التىن كورگەن پەرىشتە
ادامنىڭ ويىنا ءبىر نارسە كەلسە نەمەسە الدەنەگە ىشتەي بەل بۋسا، سول ساتتەن باستاپ ول كۇنى-تۇنى ەستەن شىقپاي الاڭداتا بەرەدى ەكەن-اۋ. ءاليما وسىعان اڭ-تاڭ. ەشكىمگە ايتپاعان ءبىر ويى، ەشكىممەن بولىسپەگەن ءبىر جوسپارى... ىزىڭداعان شىبىنداي مازاسىن الىپ، ويىنان شىقپاي قويعانىنا ءبىرتالاي ۋاقىت بولدى.
شىنىن ايتقاندا، ول بىرەۋمەن بولىسە قوياتىنداي جاقسى جوسپار دا ەمەس ەدى... العاشىندا، ەسىنە ءتۇسىپ كەتكەن كەزدە دەنەسى ءدىر-ر ەتە قالىپ، ازا بويى قازا بولىپ، شوشىناتىن. جىلماڭداعان ارام ويدان تەزىرەك قۇتىلعىسى كەلىپ، كوڭىلىن باسقا نارسەلەرگە اۋدارىپ، كوشەنىڭ شۋىلىنا، ادامداردىڭ ابىر-دابىرىنا قۇلاق ءتۇرىپ، دالباسالايتىن. ءبىراق، نە سيقىرى بارىن كىم بىلگەن، قانشا قۇتىلماقشى بولىپ اۋرە-سارساڭعا تۇسسە دە ۇرى وي جىلماڭداپ، سوڭىنان ءبىر قالماي-اق قويعانى...
اقىرى جەڭىپ تىندى. بەرىلمەيمىن، اقىل-ەسىمدى بيلەتپەيمىن دەپ قانشا تىرەسكەنىمەن، و، عاجاپ، ورىنسىز ويىنا ءاليمانىڭ بىرتە-بىرتە بويى ۇيرەنە باستاعان سياقتى. ءتىپتى، وسى ءبىر ويىنىڭ، پيعىلىنىڭ جامان ەكەنىن بىلە تۇرا، بۇرىنعىسىنشا ودان قۇتىلۋدىڭ امالىن ويلاپ، قاجىپ، شارشامايتىن كۇيگە دە جەتتى. راس، ءالى دە بولسا ساناسىنىڭ سونا-اۋ تۇكپىرىندە جىلت ەتە تۇسەتىن ۇرى ويىنان قۋىستانىپ، كوپ ىشىندە تۇرسا، «ەشكىم سەزىپ قويمادى ما ەكەن؟» دەگەندەي، جان-جاعىنا قاراعىشتاپ، بۇعان ءمان بەرىپ جاتقان ەش پەندەنىڭ جوقتىعىنا كوزى جەتكەندە بارىپ «ۋھ!» دەپ دەم الادى.
وسىلايشا، بۇرىن-سوڭدى بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماعان، تىرشىلىكتىڭ قات-قابات قاتپارىنىڭ تەك جاقسى جاقتارىن عانا كورىپ، ءوزى دە ومىرگە تۇپ-تۇنىق جانارمەن قارايتىن ءجاسوسپىرىم قىز ءاليما ساناسىنا ايتەۋىر ءبىر ساڭىلاۋ تاۋىپ كىرىپ، ءالسىز، قورعانسىز بولمىسىن جايلاپ العان جىمىسقى ويدىڭ تەگەۋرىندى ەكپىنىنە توتەپ بەرە الماي، تۇتقىندالدى دا قالدى. قۇتىلماقشى بولىپ قانشاما تىرىسقانىمەن، ءبارىبىر ساناسىنان سىپىرىپ الىپ تاستاي المايتىنىنا كوزى جەتتى. الىپ تاستاۋ قايدا، ءتىپتى... سول ويىنىڭ جەتەگىنە ەرىپ... ءبىراز جەرگە «بارىپ قايتاتىندى» شىعاردى. وڭاشا قالسا بولدى، سول ءبىر جوسىقسىز جوسپارى دەمىل-دەمىل ەسىنە ءتۇسىپ، كەيدە ونى ويشا ءوربىتىپ وتىرعانىن ءوزى دە بايقاماي قالاتىن. جوسپارىن جۇزەگە اسىرسا، ءومىرى وزگەرىپ شىعا كەلەتىندەي قيالدايتىنىن قايتەرسىڭ...
ءبىراق، ءبىراق... ول جوسپارىن ىسكە اسىرسىن... جولى بولسا ءبىر ءسارى... ال بولماسا شە؟ سوندا ونىڭ اقىرى نە بولماق؟ اكەسىنىڭ باسىنداعى كۇن بۇعان دا تۋماي ما؟ سۇمدىقتىڭ كوكەسى سول ەمەس پە؟ ويىن ارباپ، بويىن بيلەپ العان جوسپارىن ورىنداۋعا بەل بۋىپ، بىردەن كىرىسىپ كەتۋدەن ءاليمانى ازىرشە توقتاتىپ تۇرعان دا — وسى وي.
