۋ ادام دەپ ويلاپ قالسا كەرەك.
ەندى جىگىتتىڭ باسىنا «مىنا قىزدىڭ بولجامى راس بولسا قايتەمىن؟» — دەگەن قۇبىجىق وي كەلدى. قورىققانعا قوس كورىنەدى دەمەكشى، ءوزى ەلەستەن شوشىنىپ جۇرگەن جوق پا؟ قورقىنىشتى وي كوڭىلىنە ۇيالاعان ول بۇرىلىپ الىپ، الدى-ارتىنا قاراماي، قىزعا دا جاۋاپ قاتپاستان تارتىپ وتىردى. قىز كۇرسىندى دە، باسىن شايقاپ، ەڭكەيىپ ارام ءشوپتى جۇلۋعا قايتا كىرىستى.
دجەك ءبارىن دە قايتا ويلانىپ، قابىرعاسىمەن كەڭەسپەكشى بولدى. «ەگەر مىنا قارعىس اتقىر پالەنى جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت وتكەندە تاعى دا ءبىر رەت ەستيتىن بولسام،— دەدى وزىنە ءوزى،— وندا ماعان شىنىندا دا بىردەمە ەلەستەپ جۇرگەن بولدى. ءبىراق قايتىپ ەستي قويماسپىن».
ول كۇنى بويى مازاسى كەتىپ، ەرتە جاتىپ قالدى دا، ەرتەڭگىسىن الگىنى قايتا تەكسەرىپ كورمەكشى بولدى.
مۇندايدا ادامنىڭ ۇيىقتاي المايتىنى بەلگىلى عوي، ول ءتۇن جارىمىنا دەيىن كوز ىلمەي جاتتى دا، سونىڭ سالدارىنان ەرتەڭگىسىن ادەتتەگىدەن جايىراق وياندى. ول قوناق ۇيدەن شىعىپ، گولف الاڭىنا قاراي جۇگىرىپ بارا جاتقان كەزدە، ۋاقىت جەتىدەن جيىرما مينۋت كەتكەن بولاتىن. ول الگى سۇمدىق داۋىس ەستىلەتىن مەجەلى جەرگە جەتى جيىرما بەستە جەتىپ ۇلگىرمەيتىنىن سەزدى، ءبىراق وزىنە بىردەمە ەلەستەپ جۇرسە، الگى سۇمدىقتى قاي جەردەن بولسا دا ەستۋگە ءتيىستىمىن دەپ ءتۇيدى. ساعاتتان كوز الماي، ودان ءارى جۇگىرە بەردى.
بۇل كەزدە ساعات جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت وتكەن ەدى. الىستان ءبىر ايەلدىڭ شىڭعىرعان داۋسىنىڭ جاڭعىرىعى ەستىلدى. سوزدەرى انىق بولماسا دا، بۇرىن ءوزى ەستىگەن تانىس داۋىس ەكەنىنە ەشبىر كۇمانى بولعان جوق. ءدال سول جەردەن، كوتتەدجدىڭ ماڭايىنان شىعاتىن سياقتى.
ءبىر قىزىعى الگىنى ەستىگەننەن كەيىن ونىڭ كۇدىگى تاراي باستادى. ارى-بەرىدەن سوڭ بۇل بىرەۋدىڭ الدامشى قالجىڭى دا بولۋى مۇمكىن. مۇمكىن انا قىزدىڭ ءوزى بولار ادەيى اقىماق ەتىپ جۇرگەن. ول يىعىن باتىلداۋ كوتەرىپ، سۋمكاسىنان گولف وينايتىن تاياعىن الدى. الاڭنىڭ كوتتەدج جاعىنداعى ءبىراز ۇيالارىن بەتكە الىپ، دوپتى سولاي قاراي قۋدى.
قىز ادەتتەگىدەي باقتىڭ ىشىندە ەكەن. بۇگىن ول شوپتەن باسىن جوعارى كوتەرىپ، جىگىت باس كيىمىن الىپ امانداسىپ ەدى، ۇيالىڭقىراي سالەمدەستى. ءوزى بۇرىنعىدان دا قۇلپىرىپ كەتىپتى.
— اۋا-رايى بۇگىن تاماشا، سولاي عوي؟— دەدى دجەك وعان كوڭىلدەنە ءسوز تاستاپ.
— ءيا، ايتاتىنى جوق، وتە تاماشا.
— باققا دا جاقسى بولار دەيمىن؟
قىز ەپتەپ جىميىپ ەدى، ەكى بەتىنە ادەمى شۇڭقىر پايدا بولا قالدى.
— جوق، و نە دەگەنىڭىز! گۇلدەرىمە جاڭبىر ءتاۋىر بولار ەدى. كورمەيسىز بە قۋراپ بارا جاتقانىن.
جىگىت قىزدىڭ بەرىرەك كەلىڭىز دەگەن ىمىن تۇسىنە قويىپ، باقتى الاڭنان ءبولىپ تۇرعان قالىڭ بۇتا قورشاۋعا جاقىنداپ، باقتىڭ ىشىنە ءۇڭىلدى.
— گۇلدەر دۇرىس سياقتى،— دەدى ول ىڭعايسىزدانىپ، قىزدىڭ وعان جانى اشي قاراعانىن بايقاپ قالعان ەدى.
— كۇنشۋاق جاقسى، سولاي عوي؟ گۇلدەردى قويشى، ولاردى سۋعارۋعا دا بولادى عوي. ءبىراق ادامعا كۇش بەرەتىن، دەنساۋلىعىن تۇزەيتىن كۇن عوي. بۇگىن مەنىڭ بايقاۋىمشا، مىرزانىڭ جاعدايى جاقسىراق سياقتى.
قىزدىڭ مۇسىركەي سويلەگەنى دجەكتىڭ جانىنا قاتتى باتتى. «ءبارى دە قۇرىسىن،— دەدى ول وزىنە-وزى.— بۇل قىز مەنى جىلى سوزبەن ەمدەمەكشى».
— دەنساۋلىعىم اتتاي،— دەدى ول جاقتىرىڭقىراماي.
— جاقسى ەكەن،— دەدى قىز ءارى تەز، ءارى جۇباتىڭقىراي جاۋاپ قاتىپ.
قىزدىڭ سەنبەي تۇرعانىن سەزىپ، دجەكتىڭ ىزاسى كەلدى.
ول تاعى ءبىراز ويلاندى دا ەرتەڭگى تاماققا اسىعىپ كەتىپ قالدى. تاماق ۇستىندە دجەك كورشى ستولدا وتىرعان ەر ادامنىڭ وزىنەن كوز الماي باقىلاپ وتىرعانىن وسىمەن الدەنەشە رەت بايقادى. ورتا جاستاعى ادام بولاتىن. شوقشا قارا ساقالى مەن وتكىر كوزى، ءوزىن سەنىمدى دە ەركىن ۇستاۋى ونىڭ جوعارعى دارەجەلى مامان ەكەنىنەن حابار بەرىپ تۇرعانداي ەدى. ەسىمى ليەۆينگتون ەكەنىن دجەك بىلەتىن. سونىمەن قاتار، بەلگىلى مامان دارىگەر ەكەنى تۋرالى دا دجەك حاباردار ەدى.
