InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءۇش تاڭبالى ساندى ءبىر تاڭبالى سانعا كوبەيتۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءۇش تاڭبالى ساندى ءبىر تاڭبالى سانعا كوبەيتۋدى ۇيرەتۋ.
ساباقتا وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى شىعارماشىلىق
قابىلەتتەرىن دامىتۋ، جىلدام ەسەپتەۋ داعدىلارىن
قالىپتاستىرۋ، ماتەماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىقتارىن
وياتۋ.
ۇقىپتىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا، شاپشاڭدىققا
تاربيەلەۋ
ءتۇرى: ساياحات ساباق
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، قيما قاعازدار، وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
بالالاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
-- بالالار، ءبىز، بۇگىنگى ساباقتا «ماتەماتيكا» پاتشالىعىنا ساياحات جاسايمىز. ماتەماتيكا دەگەن عاجايىپ ەلگە ساياحاتقا شىعۋ ءۇشىن، ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالامىز. ماتەماتيكا ەلىندەگى ۇلكەن ولجاعا جەتۋ ءۇشىن جولداعى ۇلكەن كەدەرگىلەردەن سۇرىنبەي وتۋلەرىمىز قاجەت.
-- ال، بالالار، «ماتەماتيكا» پاتشالىعىنا ساياحاتقا شىعۋعا دايىنبىز با؟
ءبىز اقىلدى بالامىز،
ەسەپ جۇمباق ويىننىڭ
جاۋابىن تەز تابامىز.
تۋىن ۇستاپ ءبىلىمنىڭ،
ساياحاتقا شىعامىز.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى:
№7 تەڭدەۋلەردى شەشۋ.
تەڭدەۋ دەگەنىمىز نە؟
تەڭدەۋدىڭ نەشە ءتۇرى بار؟ (قاراپايىم، كۇردەلى)
سالىستىرۋ، ۇقساستىعى نەدە، ايىرماشىلىعى نەدە؟ (ۇقساستىعى ەكەۋى دە تەڭدەۋ، ايىرماشىلىعى: كۇردەلى ەكى نەمەسە كوپ امالمەن ورىندالادى، قاراپايىم: تەك قانا ءبىر امالمەن ورىندالادى)

ءىىى. بىلىمدىلەر الەمىنە ساياحاتقا شىعۋ.
3 - قاتارعا تاپسىرما بەرۋ. وتكەندى قايتالاۋ.
1. 420: 6 - 20 ح2 - 10 * 5: 450=
2. 2. 80 *6 - 80: 5 *9 + 0 - 720=
3. 90 +70: 4 *6 - 40: 5: 40=

ءىۇ. جاڭا ساباق.
ماقسات قويۋ كەزەڭى: ءۇش تاڭبالى ساندى ءبىر تاڭبالى سانعا كوبەيتۋ
كۇننىڭ جادى
كوركەم جازۋ
ەرتەگى تۋرالى ءان تىڭداۋ.
-- بالالار، بۇل ءان نە تۋرالى؟
-- ەرتەگى تۋرالى. ەندى بىزدەر «ەرتەگىلەر الەمىنە» ساياحاتقا شىعامىز. ەرتەگى تاڭعاجايىپتار الەمى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ءبىزدى ساباق بارىسىندا ءتۇرلى تاڭعاجايىپتار كۇتەدى. ەرتەگىنى مەن باستايمىن، سەندەر سول ەرتەگىنىڭ كەيىپكەرلەرى بولۋعا مۇمكىندىكتەرىڭ بار. ەرتەگىنىڭ باستى جانە جاقسى كەيىپكەرلەرى بولساڭدار جاقسى باعاعا يە بولاسىڭدار.

1. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ەرتە - ەرتە، ەرتەدە ماتەماتيكا پاتشالىعىندا اعايىندى ءۇش جىگىت بولىپتى.(گرافوپروەكتوردان ءۇش بالانىڭ سۋرەتى) ءبىرىنشىسى – جۇزدىك، ەكىنشىسى - وندىق، ءۇشىنشىسى - بىرلىك ەكەن. اتا - انالارى ومىردەن ءوتىپ، بالالارىنا اۋىزبىرشىلىكتى وسيەت ەتىپ قالدىرىپ، «تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى»دەگەن وسيەتتەرىن ەستە ساقتاپ، كوبەيىپ، ءوسىپ - ونگەن ەكەن. وسى اعايىندى ءۇش جىگىت سەندەردىڭ دە سىنىپتاعى بىرلىكتەرىڭدى، بىلىمدەرىڭدى تەكسەرۋ ءۇشىن ماتەماتيكا پاتشالىعىنا ساياحاتقا شاقىرادى.
سانداردى مۇقيات وقيمىز. 112. ەندى وسى سانداردى رازريادتىق قوسىلعىشتارعا جىكتەيمىز. ياعني 1ءجۇزد - جۇزگە، 1وند - ونعا، 2ءبىرل - ەكىگە تەڭ، جەكە - جەكە 4 - كە كوبەيتۋ، ناتيجەسىن وقۋ.
№1. 112 ∙ 4 = (100 + 10 + 2) ∙ 4 = 100 ∙ 4 + 10 ∙ 4 + 2 ∙ 4 = 400 + 40 + 8 = 448

№ 2. «العىرلار» الەمى.
وقۋلىققا نازار اۋدارۋ «العىرلار الەمىندە» كىم العىر، كىم زەرەك بولسا، وسى تاپسىرمانى ورىندايدى. تاقتامەن جۇمىس.
تۇسىندىرە وتىرىپ، شىعارۋ:
123 ∙ 3 = (100 + 20 + 3) ∙ 3 = 100 ∙ 3 + 20 ∙ 3 + 3 ∙ 3 = 300 + 60 + 9 = 369

№ 3. «سانداردى ارتتىرۋ» الەمى.
اۋىزشا ورىنداۋ.
مىنا سانداردى 3 ەسە ارتتىر: 231، 303، 221، 313، 331، 131، 121، 332.
321 ∙ 3 = 963
303 ∙3 = 909؛
221 ∙ 3 = 663؛
313 ∙ 3 = 939
331 ∙ 3 = 993؛
131 ∙ 3 = 393
121∙ 3 = 363؛
332 ∙ 3 = 996.

№ 4. « شەبەرلەر» الەمى.
ەرتەگىلەر الەمىندە «ۇشقىش كىلەمدى»، «سيقىرلى اياق - كيىمدەردى»شەبەرلەر جاساعان. بۇگىنگى شەبەرلەر الەمىندە شەبەرلەر قۇمىرا جاساعان. ياعني، بۇل شەبەرلەر قانداي شەبەرلەر دەپ ويلايسىڭدار؟ بۇلار سيقىرلى شەبەرلەر. قۇمىرا – قىشتان، شىنىدان جاسالعان ىدىس. قۇمىرا كوبىنە ءبۇيىرلى، ەرنەۋلى، ۇزىن مويىندى، كەيبىرى تۇتقالى بولىپ كەلەدى.[1]
اۋىزشا ورىنداۋ.
ءى شەبەر – 1 ساع. 8 قۇمىرا
ءىى شەبەر -؟، 2 قۇمىرا از 6 ساع -؟
شەشۋى: (8 + (8 – 2) ) ∙ 6 = 14 ∙ 6 = 84
ج: ەكەۋى بىرگە 84 قۇمىرا بويايدى.

№ 5. « سيقىرلى كەستەلەر» الەمى.
بۇل سيقىرلى كەستەنىڭ كىلتىن تاپساق، ەرتەگىنىڭ وتە جاقسى كەيىپكەرى بولا الامىز. كەستەنى سويلەتەيىك.(قيما قاعازبەن جۇمىس)