... ماسكۇنەمدىككە سالىنعان اكەسى بۇل دۇنيەنىڭ بار قىزىعىن ءبىر ۇرتتام اراققا ساتىپ جىبەرەتىندەي بەيشارا حالگە جەتكەنىنە بالاۋسا قىز ءاليما نامىستانىپ، قاراداي جەرگە كىرە جازدايتىن. بىرنەشە رەت اكەسىن قولىنان تارتىپ، قولتىعىنان سۇيەپ ءجۇرىپ، ۇيىنە دەيىن سۇيرەلەپ جەتكىزگەن. ءبىراق سونىڭ بارىندە دە كوكەيىن ءبىر-اق نارسە تەسكەن اكەسى ىزدەگەنى ۇيدەن تابىلمايتىنىن ءبىلىپ، دالاعا قاشاتىن.
سودان سوڭ جولداستارىمەن بىرگە كەلە جاتقاندا كوشەدە بۇلعاڭداپ جۇرگەن اكەسىن كورە قالسا، كورمەگەندەي ءتۇر تانىتىپ وتە شىعۋدان باسقا ءاليمانىڭ امالى قالماعان. اناسىنىڭ جالىنعانىن دا، تۋىستارىنىڭ بىردە اقىلمەن، بىردە اشۋمەن ايتقان سوزدەرىن دە ماڭگىرىپ وتىرىپ تىڭدايتىن اكەسىنەن كوڭىلى ابدەن قالىپ، ىشتەي كۇدەر ۇزگەن بالا كوڭىل الدەبىر جاماندىقتى سەزگەندەي الاڭداپ جۇرگەن. سەزىمى الداماپتى. ءبىر كۇنى اۋىل شۋ ەتە ءتۇستى — اراق ساتىپ الاتىن اقشا ىزدەپ، اكەسى ىرگەلەس كورشىسىنىڭ ۇيىنە ۇرلىققا ءتۇسىپتى.
اكەسىنىڭ ايدىڭ، كۇننىڭ امانىندا، تاماقتان تارىعىپ ەمەس، اراققا سالىنىپ قۇدايى كورشىسىنىڭ ۇيىنە ۇرلىققا تۇسكەنى تۋىس-تۋعان، بالا-شاعاسى ءۇشىن اۋىر سوققى بولدى. ءاليما نامىستانىپ، بىرنەشە كۇن ساباعىنا بارماي قويعان سوندا. ءتىپتى مەكتەپتى، ءۇيىن، ءبارىن-بارىن تاستاپ، بەتى اۋعان جاققا كەتىپ قالعىسى كەلگەن. ءبىراق قايدا بارادى؟ ءىنىسى دە بالالاردان «اكەڭ — ۇرى» دەگەن ءسوز ەستىپ، بىرنەشە رەت كوشەدەن جىلاپ كەلدى. ءبىراق، بارىنەن دە اناسىنا قيىن بولعانىن، ونىڭ بۇكىل ارمانى كۇيرەپ، بارلىق ءۇمىتى وشكەنىن ءاليما كوپ كەيىن ءتۇسىندى.
اناسى سوت زالىندا كوزىمەن جەر شۇقىپ، باسىن كوتەرە الماي وتىرعان. سودان سوڭ اۋلا سىرتىنا شىعا قالسا، تۋ سىرتىنان ايتىلاتىن سىبىر-سىبىر اڭگىمەدەن قورعالاقتاپ، كوشەگە اتتاپ باسپاي قويدى. دۇكەننەن ۇساق-تۇيەك زات الۋ كەرەك بولسا، «مەنىڭ قولىم تيمەي جاتىر» دەپ، قولىنا تيىن-تەبەنىن ۇستاتىپ، ءاليمانى جىبەرەدى. سوندا قولى تيمەيتىندەي ەشتەڭە ىستەپ تە جاتقان جوق. شىندىعىندا ىستەمەيدى ەمەس، بىردەڭەنى باستايدى دا، الدەبىر ويدىڭ جەتەگىنە ەرىپ، باستاعان شارۋاسىن ۇمىتىپ كەتەدى. ءاليما قاسىنا كەلىپ: «اپا، نە ىستەپ وتىرسىز؟» دەگەندە، «ا-اھ؟» دەپ سەلت ەتە تۇسەدى.
وسىلايشا كۇن وتكەن سايىن بۇيىعىلانا ءتۇسىپ، تۇسىنىكسىز كۇي كەشكەن اناسى كوپ ۇزاماي بەلگىسىز ءبىر دەرتكە ۇشىراپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالدى. كوڭىلىن سۇراپ كەلگەن كورشى-قولاڭنىڭ الدىندا تومەنشىكتەپ، ءبارىنىڭ الدىندا ايىپتى سياقتى اۋىلداستارىنىڭ بەتتەرىنە قاراۋعا ءداتى شىداماعان ارلى ايەلدىڭ جان كۇيزەلىسىنەن كوز جۇمعانىن اۋىلداستارى سەزسە دە بىر-بىرىنە ءلام-ميم دەسكەن جوق. بالكىم، كوبىنىڭ وسى قازا ارقىلى «ارىم — جانىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسىن تۇسىنگەندىكتەرىنەن بولار...
اعايىننىڭ قولكومەگى مەن سوزكومەگى ۇزاققا سوزىلعان جوق — مارقۇمنىڭ قىرقى وتە سالىسىمەن كەلۋشىلەر بىرتە-بىرتە ازايىپ، اقىرى ساپ تىيىلعان سوڭ ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورۋى كەرەكتىگىن ۇققان بالالاردىڭ ۇلكەنى ءاليما جۇمىس ىزدەۋگە شىقتى. مىنە، سودان بەرى جاۋتاڭداپ قالعان ىنى-سىڭلىلەرىن اسىراپ-باعۋ — ءوزىنىڭ دە قابىرعاسى قاتپاعان ءاليمانىڭ موينىندا.