بۇگىن الگى كىسىنىڭ وزىنەن كوز الماي، وتە مۇقيات باقىلاپ وتىرعانىن سەزىپ، ءسال سەسكەنگەندەي بولدى. سوندا قالاي، تەرەڭدە جاتقان قۇپياسى بەتىندە جازۋلى تۇرعانداي، كەز كەلگەن ادام وقي الاتىن بولعانى ما؟ الدە مامان ادام بولعاندىقتان بۇنىڭ ميىنداعى اقاۋدى ءبىلىپ وتىر ما؟
الگىنى ويلاعاندا دجەك قالتىراپ كەتتى. شىنىندا دا سولاي بولعانى ما؟
كەنەت ويىنا جاڭاعى جۇمباقتى شەشۋدىڭ ەڭ وڭاي جولى ساپ ەتە ءتۇستى. بۇعان دەيىن الاڭعا جاتتىعۋ جاساۋعا جالعىز ءوزى بارىپ ءجۇردى عوي. ال ەندى قاسىنا بىرەۋدى ەرتە بارسا قايتەدى؟ وندا ءۇش نارسەنىڭ ءبىرى بولۋى مۇمكىن: الگى داۋىس شىقپاي قالۋى مۇمكىن؛ ال داۋىس شىقسا ونى ەكەۋى بىردەي ەستۋى مۇمكىن؛ نەمەسە داۋىستى تەك ءوزى عانا ەستۋى مۇمكىن.
سول كۇنى كەشكىسىن ءوز ويىن ىسكە اسىرۋدىڭ قامىنا كىرىستى. الاڭعا وزىمەن بىرگە الىپ بارعىسى كەلگەن ادامى ليەۆينگتون بولاتىن. ەكەۋى وپ-وڭاي شۇيىركەلەسىپ كەتتى. بالكىم، ليەۆينگتون دجەكتىڭ وزىمەن اشىلىپ سويلەسۋىن بۇرىننان كۇتىپ جۇرگەن دە بولار. قالاي بولعاندا دا، ليەۆينگتوننىڭ ونىمەن كەزدەسۋگە ىنتالى ەكەنى انىق بولاتىن. ەرتەڭگى اسقا دەيىن گولف ويناۋعا قالايسىز دەگەن ۇسىنىسقا ول كەلىسە كەتتى. ولار تاڭەرتەڭگىسىن وينايتىن بولىپ ءسوز بايلاستى.
ەكەۋى سىرتقا جەتى بولماي شىعىپ كەتتى. اۋا-رايى تىم جاقسى بولاتىن. كۇن ونشا جىلى بولماعانىمەن جەل جوق، بۇلتسىز ەدى. دارىگەر تاۋىرىرەك ويناپ، دجەك ونشا ماندىتا المادى. ونىڭ ەسىل-دەرتى بۇتىندەي كوڭىلىندەگى قۇبىجىقتا بولاتىن. قايتا-قايتا ساعاتىنا جاسىرىن قاراپ قويادى. جەتىنشى مەجەگە جەتكەن بولاتىن. كوتتەدج جاڭاعى مەجە مەن دوپ تۇسىرەتىن كەلەسى ۇيانىڭ ورتا تۇسىندا-تىن. مەزگىل جەتى جيىرماعا تاياپ قالعان.
ولار ءۇيدىڭ ماڭىنان ءوتىپ بارا جاتقاندا قىز ادەتتەگىسىنشە باقتىڭ ىشىندە جۇرگەن، بۇلارعا قارامادى.
ەكى دوپ تا الاڭدا، دجەكتىكى ۇياعا جاقىن، ال دارىگەردىكى ودان الىستاۋ جەردە جاتقان.
— مەن مىنانى قالايدا ۇياعا ءتۇسىرۋىم كەرەك،— دەدى ليەۆينگتون.— تۇسىرەتىن شىعارمىن دەيمىن.
ول ەڭكەيىپ، دوپتى قالاي سوعۋدى ويلاستىردى. ال دجەك قىبىر ەتپەي، ەكى كوزىن ساعاتىنان الماي باقىلاپ تۇرعان. بۇل كەزدە مەزگىل جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت كەتكەن ەدى.
دوپ ءشوپتىڭ ۇستىمەن دومالاپ بارىپ، تۇبىنە ءسال كىدىردى دە، ۇياعا كىرىپ كەتتى.
— جاقسى سوقتىڭىز،— دەدى دجەك. داۋسى ءبىرتۇرلى قىرىلداپ شىقتى.— ول موينىنان جۇك تۇسكەندەي كۇرسىندى دە، بىلەگىندەگى ساعاتىن جوعارىراق ىسىرىپ قويدى. ەشتەڭە دە ەستىلگەن جوق.
— ءبىر مينۋتقا ايىپ ەتپەسەڭىز،— دەدى دجەك.— مەن ترۋبكامدى تۇتاتىپ الايىن.
ولار سەگىزىنشى مەجەگە كەلگەندە كىشكەنتاي ءۇزىلىس جاسادى. دجەك ىرقىنا كونبەي قالتىراعان ساۋساقتارىمەن ترۋبكاسىن تەمەكىگە تولتىرىپ، تۇتاتىپ الدى. كوڭىلىندە جۇرگەن قارا تاس ءبىرجولاتا تۇسكەندەي.
— قۇدايىم-اۋ، اۋا-رايى قانداي جاقسى ەدى،— دەدى ول الىسقا راحاتتانا كوز تاستاپ.— ليەۆينگتون مىرزا ءسىزدىڭ سوعاتىن كەزەگىڭىز.
ءدال وسى ساتتە الگى پالە قايتا باستالدى. دارىگەر تاياعىن سەرمەگەنى سول ەدى، قينالعان ءبىر ايەلدىڭ اششى داۋسى ەستىلدى.
— ءولتىرىپ جاتىر! كومەك بەرىڭدەر! ءولتىرىپ جاتىر!— داۋىس شىققان جاققا جالت قاراعان كەزدە، دجەكتىڭ جانى كەتىپ قالعان قولىنان ترۋبكاسى ءتۇسىپ كەتتى. جانىنداعى ادام ەسىنە ءتۇسىپ، ول ەندى ەنتىگىن باسا الماي، ليەۆينگتونعا قارادى.
ليەۆينگتون كوزىن كولەگەيلەپ، دوبىنىڭ سوڭىنان قاراپ تۇر ەكەن.
— قاتتىراق سوعۋ كەرەك ەدى، ءسال جەتپەي قالدى،— دەدى ول.
ليەۆينگتون ەشتەڭە ەستىمەگەن سياقتى.
دجەككە جەر شىر اينالعانداي كورىندى. ول قاتتى تەڭسەلىپ، بىر-ەكى قادام جاسادى. ەسىن جيعان كەزدە ءشوبى قىسقا قىرقىلعان شىمنىڭ ۇستىندە جاتقان بولاتىن. ليەۆينگتون ەڭكەيىپ، ۇستىنە ءتونىپ تۇر ەكەن.
— ءجا، ەشتەڭە ەتپەيدى، ەشتەڭە ەتپەيدى،— دەدى ول.
— ماعان نە بولدى؟
— ەسىڭنەن تانىپ قالدىڭ، جىگىتىم.
— قۇدايىم-اۋ!—دەپ دجەك ىڭىراندى.
— نە بوپ قالدى؟ كوڭىلىڭدە ءبىر نارسە بار عوي دەيمىن.
— ءقازىر ءبارىن دە ايتىپ بەرەم، ءبىراق الدىمەن سىزدەن ءبىر نارسە سۇرايىن دەپ ەدىم.
دارىگەر ترۋبكاسىن تۇتاتىپ، الاڭنىڭ شەتىنە جايعاستى دا: «نە سۇرايمىن دەسەڭ دە قۇلاعىم سەندە»،— دەدى سابىرلى سويلەپ.
— كەيىنگى بىر-ەكى كۇندە ءسىز مەنى زەر سالا باقىلاپ ءجۇردىڭىز عوي. سەبەبى نە؟
ليەۆينگتون ەپتەپ كوزىن جىپىلىقتاتىپ: «بۇل ءوزى ءبىر ىڭعايسىزداۋ سۇراق ەكەن. «قازانشىنىڭ ەركى بار، قايدان قۇلاق شىعارسا» دەگەن ناقىل ءسوزدى بىلەتىن بولارسىڭ؟»— دەدى.
