ءتورت تۇلىگىم – ىرىسىم
تاقىرىبى: ءتورت تۇلىگىم – ىرىسىم
1. ءتورت تۇلىك تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
ءتورت تۇلىك پىرلەرى، تولدەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وي ءورىسىن ارتتىرۋ؛
3. قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن ءتورت تۇلىك مالمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ءتورت تۇلىكتى قۇرمەتتەۋگە، ەڭبەكقورلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباق كورنەكتىلىگى: سۋرەتتەر ءتورت تۇلىك مالداردىڭ سۋرەتتەرى، تولدەرىمەن،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ، ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءمۇعالىم ءسوزى.
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءتورت تۇلىگىم - ىرىسىم،» وسى ءتورت تۇلىك مالعا نەلەر جاتادى؟ (تۇيە، جىلقى، سيىر، قوي، ەشكى).
قازاق حالقى ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان حالىق. كەزىندە اتا - بابالارىمىز ءتورت تۇلىككە جايلى قونىس ىزدەپ كەڭ دالامىزدا كوشىپ - قونىپ جۇرگەن. مالدىڭ ءسۇتى، ءجۇنى، تەرىسى، ءمۇيىزى، سۇيەگى ءتىپتى تەزەگىنە دەيىن ءوز قاجەتىنە پايدالانىپ وتىرعان. مال قازاققا جەسە - اسى، كيسە - كيسە كيىمى، مىنسە كولىگى، جاپاندا سەرىگى - بولعان.
اتا - بابالارىمىز «مال - جان امان با؟» دەپ اماندىق ساۋلىق سۇراسقان. قازاقتار مالدى تەك پايدالانىپ قانا قويماعان، ولاردىڭ بابىن تاۋىپ، باعىپ - كۇتۋدىڭ دە جاي - جاپسىرىن، قاسيەتىن، ەرەكشەلىگىن جاقسى بىلگەن.
ەرتە زاماننان بەرى وسى ءتورت تۇلىك مالداردىڭ پىرلەرى بار.
ءپىر - دەگەن وتە قاسيەتتى ءسوز. پىرلىك دەپ بەلگىلى ءبىر سالانىڭ مامانىن، جەتىلگەن ادامىن ايتادى. پىرلىك جول كورسەتەتىندەي، اۋرۋ سىرقاۋى، جولداس اداسقانى، جانى كۇيزەلگەندە قولتىعىنان دەمەيتىن دارەجەلى ادام بولعان.
تۇيە ءپىرى - ويسىل قارا دەپ جۇرگەن ۋۆايس قاراني شىن مانىندە ومىردە بولعان ادام. پايعامبار داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن ءومىرىن تۇيە باعۋمەن وتكىزگەن. ول ءوز ەلىنىڭ تۇيەلەرىن باعىپ ءوزىنىڭ كاسىپكە ادالدىعىمەن، تاڭۋالىعىمەن، قاناعاتشىلدىعىمەن كوپكە ۇلگى بولعان. ۋۆايس كاراني اۋليەلىگىن، ىستىق ءىلتيپاتىن ەرەكشە رۋحاني بايلانىس ارقىلى سەزىنگەن مۇحاممەد( س. ع. س.) پايعامبار وعان دەگەن قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى جانە ونىڭ رۋحاني دارەجەسىنىڭ ايعاعى رەتىندە ساحابالارى ارقىلى ءوز شاپانىن سىيلاعان. سونىڭ قۇرمەتىنە بايلانىستى ۇلىڭ، اۋليە بولىپ سانالعان. سوندىقتان ول كاسىپكە ادالدىقتى ناسيحاتتاپ، سول كاسىپتىڭ يەسى پىردەن قولداۋ، جەلەپ - جەبەۋ تىلەگەن.
سيىر ءپىرى - زەڭگى بابا. بۇلدا ومىردە بولعان ادام. حالىق اۋىز ادەبيەتىندە زەڭگى بابا ءومىرىن سيىر باعۋمەن وتكىزگەن، سوپىلىق ءىلىمىن جاقسى ۇستانعانىنىڭ ءبىرى، تۇركىلەر اراسىندا ءپىر بولعان، ۇلىقتاردىڭ ءپىرى بولعان ادام. مازارى تاشكەنت قالاسىنىڭ تۇبىندە. بۇل بابامىزدا سيىر مالىنىڭ بىلەرمەنى، مامانى يەسى مەن كيەسى بولۋى كەرەك.