ءوزى قاتارلى قىزدار قىلتيىپ بوي تۇزەپ، بوزبالالار تۋرالى سىبىرلاسىپ سىر ايتا باستاعان شاقتا تاعدىر قامىتىن موينىنا سالعان بالاۋسا قىز كوشە سىپىردى، ۆەتەرينارلىق ەمحانانى كۇزەتتى، جۇمىسشىلار اسحاناسىندا ىدىس-اياق جۋدى، پوشتاشىعا حات تاسۋعا كومەكتەستى... سۋىققا توڭىپ، ىستىققا كۇيىپ ءجۇرىپ ىستەگەن جۇمىستارىندا تۇراقتاي الماۋىندا ەلگەزەك، تياناقتى ءاليمانىڭ ەش كىناسى جوق-تى، ول — قوعامدى قۇرساۋىنا العان داعدارىس جۇمىسسىز قالدىرعان كوپتىڭ ءبىرى عانا ەدى.
قازىرگى جۇمىسىنا كەزدەيسوق كەلدى. پوشتاشىعا حات تاسۋعا كومەكتەسىپ جۇرگەنىندە ءبىر ۇيگە كەلگەن شۇعىل جەدەلحاتتى اپاراتىن ادام تابىلماي قالىپ، باستىق ءاليمانى جۇمسادى. تىلدەي قاعازدىڭ ءبىر ۇيگە جايسىز حابار اكەلگەنىن ءبىلىپ، العا باسقان اياعى كەرى كەتىپ، امالسىز كەلگەن ءاليما ەسىك قوڭىراۋىن جۇرەكسىنە باستى. ار جاقتان «ءقازىر، ءقازىر» دەگەن جارقىن داۋىس شىعىپ، ىلە بىرەۋدىڭ اسىعا باسىپ كەلە جاتقانى ەستىلگەندە، ءوزىنىڭ قانداي تاپسىرمامەن كەلىپ تۇرعانىن، ەندى نە بولاتىنىن ويلاپ، جۇرەگى دۇرسىلدەپ كەتتى.
سول كەزدە ءىش جاقتان سىرت-سىرت ەتكەن دىبىستار ەستىلىپ، ىلە ەسىك اشىلدى دا كىشكەنتاي بالاسىن كوتەرگەن ادەمى كەلىنشەك ءاليماعا تاڭىرقاي قاراپ: «ساعان نە كەرەك، ءسىڭلىم؟» دەپ سۇرادى. جەدەلحاتتى ءۇنسىز ۇسىنا بەرىپ، ءالى قايعىسىنان ارىلماعان، جۇرەگىندەگى جاراسى ءالى جازىلماعان ءاليما وكسىپ جىلاپ جىبەردى. شوشىنىپ، ءتۇرى بۇزىلىپ كەتكەن كەلىنشەك قاعازداعى جازۋعا كوزى تۇسكەندە ىشقىنا داۋىستاپ، ەڭىرەپ جىلاپ قويا بەردى. كوتەرىپ تۇرعان بالاسى دا شەشەسىنە قاراپ، شىر ەتە ءتۇستى.
ءاليما نە ىستەرىن بىلمەي، بالاسىن باۋىرىنا باسىپ اعىل-تەگىل جىلاعان كەلىنشەكتىڭ قاسىندا سوستيىپ تۇرا بەردى.
كەلىنشەك سولىعىن باسىپ، ورنىنان كوتەرىلگەندە جەدەلحات اكەلگەن قىزدىڭ دا كوزىن سۇرتكىشتەپ، ءالى قاسىندا تۇرعانىن كورىپ، جاپ-جاس بولسا دا ءجون ءبىلىپ، جىلاعان كەزىندە جالعىز قالدىرىپ كەتپەگەنىنە ءىشى جىلىپ قالدى. «ەندى قايتتىم؟ بيلەت الۋىم كەرەك قوي... بالانى كىمگە قالدىرامىن؟» دەپ ويى سان-ساققا جۇگىرىپ، جانى قىسىلعاندا تاپ ءقازىر وزىنە اياي قاراپ، مۇرنىن پىش-پىش تارتىپ تۇرعان قىزدان ارتىق كومەكتەسەر ادامدى تاپپاسىن ءتۇسىندى.
— قالقام، ءسىڭلىم، مەن ۇيدە جالعىز ەدىم. كۇيەۋىم ءىسساپاردان بۇگىن كەشكە ورالادى... مەن بيلەتكە بارىپ كەلگەنشە ۇيدە بالامنىڭ قاسىندا وتىرا تۇراسىڭ با؟
ءاليما باسىن يزەدى.
سول وقيعادان كەيىن ول پەريزات پەن جالعاستىڭ ۇيىندە قالىپ قويدى. العاشىندا اكەسىنىڭ مەزگىلسىز قازاسىنان كەيىن وز-وزىنە كەلە الماي قويعان كەلىنشەگىنە ءۇي شارۋاسىنا كومەكتەسسىن دەپ ۇلكەن قىزمەت ىستەيتىن جالعاس پوشتا باستىعىمەن كەلىسىپ، ءاليمانى بىرنەشە كۇنگە سۇراپ العان. كەلىسىمدى ۋاقىت وتكەن كەزدە ءۇي شارۋاسىنا زىر جۇگىرىپ كومەكتەسىپ، كىشكەنتاي جاندوستى ويناتۋ، دالاعا شىعارىپ قىدىرتۋدى ءوز مىندەتىنە العان ءاليمادان پەريزاتتىڭ ايرىلعىسى كەلمەي قالدى. قارشادايىنان تاعدىر تاۋقىمەتى باسىنا تۇسكەن جاس قىزدىڭ ءوز ۇيىندە جۇرگەن كۇندەردە وڭىنە قان جۇگىرىپ، كوزىندەگى مۇڭ تاراي باستاعانىن بايقاعان جالعاس تا ونى قارا سۋىقتا دىردەكتەتىپ پوشتا تاسۋعا جىبەرۋگە اياپ جۇرگەن. كەلىنشەگىمەن اقىلداسىپ، «ءبىر امالىن تابارمىز، ازىرشە ۇيدە جۇرە بەرسىن» دەپ شەشتى دە، جۇمىسىنان مۇلدە شىعارتىپ الدى.