d 1 2 3 4
121 ∙ d - 100 21 142 263 384
121 ∙ d + 100 221 342 463 584

1 - ءشى نۇسقاعا

d --------1 ----------2 -----3 --------4
121*d - 100

2 - ءشى نۇسقاعا
d ------- 1 ---------- 2 ------- 3 ----- 4
121*d +100

اۋا - رايىنا توقتالۋ.(كوكتەمگى تابيعات ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى)
كوكتەمدە شىعاتىن العاش دالا گ ۇلى.
گۇلدىڭ دە جانى بار، ءتانى بار،
وزىندىك اسەم ءسانى بار.
قاستەرلە، ونى باعالا،
بىزدەرگە بەرەر ءنارى بار.
سەرگىتۋ الەمى.
گۇلدەر تۋرالى انگە قوسىلىپ بيلەۋ
№6. «فيگۋرالار» الەمى
توپىراق بەتى قىزىپ، جەر بەتىندە بۋناقدەنەلىلەردىڭ دە تىرشىلىگى باستالادى. قانداي بۋناقدەنەلىلەردى بىلەسىڭدەر؟ ەڭ اقىلدى قۇمىرسقانىڭ تاپسىرماسىن ورىندايمىز.
قۇمىرسقاعا فيگۋرانىڭ اۋدانىن تابۋعا كومەكتەسۋ. اۋىزشا ورىنداۋ.
قۇمىرسقا – جارعاققاناتتىلار وتريادىنىڭ ءبىر تۇقىمداسى. قۇمىرسقا جەر شارىندا كەڭىنەن تارالعان. قۇمىرسقانىڭ 10 مىڭداي ءتۇرى بار. دەنەسى باس، كوكىرەك جانە قۇرساقتان تۇرادى. قۇمىرسقالار، كوبىنە توپتانىپ (10 – 100 مىڭ داراسى بىرىگىپ)، ارنايى يلەۋ جاساپ، تىرشىلىك ەتەدى. ءاربىر يلەۋدە اتالىق، انالىق، “جۇمىسشى” جانە “جاۋىنگەر” قۇمىرسقالار بولادى.

№ 7. «ەسەپتەر» الەمى
ەسەپتىڭ قۇرامدارىن ايتۋ. داپتەرمەن جۇمىس
قىرقىلداق بالاپانى – 234 شىركەي
باقانىڭ بالاسى – 321 شىركەي
3 كۇندە -؟ ارتىق
ش: (321 – 234) ∙ 3 = 261
ج: 261 شىركەي ارتىق جەيدى.

باقا تۋرالى. تەرىسى جىلتىر، شىرىشتى، وكپەسى ناشار جەتىلگەن، تەرىسى ارقىلى تىنىس الادى. ءتىلىنىڭ ۇشى ەكى ايىر، جەمىن تىلىمەن ۇستايدى، ۇساق جاندىكتەرمەن قورەكتەنەدى. انالىعى 500 - دەن 11 مىڭعا دەيىن ۋىلدىرىق شاشادى، قۇرلىقتا دا، سۋدا دا ۇرىقتانادى. باقانىڭ دەرناسىلىن يتشاباق، كەيدە ءشومىشبالىق دەپ اتايدى.
№8 « امالدار» الەمى.
وزىندىك جۇمىس (ماتەماتيكا سان قىرلى ساندار الەمىنە تولى. سول سانداردىڭ ءبىر سيقىرى امالدار تارتىبىنە جاسىرىنعان. ولاي بولسا، امالدار الەمىنە ساياحات جاسايىق.)
332*2 - 460 =
800 - 121*4 =
313*3 - 213 =
422*2 + 170=
380+232*3 =
520+312*3 =
№ 11. «زەيىندىلەر» الەمى
(بۇل تاپسىرمانى ەڭ زەيىندى كەيىپكەر عانا ورىنداي الادى دەپ ويلايمىن)
1، 2، 3، 123، 133، 234
1*3*123 =369

№12ءوزىن - ءوزى باقىلاۋ الەمى
ءۇش تاڭبالى سانداردى ءبىر تاڭبالى ساندارعا كوبەيتۋ. اۋىزشا ورىنداۋ.
ءۇش اعايىندى جىگىتتىڭ تىلەگى ورىندالدى ما؟ سونى تەكسەرەيىك.
ءۇى. قورىتىندىلاۋ.
ماتەماتيكا پاتشالىعىنداعى ەرتەگىلەر الەمىنە ساياحات سەندەرگە ۇنادى ما؟ ەرتەگىلەر ءاردايىم جاقسى وقيعالارمەن بىتەدى.
YII. باعالاۋ
ساباقتىڭ باسىندا ايتىپ وتكەنىمىزدەي وتە جاقسى كەيىپكەرلەر وتە جاقسى دەگەن باعامەن، جاقسى قاتىناسقان كەيىپكەرلەر جاقسى دەگەن باعامەن باعالانادى.

ءۇىىI. ۇيگە تاپسىرما: №9، 10. 230 بەت.