— جالتارماڭىز. مەن شىننان سۇراپ تۇرمىن. نەگە ءويتتىڭىز؟ سۇراپ تۇرعانىمنىڭ ۇلكەن سەبەبى بار؟
ليەۆينگتون قالجىڭىن تىيا قويىپ: «سۇراعىڭا بۇكپەي جاۋاپ بەرەيىن. سەنىڭ ءبىر نارسە ويلاپ، تۇيىققا تىرەلىپ، قاتتى كۇيزەلىپ جۇرگەنىڭدى بايقاپ، ويتەتىندەي بۇل جىگىتكە نە بولدى ەكەن دەگەن وي كەلدى ماعان»،— دەدى.
— ونىڭ جاۋابىن وپ-وڭاي-اق بەرەيىن مەن سىزگە،— دەدى دجەك اشىنا سويلەپ.— مەن جىندانايىن دەپ ءجۇرمىن..
ول جىم بولا قالدى، ءبىراق جاڭاعى ءسوزى ءوزى ويلاعانداي اسەر قالدىرماي، قورقىنىش سەزىم دە تۋعىزا قويماعاندىقتان، تاعى دا قايتالاپ:
— «مەن جىندانايىن دەپ ءجۇرمىن» — دەدى.
— تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن،— دەدى ليەۆينگتون كۇبىرلەپ.— شىنىندا وتە قىزىق ەكەن.
دجەكتىڭ ىزاسى كەلىپ: «ودان بوتەن ەشتەمە ايتا المايسىز عوي شاماسى. دارىگەرلەر، باسە وسىلاي، مەيىرىمسىز»،— دەدى.
— ءجا، ءجا، جىگىتىم، سەن تۇسىنبەي بەكەر ايتىپ وتىرسىڭ. ماسەلەن، مەن دارىگەر دەگەن اتاعىم بولعانمەن... دالىرەك ايتقاندا، مەن... ءتان ەمدەيتىن دارىگەر ەمەسپىن.
دجەك وعان ۇڭىلە قاراپ: «وندا جان ەمدەيتىن دارىگەر بولدىڭىز عوي؟» — دەدى.
— ءيا، شاماسى سولاي، ءبىراق مەن ءوزىمدى رۋحاني دارىگەرمىن دەپ ەسەپتەيمىن.
— وحو!
— ۇنىڭنەن كەلىسپەي وتىرعانىڭدى سەزىپ تۇرمىن، ءبىراق ءبىز ادامنىڭ تانىنەن ءبولىنىپ كەتىپ، جەكە وزىنشە ءومىر سۇرەتىن قۇبىلىستى دا ءبىر نارسە دەپ اتاۋعا ءتيىستىمىز عوي. رۋحاني تەرميندەرمەن دە ەسەپتەسۋگە تۋرا كەلەدى، جىگىتىم. ول تەك شىركەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ويلاپ تاپقان دۇنيەسى ەمەس. ءبىراق ونى رۋح، رۋحاني دۇنيە نەمەسە ءوزىڭنىڭ كوڭىلىن ۇناتقان بولسا، باسقا تەرمينمەن دە اتاۋعا بولادى. سەن جاڭا عانا مەنىڭ سوزىمە رەنجىپ قالدىڭ. ءبىراق، كوڭىلىڭە كەلسە دە ايتايىن، مەن ءوزىڭ سياقتى ۇستامدى، دەنى تازا جاس جىگىتتىڭ ەلەستەن ازاپ شەگىپ، جىندانايىن دەپ جۇرگەنىنە شىنىمەن تاڭدانىپ، ءبىر ءتۇرلى بوپ قالدىم.
— مەن الدە قاشان جىنداندىم، وعان ءسوز جوق. ءبىر نارسەم جەتىسپەيتىنى حاق.
— كەشىرەرسىڭ، ءبىراق مەن وعان سەنبەيمىن.
— مەن ەلەستەن ازاپ شەگىپ ءجۇرمىن.
— تۇستەن كەيىن بە؟
— جوق، تاڭەرتەڭ.
— مۇمكىن ەمەس،— دەدى دارىگەر، ءوشىپ قالعان ترۋبكاسىن قايتا تۇتاتىپ.
— سىزگە ايتايىن، مەن وزگە جان ادام ەستىمەيتىن نارسەلەردى ەستيتىن بولدىم.
— مىڭنىڭ ءبىرى عانا يۋپيتەردىڭ سەرىكتەرى بار ەكەنىن كورىپتى2 — ال قالعان توعىز ءجۇز توقسان توعىز ادام كورە الماپتى دەپ يۋپيتەردىڭ سەرىكتەرىنىڭ بار ەكەنىنە ءشۇبا كەلتىرۋگە بولمايدى عوي. سوسىن انا مىڭىنشى ادامدى اقىماق ساناۋدىڭ دا ءجونى جوق.
— يۋپيتەردىڭ سەرىكتەرى عىلىمي تۇرعىدان دالەلدەنگەن اقيقات.
— بۇگىنگى ەلەستىڭ ەرتەڭگى دالەلدەنگەن عىلىمي اقيقات بولۋى دا ابدەن ىقتيمال.
قانشا دەگەنمەن ليەۆينگتوننىڭ جاڭاعى ايتقان قاراپايىم سوزدەرى دجەككە اسەر ەتە باستاعان بولاتىن. كوڭىلى اجەپتاۋىر ورنىنا ءتۇسىپ قالعان ەدى. دارىگەر وعان بىر-ەكى مينۋتتاي زەر سالا قاراپ تۇردى دا، باسىن يزەپ: «مىنە ەندى جاقسى بولدى»،— دەدى.— جاستاردىڭ ءبىر جامان جەرى سول، سەندەر وزدەرىڭنىڭ فيلوسوفياڭنان باسقاعا سەنبەيتىن سىڭارجاقسىڭدار. ال ەندى الگى سەنىمدەرىڭدى باسقا بىرەۋلەر جوققا شىعارا قالسا، زارەلەرىڭ كەتە باستايدى. ال ەندى ءوزىڭنىڭ جىندانۋعا قانداي دالەلىن بار، سونى ايتشى. جىندىحاناعا سالۋ جاعىن سودان سوڭ شەشەرمىز.
دجەك شاماسى كەلگەنشە بولعان وقيعانى ەشتەڭەسىن جاسىرماي ايتىپ بەردى.
— ءبىراق مەنىڭ ءبىر تۇسىنە الماي وتىرعانىم،— دەدى ول ءسوزىنىڭ سوڭىندا،— بۇگىن تاڭەرتەڭ الگى داۋىس، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، جەتى جارىمدا ەمەس، ودان بەس مينۋت كەشىگىپ شىقتى.
ليەۆينگتون بىر-ەكى مينۋتتاي ويلانىپ قالدى. سوسىن: «سەنىڭ ساعاتىن بويىنشا، ءقازىر ۋاقىت قانشا بولدى؟» — دەدى.
— سەگىزگە ون بەس مينۋت قالدى،— دەدى دجەك ساعاتىنا ءۇڭىلىپ.
— وندا ءبارى دە تۇسىنىكتى. مەنىڭ ساعاتىم بويىنشا، سەگىزگە جيىرما مينۋت قالدى. سەنىكى بەس مينۋت الدا. مەن ءۇشىن بۇل وتە قىزىق ءارى ماڭىزدى نارسە. شىنىمدى ايتسام، بۇل تاپتىرمايتىن جاڭالىق.
— قالايشا؟—دەدى دجەك بىلگىسى كەلىپ.
— انىقتاپ ايتاتىن بولساق، ءبىرىنشى رەت سەن الگى داۋىستى شىنىمەن ەستىگەنسىڭ. ول بىرەۋدىڭ قالجىڭى بولۋى دا، بولماۋى دا مۇمكىن. كەلەسى كۇنى ءدال سول مەزگىلدە الگى داۋىستى تاعى دا ەستيمىن دەپ سەنىپ قالعانسىڭ.
— ونداي سەنىم بولعان جوق.