ءاليما ءۇي قىزمەتشىسى دەگەن اتى بولعانىمەن، وسى ءۇيدىڭ ءوز ادامىنداي بولىپ كەتتى. كۇنىۇزاققا پەريزاتقا ءۇي شارۋاسىنا كومەكتەسىپ، كەشكىسىن نان مەن ءسۇت، سارى ماي مەن شۇجىق، كەيدە سىر مەن جۇمىرتقا نەمەسە كامپيت-پەچەنە سالىنعان دورباسىن مىقشيا كوتەرىپ، ۇيىنە قايتادى. ال ەكى-ۇش اپتادا ءبىر رەت ەت، كارتوپ، ماكارون سياقتى ازىق-تۇلىكتەردى ءاليمانىڭ ۇيىنە جەتكىزىپ تۇرۋدى جالعاس اعاسى جۇرگىزۋشىسىنە تاپسىرىپ قويعان. سودان بەرى ءاليمانىڭ ىنى-سىڭلىلەرى دە ءماز، ءۇي ءىشىنىڭ ۇساق-تۇيەك جۇمىسىنان قولى بوساعان پەريزات تا ريزا. قۇربىلارىمەن ءبىر ءسات بوي جازۋعا جاراپ قالعان ول اندا-ساندا تەاترعا، كونسەرتكە، ءتىپتى، ساۋناعا باراتىن بولدى. كەيدە قۇربىلارىن ۇيگە شاقىرىپ، قوناقاسى بەرەتىن.
سونداي قوناقاسىلاردىڭ بىرىندە پەريزات جالعاستىڭ وزىنە تاياۋدا الىپ بەرگەن اشەكەي بۇيىمدارىن قۇربىلارىنا ماقتانا كورسەتكەن. كەلىنشەكتەر اھ ۇرىپ، تاڭدايلارىن قاعىپ، بىرەسە القاسىن، بىرەسە بىلەزىگىن، بىرەسە سىرعاسى مەن جۇزىكتەرىن تاعىپ كورىپ، ءبىراز شۋىلداستى. جانە دە، اشەكەيدى قاي ايەل تاقسا دا، الدەبىر سيقىر اسەر ەتكەندەي بىردەن وزگەرىپ، سۇلۋلانىپ، اسقاقتاپ شىعا كەلەتىنىن بايقادى ءاليما.
قىز ەمەس پە، ادەمى اشەكەيلەرگە داستارحاندى جيناستىرىپ جۇرگەن ءاليمانىڭ دا كوزى تۇسكەن. ءبىراق ونىڭ نازارىن اۋدارعان جۇرتتىڭ ءبارى تاماشالاپ جاتقان بۇيىمدار ەمەس، كوگىلدىر تاستارى جارىققا شاعىلىسىپ، مىڭ قۇبىلىپ جاتقان جۇزىك ەدى. جانارىن ارباعان جۇزىكتى قولىنا ءبىر ۇستاپ كورگىسى كەلىپ، وتىرعاندارعا تاقاپ كەلگەنىن بايقاماي دا قالدى. اۋزى اشىلىپ، كوزى كوگىلدىر تاستى جۇزىكتى تەسىپ بارا جاتقان ءاليماعا كۇلىمسىرەي قاراپ، پەريزات ەركەلەتە ءتىل قاتتى:
— قالاي، ءاليماش، ۇناي ما ساعان؟
ءاليما باسىن يزەدى.
— ساعان قايسىسى ۇنايدى؟ قانە، قولىڭا تاعىپ كورشى...
ءاليما كوز جاۋىن العان جۇزىككە قولىن سوزدى: «مىنە، مىناۋ...»
ايەلدەر شۋ ەتە قالدى: «ۋ-ۋ-ۋ، قاراشى ءوزىن!»، «گۋبا - نە دۋرا!»، «قازىرگى جاستار ءبىز سياقتى ەمەس، ولاردىڭ تالعامى باسقا...»
ساۋساعىنا سالعان جۇزىك ورناتىلعان تاستاردىڭ سالماعى باسىپ، تومەن قاراي اينالىپ كەتتى. ايەلدەر دۋ كۇلدى. پەريزات مۇنى وزىنە تارتا قۇشاقتاپ: «ەشتەڭە ەتپەيدى، كەيىن وسكەنىڭدە سەنىڭ دە ساۋساعىڭا جۇزىكتەر ءدال كەلەتىن بولادى، - دەدى كۇلىمدەپ. — ەرتە-ە-ەڭ سەنى ۇزاتقاندا ساۋساعىڭا شاپ-شاق جۇزىك ساتىپ اپەرەمىن. مىنادان ون ەسە ادەمىسىن ءوزىڭ تاڭداپ تاعاتىن بولاسىڭ ءالى. ال بۇگىن ۇيىڭە ەرتەرەك قايتا بەر، ءبىز ءالى ءبىراز وتىراتىن شىعارمىز. ىدىس-اياقتى قالدىرا سال، ءوزىم جينايمىن.»