جىلقى اتاسى - قامبار اتا تۋرالى حالىق اراسىندا ءار ءتۇرلى دەرەك بار. مىسالى، قامبار اتا ەسىمىن مۇحاممەد ( س. ع. س.) پايعامباردىڭ كۇيەۋ بالاسى ازىرەت ءالىنىڭ اتبەگى بولعان گانبار ەسىمدى كىسىمەن بايلانىستىرادى. كەيبىرەۋلەرى، «قامبار باتىر» جىرىنىڭ كەيىپكەرى قامبار باتىردى اتايدى. سايىن دالادا ۇشقان قۇسپەن، دالانىڭ بوكەنى، كيىگىمەن جارىسىپ وسكەن، اتقا ءمىنىپ جاۋعا شاپقان ادامنان ارتىق كەرەمەت بولعان ەمەس. سوندىقتان حالىق اتقا ءمىنىپ، ەلىن جاۋدان قورعاعان ەرىن، ءپىر تۇتۋى كوڭىلگە قونىمدى ءارى قولايلى جاعداي.
قوي اتاسى - شوپان اتا. زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە 13 - 14 عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن. ول حالىق جادىندا شوپاندىق كاسىپتىڭ ءپىرى رەتىندە اڭىزدىق تۇلعا بولىپ ساقتالادى. حالىق اراسىندا شوپان اتا تۋرالى اڭىز - اڭگىمەلەر كوپتەن تارالىپ، قوي تۇلىگىنىڭ قاسيەتتەرىن دارىپتەگەن جانە سول كاسىپتىڭ يەسى پىردەن قولداۋ، جەلەپ - جەبەۋ ءتىلىپ، مۇسىلماندىق داستۇرمەن رۋحاني جالعاستىققا ۇمتىلعان. قازىرگى كەزدە شوپان اتا از زەرتتەلگەن.
ەشكى ءپىرى - سەكسەك اتا. شەجىرەلىك دەرەك بويىنشا قازىعۇرت تاۋىنىڭ باۋىرىندا تۇربات دەگەن جەردە جەرلەنگەن يسمايىل اتانىڭ بالاسى. شىن مانىندە سەكسەك اتادا از زەرتتەلگەن دۇنيەلەردىڭ ءبىرى.
1. ءتورت تۇلىك تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
ءتورت تۇلىك پىرلەرى، تولدەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
2. ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، وي ءورىسىن ارتتىرۋ؛
3. قازاق حالقىنىڭ ءومىرىن ءتورت تۇلىك مالمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، وقۋشىلاردى ءتورت تۇلىكتى قۇرمەتتەۋگە، ەڭبەكقورلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباق كورنەكتىلىگى: سۋرەتتەر ءتورت تۇلىك مالداردىڭ سۋرەتتەرى، تولدەرىمەن،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ، ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءمۇعالىم ءسوزى.
بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «ءتورت تۇلىگىم - ىرىسىم،» وسى ءتورت تۇلىك مالعا نەلەر جاتادى؟ (تۇيە، جىلقى، سيىر، قوي، ەشكى).
قازاق حالقى ەجەلدەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان حالىق. كەزىندە اتا - بابالارىمىز ءتورت تۇلىككە جايلى قونىس ىزدەپ كەڭ دالامىزدا كوشىپ - قونىپ جۇرگەن. مالدىڭ ءسۇتى، ءجۇنى، تەرىسى، ءمۇيىزى، سۇيەگى ءتىپتى تەزەگىنە دەيىن ءوز قاجەتىنە پايدالانىپ وتىرعان. مال قازاققا جەسە - اسى، كيسە - كيسە كيىمى، مىنسە كولىگى، جاپاندا سەرىگى - بولعان.
اتا - بابالارىمىز «مال - جان امان با؟» دەپ اماندىق ساۋلىق سۇراسقان. قازاقتار مالدى تەك پايدالانىپ قانا قويماعان، ولاردىڭ بابىن تاۋىپ، باعىپ - كۇتۋدىڭ دە جاي - جاپسىرىن، قاسيەتىن، ەرەكشەلىگىن جاقسى بىلگەن.
ەرتە زاماننان بەرى وسى ءتورت تۇلىك مالداردىڭ پىرلەرى بار.
ءپىر - دەگەن وتە قاسيەتتى ءسوز. پىرلىك دەپ بەلگىلى ءبىر سالانىڭ مامانىن، جەتىلگەن ادامىن ايتادى. پىرلىك جول كورسەتەتىندەي، اۋرۋ سىرقاۋى، جولداس اداسقانى، جانى كۇيزەلگەندە قولتىعىنان دەمەيتىن دارەجەلى ادام بولعان.