— سانالى تۇردە ەمەس، ارينە. Pyx دەگەن نارسەدەن ءبارىن دە كۇتۋگە بولادى. ءبىراق جاڭاعى تۇسىنىك بارىنە جاۋاپ بولا الماس. ەگەر سولاي سەنىپ قالعانىڭ راس بولسا، سەن الگى داۋىستى ءوز ساعاتىن بويىنشا تەك قانا جەتىدەن جيىرما بەس مينۋت كەتكەندە عانا ەستىگەن بولار ەدىڭ دە، ال الگى مەزگىلدەن اسىپ كەتسە، ءوزىن ويلاعانداي، ەش ۋاقىتتا دا ەستىمەگەن بولار ەدىڭ.
— ءيا، سولاي بولسا شە؟
— ە... ءالى دە تۇسىنبەدىڭ بە؟ الگى ايقاي بەلگىلى ءبىر جەردەن، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا شىعىپ ءجۇر عوي. شىعاتىن جەرى انا كوتتەدجدىڭ ماڭى دا، ۋاقىتى — جەتى جيىرما بەس...
— سولاي، ءبىراق ول داۋىستى نەلىكتەن مەن عانا ەستۋىم كەرەك؟ مەن جىن، پەرى، ەلەس، تاعى نە... ارۋاق دەگەندەردىڭ بىرىنە دە سەنبەيمىن. ولاي بولسا، الگى پالەنى مەن نەگە ەستۋىم كەرەك؟
— ە-ە! مۇنى ءقازىر ءبىز تۇسىندىرە المايمىز. — تۇسىنىكسىز جەرى ەلەسكە بەرىلگىش ادامداردىڭ كوپشىلىگى ەش نارسەگە سەنبەيتىن سىڭارجاقتاردان شىعادى. ال جاڭاعىداي نارسەلەردىڭ بولاتىنىنا سەنەتىن ادامداردا، كەرىسىنشە، ەلەس بولمايدى. كەيبىر ادامدار باسقالاردىڭ ەستي دە، كورە دە المايتىن نارسەلەرىن ەستىپ، كورەدى. ونىڭ نەلىكتەن ولاي ەكەنىن ءبىز بىلمەيمىز. سوسىن ون ادامنىڭ توعىزى وندايدى كورگىسى دە، ەستىگىسى دە كەلمەيدى، سوندىقتان دا ولار ءوزىڭ سياقتى، ەلەستەن ازاپ شەگىپ ءجۇر ەكەنمىن دەپ قالادى. بۇل ەلەكتر قۋاتى سياقتى. كەيبىر زاتتار توكتى جاقسى وتكىزەدى. كوپكە دەيىن ءبىز الگىنىڭ نە سەبەپتەن سولاي بولاتىنىن بىلە المادىق. سولاي بولا تۇرا جاڭاعىنى مويىنداۋعا ءماجبۇر بولدىق. ال ءقازىر ءبىز ونىڭ سەبەبىن بىلەمىز. ءبىر كۇنى، ءسوز جوق، سەن ەستىگەن داۋىستى انا قىز ەكەۋمىز نەگە ەستىمەيتىنىمىزدى دە بىلەتىن بولامىز. بارلىعى دا تابيعاتتىڭ زاڭىنا باعىنادى. تابيعاتتان تىس كۇش بار دەگەن جاي ءسوز. ادام پسيحيكاسىنا اسەر ەتەتىن زاڭدىلىقتاردى تابۋ وڭاي شارۋا ەمەس، ءبىراق، كەز كەلگەن ءاربىر ايعاق سوعان كومەكتەسەدى.
— ءبىراق ەندى مەن نە ىستەيمىن؟— دەدى دجەك.
ليەۆينگتون كۇلىپ: «شارۋاڭا پىسىق كورىنەسىن. سونىمەن، جىگىتىم، سەن ءقازىر تاماعىڭدى جاقسىلاپ ءىشىپ الاسىڭ دا، ءوزىڭ تۇسىنبەيتىن نارسەمەن باسىڭدى قاتىرماي جۇمىسىڭا كەتەسىڭ. ال مەن بولسام، انا الاڭنىڭ ارجاعىنداعى كوتتەدجدى ايلاندىرىپ كورەم، مۇمكىن ءبىر نارسە تابىلىپ قالار. مەن بىلسەم، قۇپيانىڭ سىرى سول جاقتا جاتىر»،— دەدى.
دجەك ورنىنان تۇرىپ: «جاقسى، سەر. ونىڭىزعا مەن دايىنمىن، ءبىراق مەنىڭشە...»
— ءيا، نەمەنە؟
دجەك ىڭعايسىزدانىپ قىزارىپ كەتتى دە: «انا قىزدىڭ قاتىسى جوق، مەنىڭشە» — دەدى مىڭگىرلەپ.
ليەۆينگتون كوڭىلدەنىپ: «ول قىزدىڭ ادەمى ەكەنىن سەن ماعان ايتپاپ ەدىڭ عوي! جارايدى، قام جەمە، مەنىڭشە، الگى قۇپيا قىز بۇل جەرگە كوشىپ كەلمەستەن بۇرىن باستالعان بولۋى كەرەك»،— دەدى.
كەشكە قاراي دجەك نە بولعانىن تەزىرەك بىلگىسى كەلىپ، اسىعا جەتكەن بولاتىن. بۇل كەزدە ءوز تاعدىرىن بۇتىندەي ليەۆينگتونعا سەنىپ تاپسىرعان ەدى. دارىگەردىڭ بۇل ماسەلەنى تابيعي قۇبىلىس دەپ، جايباراقات، تاڭدانباي قابىلداعانى دجەككە قاتتى اسەر ەتتى.
دجەك تاماق ىشۋگە تومەنگە ءتۇسىپ ەدى، جاڭا دوسى زالدا كۇتىپ وتىر ەكەن. دارىگەر تاماقتى بىرگە وتىرىپ ىشەيىك دەگەن تىلەك ءبىلدىردى.
— ەش جاڭالىق جوق پا، سەر؟— دەدى دجەك الاڭداپ.
— حەدەر كوتتەدجدىڭ بۇكىل تاريحىن جيناپ كەلدىم. و باستا بۇل ءۇيدى ءبىر قارت باعبان ايەلى ەكەۋى جالداپ الىپتى. شالى قايتىس بولعان سوڭ كەمپىر قىزىنىن قولىما كەتىپ قالىپتى. ەندى ول ۇيگە ءبىر قۇرىلىسشى يە بولىپتى. الگى ادام ءۇيدى ادەمىلەپ قايتا سالادى دا قالادا تۇراتىن ءبىر دجەنتەلمەنگە ساتىپ جىبەرەدى. سوڭعى قوجايىن ءۇيدى تەك اپتانىڭ سوڭعى كۇندەرىندە عانا پايدالانىپتى. وسىدان ءبىر جىل بۇرىن ول بۇل ءۇيدى ەرلى-زايىپتى تەرنەر دەيتىندەرگە ساتىپ جىبەرەدى. ەستۋىمشە، قىزىق ادامدار بولسا كەرەك. كۇيەۋى — اعىلشىن، ايەلى ەلدىڭ ايتۋىنشا، جارتىلاي ورىس ەكەن، ءوزى كەلبەتتى، ءوڭدى بولسا كەرەك. ەشكىممەن ارالاسپاي، ءتىپتى باعىنىڭ سىرتىنا دا شىقپاي، وزدەرىمەن وزدەرى عانا تۇرىپ جاتىپتى. جەرگىلىكتى ۇزىنقۇلاقتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ولار ءبىر نارسەدەن قورىققان دەسەدى، ءبىراق بىزگە ول اڭگىمەگە سەنۋدىڭ قاجەتى جوق.