جول بويى ءاليمانىڭ كوز الدىنان كۇن ساۋلەسىنە شاعىلىسىپ، مىڭ قۇبىلعان جۇزىك كەتپەي قويدى.
سول كۇنى تۇسىندە كوگىلدىر تاستى جۇزىكتى ساۋساعىنا سالىپ ءجۇر ەكەن... ۇستىنە كيگەن كويلەگى دە جۇزىك تۇستەس كوگىلدىر سياقتى... جەپ-جەڭىل ەتەگى كولبەڭ قاعىپ سىنىپتاس بالالاردىڭ الدىندا بيلەپ ءجۇر ەكەن دەيدى... بالالاردىڭ بارلىعى ءبىر عاجايىپ كورگەندەي اڭتارىلىپ، اۋىزدارىن اشىپ قالعانىن بايقاپ، بۇل ودان سايىن ءۇيىرىلىپ، شىركوبەلەك اينالىپ ءجۇر... اينالىپ ءجۇر...
ويانعاندا سونىڭ ءبارى ءتۇس بولعانىنا ءىشى ۋداي اشىدى.
كەلەسى كۇنى پەريزات ءبىر شارۋالارىمەن سىرتقا شىعىپ كەتكەندە التىن بۇيىمدار سالىنعان قوبديشانى اشىپ، كوگىلدىر تاستى جۇزىكتى قولىنا تاعى دا تاعىپ كوردى. بۇل جولى ول سونشالىقتى ۇلكەن دە ەمەس سياقتى كورىندى، ساۋساعى ءسال تولىسسا، دۇپ-دۇرىس بولايىن دەپ تۇر ەكەن. اپ-ادەمى بولىپ، ساۋساعىنا جاراسا كەتكەنى سونشا، ءاليما جۇزىكتى ازەر شەشتى. قوبديشانى ورنىنا قويعان سوڭ دا، بىردەڭەسىن جوعالتىپ العانداي سول بولمەگە قايتا-قايتا كىرگىسى كەلىپ، كۇنۇزاققا وزىمەن ءوزى ارپالىسۋمەن بولدى.
سودان بەرى كوز ارباعان كوگىلدىر جۇزىك كۇندىز ءاليمانىڭ ەسىنەن، تۇندە تۇسىنەن كەتپەي قويدى. بۇل بويجەتكەنشە، تۇرمىسقا شىققانشا قاشان؟ ال جۇزىكتى ءدال ءقازىر تاعار ما ەدى، شىركىن! كەشە ءوز كوزىمەن كورگەندەي، جۇزىك تاققان كەزدە بۇل دا پەريزات تاتەسىنىڭ قۇربىلارىنداي سۇلۋلانىپ كەتەتىن شىعار-اق! سوندا مۇنىڭ ونسىز دا جۇدەۋ تۇرىنە جاراسپايتىن قونىمسىز كيىمىنە مەنسىنبەي قارايتىن قۇربىلارىنا بۇل دا نەمقۇرايلى كوز تاستاپ، بويىن اسقاق ۇستاپ جۇرەر ەدى-اۋ!
ءاليمانىڭ قيالىن ءبىر داۋىس بۇزدى. العاشىندا اناسى ەكەن دەپ قالعان، سويتسە ءوزىنىڭ ىشكى داۋسى ەكەن.
«ءبىراق ونى قالاي الاسىڭ؟ ۇرلاپ پا؟ سوسىن پەريزات تاتەنىڭ بەتىنە قالاي قارايسىڭ؟ جو-جوق، بولمايدى. بولمايدى ۇرلاۋعا!»
ىشكى داۋسى ءزىلدى ەدى. قارسى ءسوزدى قابىلدامايتىنىن ءبىلدىرىپ ۇزىلدى-كەسىلدى ايتىپ، ءاليمانى توقتاتىپ تاستادى. ءبىراق سالدەن كەيىن، ەكىنشى ءبىر داۋىس، باعاناعى ءتاتتى ەلەستەردىڭ اسەرىنەن ءالى ارىلماعان الىپ-ۇشپا كوڭىلدىڭ داۋسى، قورعانشاق ۇنمەن، تولىپ جاتقان دالەلدەر كەلتىرىپ، جاڭاعى ءزىلدى داۋىسقا باسەڭ قارسىلىق تانىتتى:
«نەگە ۇرلاپ الاسىڭ؟ جاي عانا الاسىڭ عوي. ۋاقىتشا. ول ءتىپتى سەنىڭ العانىڭدى بىلمەي دە قالۋى مۇمكىن. الىپ، بىرنەشە كۇن تاعاسىڭ دا، قايتادان ورنىنا قوياسىڭ. بۇل ۇرلىق ەمەس قوي. بار بولعانى بىر-ەكى كۇنگە الا تۇراسىڭ. سوسىن بىلدىرمەي عانا ورنىنا قوياسىڭ.»
«رۇقساتسىز العانىڭ — ۇرلاعانىڭ. ۇرلىق جاساۋعا بولمايدى!»