تۇيە ءپىرى - ويسىل قارا دەپ جۇرگەن ۋۆايس قاراني شىن مانىندە ومىردە بولعان ادام. پايعامبار داۋىرىندە ءومىر سۇرگەن ءومىرىن تۇيە باعۋمەن وتكىزگەن. ول ءوز ەلىنىڭ تۇيەلەرىن باعىپ ءوزىنىڭ كاسىپكە ادالدىعىمەن، تاڭۋالىعىمەن، قاناعاتشىلدىعىمەن كوپكە ۇلگى بولعان. ۋۆايس كاراني اۋليەلىگىن، ىستىق ءىلتيپاتىن ەرەكشە رۋحاني بايلانىس ارقىلى سەزىنگەن مۇحاممەد( س. ع. س.) پايعامبار وعان دەگەن قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى جانە ونىڭ رۋحاني دارەجەسىنىڭ ايعاعى رەتىندە ساحابالارى ارقىلى ءوز شاپانىن سىيلاعان. سونىڭ قۇرمەتىنە بايلانىستى ۇلىڭ، اۋليە بولىپ سانالعان. سوندىقتان ول كاسىپكە ادالدىقتى ناسيحاتتاپ، سول كاسىپتىڭ يەسى پىردەن قولداۋ، جەلەپ - جەبەۋ تىلەگەن.
سيىر ءپىرى - زەڭگى بابا. بۇلدا ومىردە بولعان ادام. حالىق اۋىز ادەبيەتىندە زەڭگى بابا ءومىرىن سيىر باعۋمەن وتكىزگەن، سوپىلىق ءىلىمىن جاقسى ۇستانعانىنىڭ ءبىرى، تۇركىلەر اراسىندا ءپىر بولعان، ۇلىقتاردىڭ ءپىرى بولعان ادام. مازارى تاشكەنت قالاسىنىڭ تۇبىندە. بۇل بابامىزدا سيىر مالىنىڭ بىلەرمەنى، مامانى يەسى مەن كيەسى بولۋى كەرەك.
جىلقى اتاسى - قامبار اتا تۋرالى حالىق اراسىندا ءار ءتۇرلى دەرەك بار. مىسالى، قامبار اتا ەسىمىن مۇحاممەد ( س. ع. س.) پايعامباردىڭ كۇيەۋ بالاسى ازىرەت ءالىنىڭ اتبەگى بولعان گانبار ەسىمدى كىسىمەن بايلانىستىرادى. كەيبىرەۋلەرى، «قامبار باتىر» جىرىنىڭ كەيىپكەرى قامبار باتىردى اتايدى. سايىن دالادا ۇشقان قۇسپەن، دالانىڭ بوكەنى، كيىگىمەن جارىسىپ وسكەن، اتقا ءمىنىپ جاۋعا شاپقان ادامنان ارتىق كەرەمەت بولعان ەمەس. سوندىقتان حالىق اتقا ءمىنىپ، ەلىن جاۋدان قورعاعان ەرىن، ءپىر تۇتۋى كوڭىلگە قونىمدى ءارى قولايلى جاعداي.
قوي اتاسى - شوپان اتا. زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە 13 - 14 عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن. ول حالىق جادىندا شوپاندىق كاسىپتىڭ ءپىرى رەتىندە اڭىزدىق تۇلعا بولىپ ساقتالادى. حالىق اراسىندا شوپان اتا تۋرالى اڭىز - اڭگىمەلەر كوپتەن تارالىپ، قوي تۇلىگىنىڭ قاسيەتتەرىن دارىپتەگەن جانە سول كاسىپتىڭ يەسى پىردەن قولداۋ، جەلەپ - جەبەۋ ءتىلىپ، مۇسىلماندىق داستۇرمەن رۋحاني جالعاستىققا ۇمتىلعان. قازىرگى كەزدە شوپان اتا از زەرتتەلگەن.
ەشكى ءپىرى - سەكسەك اتا. شەجىرەلىك دەرەك بويىنشا قازىعۇرت تاۋىنىڭ باۋىرىندا تۇربات دەگەن جەردە جەرلەنگەن يسمايىل اتانىڭ بالاسى. شىن مانىندە سەكسەك اتادا از زەرتتەلگەن دۇنيەلەردىڭ ءبىرى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