سوسىن ءبىر كۇنى ولار اياق استىنان كەتىپ قالادى. ۇيدەن تاڭەرتەڭ شىعىپ كەتەدى دە، سودان قايتىپ ورالمايدى. جەرگىلىكتى اگەنتتەر تەرنەردىڭ لوندوننان جازعان حاتىن الادى. وندا ول ءۇيدى مۇمكىندىگىنشە تەزىرەك ساتىپ جىبەرۋدى وتىنەدى. مەبەلدى، مۇلىكتى ساتادى، ال ءۇيدىڭ ءوزىن موليەۆەرەر دەيتىن ءبىر مىرزا ساتىپ الادى. ول دا ەكى-اق اپتا تۇرىپ، سوسىن ءۇيدى جالعا بەرەتىنى جونىندە حابارلاندىرۋ جاسايدى. ءۇيدىڭ قازىرگى يەسى تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىن ءبىر فرانسۋز پروفەسسورى مەن سونىڭ قىزى دەيدى. ولار كوشىپ كەلگەلى ون كۇن بوپتى.
دجەك مۇنى ۇندەمەي وتىرىپ، ۇيىپ تىڭدادى.
— بۇلاردان بىزگە كەلەر پايدا كورە الماي تۇرمىن،— دەدى ول اقىرىندا.— ءسىز شە؟
— مەن ولاردان گورى الگى تەرنەرلەر جايىن كوبىرەك بىلسەم دەيمىن،— دەدى ليەۆينگتون الاڭسىز.— ولار تاڭسارىدەن كەتىپ قالىپتى، ەسىڭدە مە؟ مەنىڭ بىلۋىمشە، ولاردىڭ كەتكەنىن ەشكىم دە كورمەگەن. ودان كەيىن تەرنەردى كورگەندەردى كەزدەستىردىم، ال ايەلىن كوردىم دەگەن ءتىرى پەندە جوق.
دجەكتىڭ ءوڭى قۋارىپ: «مۇمكىن ەمەس... ءسىز سوندا...»
— ابىرجىما جىگىتىم. ولەيىن دەپ جاتقان ادامنىڭ، اسىرەسە، قاتتى قينالىپ جاتقان ادامنىڭ اينالاسىنا، ورتاسىنا ەتەر اسەرى وتە كۇشتى بولادى. جاڭاعى ورتا الگى اسەردى ءسىڭىرىپ الىپ باسقا بىرەۋلەرگە، ماسەلەن، مىنا ساعان، جەتكىزۋى ابدەن مۇمكىن.
— نەگە ماعان؟— دەدى دجەك مازاسىزدانا كۇبىرلەپ،— نەگە باسقا بىرەۋگە ەمەس؟
— سەن الگىندەي عاجايىپ كۇشتىڭ بولاتىنىنا جانە ونىڭ جايدان-جاي ەمەستىگىنە سەنەتىن سياقتىسىڭ عوي. ءوز باسىم بەلگىلى ءبىر ماقساتپەن جەر توريتىن جىن-پەرى بار دەگەنگە سەنبەيمىن. ءبىراق مەنىڭ ويىمشا، قايتالاپ ايتايىن، مۇنى تازا كەزدەيسوقتىق دەۋگە بولمايدى. بۇل — شىندىقتى ىزدەپ جۇرگەن ءبىر بەلگىسىز كۇش... قۇپيا كۇشتەردىڭ جاسىرىن قيمىل جاساپ، شىندىققا قاراي تالپىنۋى...
ول ءوزىن شىرماپ العان ويدان ارىلعىسى كەلگەندەي ءبىر سەرپىلىپ الدى دا، دجەككە جىميا قاراپ قويدى.
— بۇگىنشە بۇل اڭگىمەنى قويا تۇرايىق،— دەدى ول ۇسىنىس جاساپ.
دجەك بۇعان وپ-وڭاي كونسە دە، جاڭاعى اڭگىمەنى وڭايلىعىن ەش ۇمىتا المادى.
اپتانىڭ سوڭىندا ول شاما-شارقىنشا ءوز بەتىمەن انىقتاماق بولىپ ارەكەتتەنىپ ەدى، دارىگەردىڭ ايتقاندارىنان ارتىق ەشنارسە دە بىلە المادى. ەرتەڭگىسىن تاماققا دەيىن گولف ويناۋىن ول پىشاق كەسكەندەي تىيدى.
بۇل وقيعانىڭ جالعاسى كۇتپەگەن جەردەن شىعا كەلدى. ءبىر كۇنى ول جۇمىستان كەلسە، جاس بيكەش ءوزىن كۇتىپ وتىر ەكەن. تاڭدانعانى سونشاما، ىزدەپ كەلگەن ءوزىنىن باقتان كورەتىن تاۋىقكوز قىزى (ول ونى وزىنشە سولاي دەپ اتايتىن) بولىپ شىقتى. ول سونداي مازاسىزدانىپ، قىسىلىپ وتىر ەكەن.
— ءوزىڭىزدى بۇلاي ىزدەپ كەلگەنىمدى كەشىرەرسىز، مىرزا! ءبىراق مەنىڭ سىزگە ايتاتىن ءسوزىم بار. مەن...
قىز اينالاسىنا سەزىكتەنە قارادى.
— مۇندا كىرىڭىز،— دەدى دجەك قوناق ءۇيدىڭ سول كەزدە بوس تۇرعان، ايەلدەرگە ارنالعان بولمەسىنە قاراي جول باستاپ. قىزىل ماقپالمەن قاپتالعان قاپاستاۋ بولمە بولاتىن.
— ءيا، وتىرىڭىز، ميسس... ميسس...
— مارچاۋد، مىرزا. فەليزە مارچاۋد.
— وتىرىڭىز، مادمۋازەل مارچاۋد، سوسىن اڭگىمەڭىزدى ايتىڭىز.
فەليزە بىردەن وتىرا قالدى. بۇگىن ۇستىنە جاسىل كيىم كيىپتى. كەلبەتى مەن تاكاپپارلىعى ەرەكشە كوز تارتادى. قىزدىڭ قاسىنا وتىرعان كەزدە دجەكتىڭ جۇرەگى لۇپىلدەپ كەتتى.
— بۇل بىلاي بولدى،— دەدى فەليزە.— ءبىزدىڭ بۇل جەرگە كەلگەنىمىزگە ونشا كوپ ۋاقىت بولعان جوق. ءبىرىنشى كۇننەن باستاپ-اق كىشكەنتاي ءۇيىمىزدى جىن-شايتان توريدى دەگەن قاۋەسەت ەستىدىك. جالشى قىز جالدايىق دەسەك، ەشكىم جولامايدى. ول دا ەشتەڭە ەمەس، ءوزىم دە ۇيگە قاراپ، تاماق جاساي الامىن.
«پەرىشتە»،— دەدى ىشىنەن، عاشىق بولعان جاس جىگىت.— «كەرەمەت». ءبىراق ول سىر بىلدىرمەي، ءىس جونىندە سويلەسىپ وتىرعان ادامنىڭ كەيپىن ساقتادى.