«مۇلدە الاتىن بولسا عانا ۇرلىق دەيدى. ال سەن قايتادان ورنىنا قوياسىڭ عوي. ونىڭ نەسى ۇرلىق؟ ەسەسىنە بارلىق ماقتانشاق قىزداردىڭ ىشتەرى جارىلىپ كەتەتىن شىعار. وزدەرىنشە سەنى مەنسىنبەۋشى ەدى، ەندى كەلىپ ساعان جالىنىپ «وي، ءاليما، جۇزىگىڭدى بەرە تۇرشى، تاعىپ كورەيىنشى» دەپ سۇرايتىن شىعار...»
«شىندىعىندا، سەنى كوزدەرىنە ىلمەيتىندەردىڭ ىشتەرى ءبىر كۇيەر ەدى. شىركىن، جالىنىپ، مايموڭكەلەپ سويلەگەندەرىن ۇلدار دا كورسە عوي...» دەپ توسىننان تاعى ءبىر داۋىس قوسىلدى.
«كورمەي شە؟ كورەدى. ءتىپتى، «ساۋساعىڭا قالاي جاراسىپ تۇر! قولىڭ قانداي ادەمى!» دەپ سۇقتاناتىن شىعار...» دەپ قولپاشتاپ قويدى توسىن داۋىس.
سوسىن مۇنىڭ ءبىر شەشىمگە كەلە الماي وتىرعانىن سەزگەندەي «مارات تا كورسە، «جۇزىگىڭ قانداي ادەمى، بۇگىن ءوزىڭ دە ەرەكشە قۇلپىرىپ كەتىپسىڭ عوي، ءجۇر، ۇيگە بىرگە قايتايىق» دەسە...» دەدى سىبىرلاي...
ماراتتى ويلاعاندا ءاليمانىڭ بالاپان جۇرەگى شىم ەتە قالدى. مارات — سىنىپتاعى ەڭ ادەمى بالا بولاتىن. ءتىپتى مەكتەپتەگى... الەمدەگى... ەڭ ادەمى بالا سول سياقتى كورىنەتىن ءاليماعا. تولقىندانعان شاشىن قايىرا تاراپ جۇرەتىن، مۇعالىمدەردىڭ ماقتانىشى، ءوزى قۇرالپى قىزداردىڭ جۇرەگىن ءلۇپ-لۇپ سوقتىرعان سۇيكىمدى مارات وزىنە جاۋدىرەپ كوپ قارايتىن بۇعان كوز قيىعىن دا سالماستان، قاسىنان ماڭعازدانا وتە شىعاتىن ەدى. ەندى، مىنە، جۇزىكتىڭ ادامدى سۇلۋلاندىرىپ جىبەرەتىن عاجايىپ كۇشى وعان دا اسەر ەتىپ، اشەيىندە كوزىنە ىلمەيتىن قىزعا ءوزى ءيىلىپ تۇرعانىن قاراشى...
ءاليما تاعى دا قيالىنىڭ جەتەگىنە ەرىپ، تۇسەتىن ايالداماسىنان ءوتىپ كەتىپتى. دورباسىنىڭ اۋىرلىعىن ەندى عانا سەزىندى. زىلدەي دورباسىن ازەر كوتەرىپ كەلە جاتىپ، و، عاجاپ، «نە سالا بەرگەن سونشا؟» دەپ پەريزاتقا جىنى كەلدى. اشەيىندە ول دورباسىنا ءتاتتى-دامدىنى سالا باستاعاندا ءىشى ەلجىرەپ، قۇشاقتاپ سۇيگىسى كەپ كەتەتىن. ءقازىر جۇرەگى ول سەزىمنەن جۇرداي. «نەمەنەگە تىقپالاي بەرەدى ءبىز اشتان ولەيىن دەپ جاتقانداي؟» دەپ ويلادى قاقپادان كىرە بەرىپ. ەسىك الدىندا ويناپ جۇرگەن ءىنىسى مەن ءسىڭلىسى دورباسىنا باس سالعاندا دا اشۋلى ويىنان قايتقان جوق. سول اشۋىمەن تاۋەكەلگە بەل بۋدى. ۇيقىعا دا «قالايدا الۋ كەرەك جۇزىكتى» دەگەن ويمەن جاتتى...
...مىنە، ويىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ءساتى دە تۇسكەن سياقتى... ءاليما سول ۇيدە قوناتىن سىڭايلى. جالعاس اعاسى جوق، ءسىرا، ءىسساپارعا كەتكەن-اۋ... وزىنە سالىنعان جۇپ-جۇمساق توسەكتىڭ نەلىكتەن سونشالىقتى جايسىز ەكەندىگىنە تۇسىنبەي-اق قويدى. ۇيقىسى كەلەر ەمەس. توسەگىندە ارى-بەرى اۋناقشىپ، اقىرى كوپتەن قۇرعان جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن اياعىنىڭ ۇشىمەن باسىپ، دالىزگە شىقتى. پەريزات زالدا، تەليەۆيزوردىڭ الدىندا ۇيىقتاپ قالىپتى. مۇنىسى جاقسى بولدى، ويتكەنى قوبديشا ولاردىڭ جاتىن بولمەسىندە عوي. ءسال تۇردى دا، دەمىن ىشىنە تارتىپ، دالىزگە شىقتى.
مىنا قىزىقتى قاراڭىز: ءاليمانىڭ ءوزى كۇن سايىن ءجۇز رەت جۇگىرىپ وتەتىن ءدالىزدىڭ شەتىنە جەتە الماي-اق قويعانى. ءالى كەلەدى، ءالى كەلەدى... ءدالىزدىڭ جاتىن بولمەگە بۇرىلار جەرى بۇل اتتاعان سايىن قاشىقتاپ بارا جاتقان سياقتى. الدەنە ءدۇرس-دۇرس ەتەدى، جوعارىدا تۇراتىنداردىڭ بىرەۋى ەدەندى سوققىلاپ جاتقانداي ما؟ الدە كوشەدە بىرەۋ سۋ تولتىرىلعان بوشكەنى ۇرعىلاپ جاتىر ما؟ ونى نەگە ۇرعىلاپ جاتىر ەكەن؟ گۇمپ-گۇمپ ەتىپ تىيىلاتىن ءتۇرى جوق قوي. ءاليما توقتاپ تىڭداپ كورىپ ەدى، گۇمپىلدەپ، داعاراداي ءدالىزدى جاڭعىرىقتىرىپ تۇرعان ءوز جۇرەگىنىڭ ءدۇرسىلى ەكەن...
پەريزاتتى وياتىپ الماۋ ءۇشىن دەمىن شىعارماي، دىبىسىن بىلدىرمەي ءجۇرىپ كەلەدى. بۇل ءۇيدىڭ قالتارىس، بۇرىلىستارىنىڭ ءبارىن جاتقا بىلەتىنى مۇنداي جاقسى بولار ما؟ مىنە، سول قول جاقتا ەسىك قالىپ بارادى، بۇل — جۋىناتىن بولمە، ياعني، وڭ جاقتا جاتىن بولمەنىڭ ەسىگى بار دەگەن ءسوز.
ءاليما تابالدىرىقتان اتتاي بەرگەندە توسەگىندە جاتقان جاندوس قىڭقىلدادى. اشەيىندە بولسا ۇشىپ قاسىنا بارار ەدى، ءدال ءقازىر وعان كوڭىل بولەتىن شاماسى جوق. جۇزىكتى قوبديشادان تەز الىپ، بولمەدەن شىعۋى كەرەك. ايتپەسە بالانىڭ جىلاعانىنان شەشەسى ويانىپ كەتۋى مۇمكىن. وندا ءبارى دە قۇريدى... تەز قيمىلداۋى كەرەك. ءاليماعا جۇرەگى «تەز، تەز، تەز» دەپ سوعىپ تۇرعانداي كورىندى. تۇلا بويى كۇرت ىسىپ، دەنەسىن تەر جۋىپ كەتكەندەي بولدى. سوندا دا اياعىن ساناپ باسىپ، شكاف تۇرعان جەرگە قاراي جاقىنداپ كەلەدى.
كيىم شكافىنىڭ ەسىگىن اشىپ، جوعارى سورەدە تۇراتىن قوبديشاعا قول سوزدى. وتكەندە وسىلايشا قولىن سوزىپ، تەز-اق الا قويعان. قاراڭعىدا ەسىكتى شاتاستىردى ما، قوبديشانى سورەدەگى ورنىنان تابا المادى. وكشەسىن كوتەرىپ، قولىن سوزا ءتۇستى — قولىنا ەشتەڭە ىلىكپەدى. تۇلا-بويى ءبىر ىسىپ، ءبىر سۋىپ، دەنەسى قالتىراپ كەتتى — قوبديشا جوق! ءدۇرس-دۇرس ەتكەن جۇرەگى اۋزىنان شىعىپ كەتەردەي، ەكى قۇلاعى ءبىتىپ قالعان سياقتى، ساماي تۇسى شانشىپ، جۇرەگى اينىپ كەتتى...
ءبىر ساتتە اياق-قولىنان ءال كەتىپ، قۇلاپ بارا جاتقانداي بولعان سوڭ، جان دەگەن ءتاتتى عوي، الدەنەدەن شاپ بەرىپ ۇستاي الدى. سويتسە، باعانادان اۋرە بولىپ ىزدەپ جۇرگەن قوبديشانىڭ قۇلاقشاسى ەكەن! ءسىرا، پەريزات اشەكەيلەرىن كيىپ كورگەن سوڭ ۇيرەنشىكتى ورنىنا ەمەس، تومەنگى سورەگە قويا سالعان سياقتى. قۇلاعى شىڭىلداپ، باسى اينالىپ، قۇلاپ بارا جاتقان ءاليما قوبديشانى وزىنە قاراي تارتا قۇلادى. قاقپاعى بەكىتۋلى ەمەس ەكەن، ايقارىلا اشىلعان قوبديشا گۇرس ەتىپ جەرگە سوعىلىپ، ىشىندەگى بۇيىمدار سالدىر-گۇلدىر ەتىپ شاشىلىپ قالدى...
— مۇنىڭ نە، جۇگىرمەك؟ — دەدى تورگى ۇيدەن جۇگىرىپ كەلگەن پەريزات ءسىڭلىسىنىڭ داۋسىنداي شىڭكىلدەك ۇنمەن. — جينا جانىڭنىڭ بارىندا!
Cوسىن قاھارلى داۋسىن كۇرت جۇمسارتىپ، جىلامسىراي سويلەپ، مۇنى جۇلقىلاي باستادى — «تۇر، تۇرشى، ويانشى ءاليما!»
باسىن كوتەرگەن ءاليما تۇككە تۇسىنبەي، جىلامسىراپ تۇرعان سىڭلىسىنە اڭتارىلا قارادى.