— الگى ەلەس تۋرالى اڭگىمە، مەنىڭشە، باستان اياق ەسسىزدىك بولدى، وسىدان ءتورت كۇن بۇرىنعىنى ايتامىن. مىرزا، مەن ءتورت كۇن بويى ءبىر-اق ءتۇرلى ءتۇس كورىپ ءجۇرمىن. تۇسىمە ءبىر سۇلۋ ايەل كىرەدى. ءوزى بويشاڭ، اققۇباشا. قولىنا ۇستاعان كوك جۇڭگو قۇمىراسى بار. ءوزى زارداپ شەككەن، ازاپ كورگەن ايەل، قولىنداعى قۇمىراسىن ماعان قاراي ۇسىنا بەرەدى، ونىمەن ءبىر نارسە ىستە دەپ ايتقىسى كەلەتىن ادام ءتارىزدى. ءبارى قۇرىپ كەتسىن! ءوزى سويلەي المايدى، ونىڭ نە سۇراعانىن مەن تۇسىنە المايمىن. الدىڭعى ەكى ءتۇن بويى كورگەن ءتۇس وسىنداي بولدى، ءبىراق الدىڭعى ءتۇنى تاعى ءبىراز نارسە كىردى. ايەل مەن قۇمىرا كورىنبەي كەتتى دە، اياق استىنان مەن ونىڭ شىڭعىرعان داۋسىن ەستىدىم. بۇل — وسى ايەلدىڭ داۋسى، ءتۇسىندىڭىز بە؟ سوسىن، ۋح! مىرزا، انەۋ كۇنى تاڭەرتەڭ ءسىز ماعان ايتقان سوزدەردى ايتتى. «ءولتىرىپ جاتىر، كومەكتەسىڭدەر! ءولتىرىپ جاتىر!» زارەم ۇشىپ ويانىپ كەتتىم. وزىمە-وزىم: «مىناۋ-سۇمدىق! الگى ەستىگەن سوزدەرىڭىز — كەزدەيسوقتىق» دەيمىن. ءبىراق كەشە ءتۇنى جاڭاعى ءتۇس قايتا كىردى. مىرزا بۇل نە بولۋى مۇمكىن. ءبىز ەندى نە ىستەيمىز؟
فەليزەنىڭ قورىققاننان ءوڭى قاشىپ كەتىپتى. ساۋساقتارىن ايقاستىرىپ، ول دجەككە جالبارىنا قارادى. جىگىت بايقاسا دا، ەشتەڭە سەزبەگەنسىپ، ءمان بەرمەي قويدى.
— دۇرىس، مادمۋازەل مارچاۋد. ابىرجىماڭىز. ەگەر قارسى بولماساڭىز مەن سىزگە نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتايىن. وسىندا جاتقان دارىگەر ليەۆينگتون دەيتىن دوسىما جاڭاعى اڭگىمەنى تۇگەلدەي قايتالاپ ايتىپ بەرىڭىز.
فەليزە كەلىسىمىن بەرگەن سوڭ دجەك ليەۆينگتوندى ىزدەپ شىعىپ كەتتى. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ول دوسىن ەرتىپ، قايتا كىردى.
ليەۆينگتونعا دجەك قىزدى اسىعىس تانىستىردى. ونىسىنا راقمەت ايتىپ جاتىپ، ليەۆينگتون قىزعا ءبىر قاراپ قويدى. سەنىمىنە كىرەتىندەي ءبىراز ءسوز ايتقاننان كەيىن، ليەۆينگتون قىزدىڭ ابىرجىعانىن باسىپ، ەندى اڭگىمەسىن قۇلاق سالا تىڭدادى.
— وتە تۇسىنىكسىز جاعداي ەكەن،— دەدى قىز ءسوزىن اياقتاعان كەزدە.— مۇنى اكەڭىزگە ايتتىڭىز با؟
فەليزە باسىن شايقاپ: «ونى ابىرجىتقىم كەلمەدى. ءالى قاتتى اۋىرىپ جاتىر،— دەدى ەكى كوزى جاسقا تولىپ،— مازالاعىم كەلمەيدى».
— تۇسىنىكتى،— دەدى ليەۆينگتون جانى اشىپ.— بىزگە كەلگەنىڭىزگە قۋانىشتىمىز، مادمۋازەل مارچاۋد. گارتينگتون دا سىزدىكىنە ۇقساس بىردەڭەنى باسىنان كەشىردى. مەنىڭشە، ءبىز ءبىر ىزگە تۇستىك-اۋ دەيمىن. بۇدان باسقا بىزگە ايتاتىن ەشتەڭەڭىز جوق پا؟
فەليزە تەز قيمىلداپ: «ارينە! ۇمىتىپ بارادى ەكەم! اڭگىمەنىڭ ءتۇيىنى — بۇل. قاراڭىز، مىرزا: مىنانى ءبىر سەرۆانتتىڭ ارتىنا ءتۇسىپ كەتكەن جەرىنەن تاۋىپ الدىم.
قىز ولارعا اكۆارەل بوياۋمەن دورەكىلەۋ سالىنعان ايەلدىڭ بەينەسى بار، كىرلەۋ، ءبىر پاراق قاعازدى ۇسىندى. بىلعانىشتاۋ سالىنعانىمەن وتە ۇقسايدى ەكەن. بۇل بويشاڭ، اققۇباشا كەلگەن ايەلدىڭ سۋرەتى بولاتىن. ءبىراق بەت-الپەتىنەن ونىڭ اعىلشىن ايەلى ەمەس ەكەنى بايقالادى.
ايەل ۇستىنە كوك جۇڭگو قۇمىراسى قويىلعان ستولدىڭ قاسىندا تۇر.
— مەن مۇنى بۇگىن ەرتەڭگىسىن عانا تاۋىپ الدىم،— دەدى فەليزە.— دارىگەر مىرزا، مىناۋ — ءدال مەنىڭ تۇسىمدە كورگەن ايەلدىڭ بەينەسى، ال انا كوك قۇمىرا دا ۇقساپ تۇر.
— عاجاپ،— دەدى ليەۆينگتون.— قۇپيانىڭ كىلتى كوك قۇمىرادا سياقتى. ءوزى جۇڭگو قۇمىراسىنا ۇقسايدى ەكەن، مەنىڭشە، ەسكى قۇمىرا بولۋى كەرەك. بەتىندە عاجايىپ ورنەگى بار سەكىلدى.
— بۇل جۇڭگو قۇمىراسى،— دەدى دجەك.— ناعاشىمنىڭ جيناعان قوللەكسياسىنان تۋرا وسىعان ۇقساس بىرەۋىن كورگەمىن. ناعاشىم — جۇڭگو فارفورىن جينايتىن اۋەسقويلاردىڭ ءبىرى. وسىدان از عانا بۇرىن تۋرا وسىنداي كۇمىرانى كورگەنىم ەسىمدە.
— جۇڭگو قۇمىراسى،— دەدى ليەۆينگتون ويلانىپ. ول: بىر-ەكى مينۋتتاي ويعا شومىپ وتىردى دا، كەنەت باسىن كوتەرىپ الدى. كوزى ءبىر ءتۇرلى جايناپ كەتىپتى. سوسىن: «گارتينگتون، سەنىڭ ناعاشىڭنىڭ ول قۇمىرانى العانىنا قانشا ۋاقىت بولدى؟» — دەدى.
— قانشا دەيسىز بە؟ انىعىن ايتا المايمىن.
— ويلان. كەيىنگى كەزدە ساتىپ العان جوق پا؟
— بىلمەيمىن... ءيا، مەنىڭشە، كەيىنىرەكتە ساتىپ الدى، ەندى ويىما ءتۇستى. ءوز باسىم فارفورعا اۋەستىگىم جوق، ءبىراق ناعاشىمنىڭ جۋىق ارادا ساتىپ العان زاتتارىن كورسەتكەنى ەسىمدە. مىنا قۇمىرا — سولاردىڭ ءبىرى.
— ەكى ايعا جەتەعابىل ۋاقىتتىڭ شاماسىندا ما؟ الگى تەرنەرلەر دە حەدەر كوتتەدجدەن ەكى اي بۇرىن عانا كەتىپ قالدى عوي.
— ءيا، سولاي سياقتى.
— سەنىڭ ناعاشىڭ وسى قۇمىرا سەكىلدى ءۇي مۇلىكتەرى ساتىلاتىن جەرلەرگە ارا-تۇرا بارىپ تۇراتىن بولار؟
— ول كىسى وندايدىڭ ءيىسى شىققان جەرلەردەن قالمايدى.
— ولاي بولسا جاڭاعى فارفوردى سول تەرنەرلەردىڭ، مۇلكى ساتىلعان كەزدە الۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتساق قاتەلەسە قويماسپىز. عاجاپ كەزدەيسوقتىق نەمەسە الگى، مەن ايتقانداي، بەلگىسىز كۇشتىڭ شىندىققا تالپىنۋى وسى بولار. گارتينگتون، سەن ناعاشىڭنان جاڭاعى قۇمىرانى قايدان ساتىپ العانىن ءبىلشى.
دجەكتىڭ ءتۇسى قاشىپ: «بۇل مۇمكىن ەمەس پە دەپ قوركىپ وتىرمىن. دجوردج ناعاشىم ەۆروپاعا جول ءجۇرىپ كەتىپ ەدى. مەن اۋەلى وعان حاتتى قاي جەرگە جازارىمدى دا بىلمەيمىن»،— دەدى.
— ول جاقتا قانشا ۋاقىت بولادى؟
— ەڭ كەم دەگەندە ءبىر ايداي بولادى.
ءبارى ۇندەمەي قالدى. فەليزە ابىرجىپ، ەكى ەركەككە كەزەك-كەزەك قارادى.
— ءبىزدىڭ قولدان كەلەر ەشتەمە جوق پا؟—دەدى ول ۇيالىڭقىراپ.
— ءيا، ءبىر نارسە ىستەۋگە بولادى،— دەدى ليەۆينگتون، ابدەن مازاسى كەتكەن ادامعا ۇقساپ.— مۇمكىن بۇل وعاشتاۋ دا بولار، ءبىراق ىستەۋگە بولادى عوي دەگەن سەنىمدەمىن. گارتينگتون، الگى قۇمىرانى سەن قالايدا تابۋىڭ كەرەك. وسىندا الىپ كەل، سوسىن ەگەر مادمۋازەل رۇقسات ەتسە، ءبىز ءتۇندى كوك قۇمىرامەن بىرگە حەدەر كوتتەدجدە وتكىزەمىز.
دجەكتىڭ مۇنى ەستىگەندە تۇلا بويى تۇرشىگىپ كەتتى.
— سوندا، سىزدىڭشە، نە بولادى؟— دەدى مازاسى كەتىپ.
— ول جاعىنان بەيحابارمىن، ءبىراق قۇپيانىڭ سىرى اشىلىپ، ەلەستىڭ تىيىلاتىنىنا كۇمانىم جوق. قۇمىرانىڭ ءتۇبى قوس قابات بولىپ، سوندا بىردەمە تىعۋلى جاتۋى دا مۇمكىن. ەگەر بۇدان ەشنارسە بولا قويماسا، وندا ءوز اقىلىمىزبەن شەشۋىمىزگە تۋرا كەلەدى.
فەليزە ساۋساقتارىن ايقاستىرىپ: «تاماشا ۇسىنىس»،— دەپ ايقايلاپ جىبەردى.
قىزدىڭ كوزى قۋانعاننان جايناپ كەتتى. دجەك ونشا قۇلشىنا قويمادى، كەرىسىنشە، ىشتەي قاتتى قورقىپ وتىرعان بولاتىن. ءبىراق فەليزەنىڭ الدىندا قورىققانىن ول باسىن كەسىپ السا دا سەزدىرمەس ەدى. دارىگەر.بولسا، ءوزى جاساعان قونىستان ارتىق ەشنارسە جوق دەگەندەي سىڭاي تانىتتى.
— قۇمىرانى قاشان الىپ كەلەسىز؟—دەدى فەليزە دجەككە بۇرىلىپ.
— ەرتەڭ،— دەدى ول ىقىلاسسىز.
ەندى ول قولعا العان ءىسىن اياعىنا دەيىن جەتكىزۋگە ءماجبۇر بولدى. ءبىراق، كوڭىلىنە ۇيالاپ، قىر سوڭىنان قالماي قۋالاپ جۇرگەن، كۇندە ەرتەڭگىسىن كومەككە شاقىراتىن تاجال ايقايدان قالايدا ءبىرجولاتا قۇتىلۋى كەرەك.
ول ناعاشىسىنىڭ ۇيىنە ەرتەسىنە كەشكە قاراي بارىپ، قۇمىرانى الىپ قايتتى. قۇمىرانى قايتا كورگەن كەزدە، ول مۇنىڭ اكۆارەل بوياۋمەن قاعازعا سالىنعان الگى سۋرەتتەگى قۇمىراعا قاتتى ۇقسايتىنىنا كوزى جەتە باستادى، ءبىراق، قانشا قاداعالاپ قاراسا دا، قۇمىرادان قۇپيا جاسىرىپ قوياتىنداي ەشبىر قۋىستىڭ بەلگىسىن تابا المادى.
ولار ليەۆينگتون مىرزا ەكەۋى حەدەر كوتتەدجگە كەلگەن كەزدە ساعات تۇنگى ون ءبىر بولاتىن. فەليزە ولاردىڭ كەلۋىن باعىپ وتىرعان بولسا كەرەك، ەسىكتى قاعىپ ۇلگەرمەستەن اشىپ جىبەردى.
— ىشكە كىرىڭىزدەر،— دەدى سىبىرلاپ.— اكەم جوعارىدا ۇيىقتاپ جاتىر، وياتىپ المايىق. مەن سىزدەرگە كوفە دايىنداپ قويدىم.
قىز قوناقتاردى كىشىرەك، جايلى بولمەگە الىپ كەلدى. كاميننىڭ الدىنداعى تەمىر توردىڭ ۇستىندە سپيرت شام تۇر. قىز ەڭكەيىپ، ولارعا حوش ءيىستى كوفە كۇيىپ بەردى.
سوسىن دجەك جۇڭگو قۇمىراسى ورالعان بىرنەشە قابات قاعازدى سىپىرىپ الىپ تاستادى. فەليزەنىڭ كوزى قۇمىراعا تۇسكەندە، تاڭدانىپ، دەمىن ىشىنە تارتتى.
— ءيا، ءيا،— دەدى ول قۇلشىنا داۋىستاپ.— ءدال ءوزى، مەن مۇنى جازباي تانيمىن.
بۇل ەكى ارادا ليەۆينگتون ءوز دايىندىعىن جاساپ جاتقان بولاتىن. ول ءبىر كىشىرەك ستولدىڭ ۇستىنەن ساندىككە تۇرعان نارسەلەردىڭ ءبارىن سىپىرىپ الىپ تاستاپ، ستولدى ورتاعا جىلجىتتى. جان-جاعىنا ءۇش ورىندىق قويدى. سوسىن كوك قۇمىرانى دجەكتەن الىپ، ستولدىڭ ءدال ورتاسىنا جايعاستىردى.
— ال، ەندى،— دەدى ول،— ءبىز دايىنبىز. جارىقتىق ءبارىن ءوشىرىپ، ستولدىڭ اينالاسىندا تاس قاراڭعىدا وتىرالىق. انالار ونىڭ ايتقانىن ىستەدى. قاراڭعىدا ليەۆينگتوننىڭ داۋسى قايتا ەستىلدى.
— ەشتەمە دە ويلاماڭدار، نەمەسە بارلىعىن دا ويلاڭدار. كوڭىلدەرىڭە ەشتەمە الماي، ەركىن وتىرىڭدار. ءبىرىمىزدىڭ كورىپكەل قاسيەتىمىز بولۋى مۇمكىن. ەگەر ولاي بولسا، الگى ادام ماۋجىراپ ۇيىقتاپ كەتەدى. ەستەرىندە بولسىن، قورقاتىن ەشتەمە دە جوق. قورقىنىشتان ارىلىپ ەمىن-ەركىن، جايباراقات...
ونىڭ داۋسى بىرتە-بىرتە باسەڭدەپ بارىپ، تىندى. بارا-بارا تىنىشتىق تا ورنادى. ليەۆينگتوننىڭ «قورقىنىشتان ارىلىڭدار» دەگەنى بەكەر ەمەس-تىن. دجەك قورقىنىشتان زارەسى كەتىپ، قاتتى ۇرەيلەنىپ وتىرعان بولاتىن. ول فەليزەنىڭ دە ۇرەيى ۇشىپ وتىر دەگەن سەنىمدە-تىن. كەنەت ول قىزدىڭ ارەڭ-ارەڭ شىققان داۋسىن ەستىدى.
— ءبىر سۇمدىق بولايىن دەپ تۇر. مەن ونى سەزىپ وتىرمىن،— دەدى ول.
— قورىقپاڭدار،— دەدى ليەۆينگتون.— قۇپيا كۇشكە كەدەرگى جاساماڭدار.
قاراڭعىلىق ودان ءارى قويۋلانىپ، تىلسىم تىنىشتىق ورنادى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز ءبىر قورقىنىش سەزىم بيلەپ الىپ بارادى.
دجەك قىلعىنىپ، تۇنشىعىپ بارا جاتقانداي سەزىندى. الگى سۇمدىق ۇستىنە ءتونىپ كەپ قالعان سياقتى...
سودان سوڭ قورقىنىشتى ءسات تە ءبىتتى. دجەك ماۋجىراپ مۇلگىدى دە، كىرپىكتەرى ايقاسىپ، ۇيىقتاپ كەتتى... تىنىشتىق... قاراڭعىلىق...
دجەك بولار-بولماس قيمىلدادى. باسى زىلدەي، كادىمگى ىشىنە قورعاسىن قۇيىپ تاستاعانداي. قايدا جاتىر ءوزى؟
كۇن جارقىراپ تۇر... قۇستار... اسپانعا كوزىن قاداپ جاتقان بولاتىن.
سوسىن ونىڭ ەسىنە ءبارى دە قايتا ءتۇستى. الگى وتىرىس. كىشكەنتاي بولمە. فەليزە مەن دارىگەر. ءوزى نە بولىپ ەدى؟
ول كەۋدەسىن كوتەردى. باسى سولقىلداپ ءتۇسىپ بارادى. جان-جاعىنا قارادى. ول كوتتەدجگە جاقىنداۋ جەردەگى ءبىر شوق اعاشتىڭ ىشىندە جاتىر ەكەن. قاسىندا جان ادام جوق. ساعاتىن الىپ قارادى. تاڭدانعانى سونشا، ۋاقىت ون ەكى جارىم بولىپتى. دجەك ورنىنان ارەڭ تۇرىپ، بار كۇشىن سالىپ، كوتتەدجگە قاراي جۇگىردى. ۇيقىدان وياتا الماعان سوڭ انالار مازاسى كەتىپ، ونى تازا اۋاعا شىعارعان بولۋلارى كەرەك.
كوتتەدجگە جەتىپ، دجەك ەسىكتى قاتتى-قاتتى قاقتى. ءبىراق ەشكىم ەسىك اشپادى، ۇيدە ءتىرى جان جوق سەكىلدى. ولار كومەك سۇراۋعا كەتكەن بولۋلارى كەرەك. ايتپەسە... دجەكتى ەندى نەگە ەكەنى بەلگىسىز، قورقىنىش سەزىمى بيلەي باستادى. تۇندە نە بولىپ ەدى ءوزى؟
جۇگىرىپ وتىرىپ قوناق ۇيگە كەلدى. سۇراستىرماقشى بولىپ، كەڭسەگە قاراي جۇرە بەرىپ ەدى، بۇيىرىنەن بىرەۋ نۇقىپ قالىپ، دجەك ۇشىپ تۇسە جازدادى. اشۋى كەلىپ، جالت بۇرىلىپ ەدى، كۇلكىگە بۋلىعىپ، دەمىن الا الماي تۇرعان اق شاشتى قارت دجەنتەلمەندى كوردى.
— مەنى كۇتپەپ پە ەدىڭ، بالا. كۇتپەگەنسىڭ عوي، ءسىرا؟— دەدى الگى كىسى.
— ءما ساعان، مىناۋ دجوردج ناعاشىم عوي، مەن ءسىزدى يت ارقاسى قياندا، يتاليا ما، ءبىر جەردە جۇرگەن شىعار دەسەم.
— ە-ە! ولاي ەمەس. وتكەن ءتۇنى دۋۆرعا كەلىپ تۇسكەمىن. قالاعا ماشينامەن بارا جاتقان سوڭ جولدان سوعا كەتەيىن دەپ بۇرىلعانمىن. بايقاسام، مۇندا تۇنەمەگەن سياقتىسىڭ عوي، سولاي ما؟ ءجۇرىسىڭ تىم شيراق ەكەن...
— دجوردج اعا،— دەدى دجەك ناعاشىسىنىڭ ءسوزىن ءبولىپ.— سىزگە ايتاتىن ءبىر توتەنشە اڭگىمەم بار. ءسىز وعان سەنبەيتىن دە شىعارسىز.
دجەك اڭگىمەسىن باستان اياق ايتىپ بەردى دە: «ولارمەن نە بولعانىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى ءبىلسىن»،— دەپ ءسوزىن اياقتادى.
ناعاشىسىنىڭ جۇرەگى جارىلىپ كەتۋگە از-اق قالدى. «قۇمىرا»، دەپ ايقايلاۋعا شاماسى ارەڭ كەلدى، اقىرىندا.
— كوك قۇمىرا! وعان نە بولدى؟
دجەك دىم تۇسىنبەي، ناعاشىسىنا اڭىرايىپ قاراپ قالدى. ءبىراق تۇيدەك-تۇيدەگىمەن شىققان سوزدەن ول ەندى-ەندى عانا بىردەمە تۇسىنە باستادى.
توقتالماي اعىتىلىپ: «مين داۋىرىنەن كەلە جاتقان... وتە سيرەك كەزدەسەتىن... قوللەكسيامنىڭ ءسانى ەدى... ەڭ كەمىندە ون مىڭ فۋنت تۇراتىن... امەريكاندىق ميلليونەر حوگگەنحايمەر ساتىپ الامىن دەپ ۇسىنىس جاساپ ەدى... بۇكىل دۇنيە جۇزىندە ءبىر-اق دانا ەدى... سايتان العىر، سەر، مەنىڭ كوك قۇمىرامدى قايدا جىبەردىڭ؟
دجەك كەڭسەگە جۇگىرىپ كىردى. ول ليەۆينگتوندى تابۋعا ءتيىستى. قەڭسەدەگى جاستاۋ ايەل وعان سالقىنداۋ كوز تاستاپ: «دارىگەر ليەۆينگتون كەشە ءتۇنى ماشيناسىمەن ءجۇرىپ كەتكەن. ول سىزگە حات تاستاپ كەتتى»،— دەدى.
دجەك كونۆەرتتى جىرتىپ اشتى. وتە قىسقا، توق ەتەرىن عانا جازىپتى.
«قۇرمەتتى جاس دوس!
ەلەستى كۇن ارتتا قالدى ما؟ ءالى قالا قويعان جوق شىعار. اسىرەسە، قازىرگى عىلىمنىڭ تىلىمەن الداپ سوققاندا سولاي بولادى. فەليزەدەن، جارىمجان اكەسىنەن جانە وزىمنەن ۇلكەن سالەم جولدايمىن. اتتانىپ كەتكەنىمىزگە ون ەكى ساعات بولدى، بۇل بىزگە ابدەن جەتكىلىكتى.
سالەممەن، ەمبروۋز ليەۆينگتون، جاندى ەمدەيتىن دارىگەر».
You Might Also Like
-
بۇنى مەديسينا تىلىمەن پسورياز دەپ اتايدى. تەمىرەتكى كوبىنە تەرىنىڭ، تىرناقتاردىڭ جانە بۋىنداردىڭ تۇقىم قۋالايتىن سوزىلمالى، ءبىراق جۇقپالى ەمەس اۋرۋى. ول جۇيكەنىڭ قاتتى كۇيزەلىستەردەن كەيىن پايدا بو...