ءىنىسى بولمەنىڭ ورتاسىندا شوكەلەپ وتىرىپ، كەسەلەر مەن تارەلكەلەردىڭ قيراعان سىنىقتارىن جانتالاسا جيناستىرىپ جاتىر ەكەن. جوعارىدا تۇراتىن كامپيت-پەچەنە سالىنعان ۆازانى الامىن دەپ، ورىندىقتان اياعى تايىپ كەتىپ، ىدىس-اياق جينالعان سورەنى الا قۇلاعان ءتارىزدى. ىدىستاردى شاعىپ تاستاعانىنا قورقىپ، ءارى ۇرلىعى اشكەرەلەنىپ قالعانىنا ۇيالىپ، قىستىعا جىلاپ تۇرعان ءىنىسىن كورگەندە بارىپ، ءاليما ەسىن جيعانداي بولدى. اشەيىندە بۇلاردىڭ بارىنە ەركەلەپ، ايتقانىن ىستەتىپ، ايداعانىنا جۇرگىزەتىن ءىنىسى كامپيت ۇرلايمىن دەپ پۇشايمان كۇيگە ءتۇسىپتى دە قالىپتى.
كەنەت، تاپ سول ساتتە، ءاليمانىڭ ەسىنە اكەسى سوتتالعان كۇنى اناسىنىڭ ءبىر ءسوزدى كۇبىرلەپ قايتالاپ ايتا بەرگەنى ءتۇستى. «ۇرلىق ءتۇبى — قورلىق» دەپ ەدى-اۋ سوندا. سونى قالايشا ۇمىتىپ كەتكەن؟ ۇمىتقانى سونداي، باۋىرىنا تارتىپ، قامقورلىق جاساپ جۇرگەن جاننىڭ زاتىن ۇرلاماقشى بولدى-اۋ! سۇمدىق-اي! ارام پيعىلىنا اربالعانى سونشا، ۇرلىق ىستەمەك جوسپارى كۇندىز ويىنا ون ورالىپ، تۇندە تۇسىنە كىرەتىن بولدى... سۇمدىق-اي!
سوندا بۇل نەگە ۇرلاعىسى كەلەدى؟ الدە بۇل تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋ ما؟ ايتپەسە، ۇرلىق ءتۇبى — قورلىق ەكەنىن ساناسىنا ءسىڭىرىپ-اق كەتىپ ەدى عوي اناسى.
قايران اناسى! قاراڭعى قابىردە جاتسا دا بالاسىنىڭ قامىن جەگەن اناسى! قورلىقتان ءبىر-اق قادام جەردە توقتاتقان ءتۇستى كورسەتكەن دە اناسىنىڭ رۋحى بولعانى عوي...
ءاليما ءىنىسىن اياپ تۇرسا دا سىر بەرمەي، ءتۇسىن سۋىتا قارادى دا، تەز كيىنىپ ۇيدەن شىعىپ كەتتى. ءجۇرىپ بارا جاتقان اۆتوبۋسقا جارماسىپ ءمىنىپ، قالانىڭ ورتالىق بولىگىندە تۇراتىن جالعاس اعاسىنىڭ ۇيىنە جەتكەندە ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعى بولىپ قالعان ەدى. ەسىكتى تاڭدانا اشقان پەريزات تاتەسىن قۇشاقتاي الىپ، ونىڭ جۇزىگىن سونداي ۇناتقانىن، تاققىسى كەلگەن سوڭ ۋاقىتشا الماق بولعانىن، ءبىراق ورنىنا قويعانمەن دە رۇقساتسىز الۋدىڭ ۇرلىق ەكەنىن تۇسىنگەنىن ايتىپ، ال كەپ جىلاسىن.
تۇككە تۇسىنبەگەن پەريزات باستاپقىدا تاڭىرقاپ قالسا دا، سالدەن كەيىن ءبىر وي كەلگەندەي ءاليمانى قولىنان جەتەكتەي جونەلدى. ءالى دە وكسىگىن باسا الماي تۇرعان قىزدى ءوز بولمەسىنە ەرتىپ اپارىپ، قوبديشانى اشىپ، الدىنا قويدى.
— قاي جۇزىكتى ايتىپ وتىرسىڭ؟
ءاليما كوگىلدىر تاسى مىڭ قۇبىلىپ تۇرعان جۇزىككە قاراي ساۋساعىن شوشايتتى.
پەريزات جۇزىكتى الىپ، ءاليمانىڭ قولىنا ۇستاتتى.
— الا عوي. بۇل — بيجۋتەريا، «Svarovski» دەگەن اتاقتى فيرما بار، سولار شىعارعان. اسا شەبەر جاسالعاندىقتان كەيبىرەۋلەر ولاردى تابيعي تاستارمەن شاتاستىرىپ تا جاتادى. كوز جاۋىن الىپ جىلتىراعانىمەن باعاسى مىناۋ اسىل تاستى التىن-كۇمىس بۇيىمداردان الدەنەشە ەسە ارزان.
سولاي دەدى دە، سوناۋ وزىنە جەدەلحات اكەلگەن كۇندەگىدەي سوستيىپ تۇرعان ءاليمانى باۋىرىنا تارتىپ: «جىلتىراعاننىڭ ءبارى بىردەي اسىل بولمايدى، سونى ۇمىتپا» دەدى جاي عانا.
ءاليمانىڭ بەتى دۋ ەتە ءتۇستى.
You Might Also Like
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسى «ءبىلىم جانە عىلىم» مينيسترلىگى «تۇران» ۋنيۆەرسيتەتى. «اۋدارما ءىسى جانە جۋرناليستيكا» كافەدراسى ورىنداعان: جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 1 ك...
-
كەز-كەلگەن مەملەكەت پەن قوعامنىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك ومىرىندە قۇجاتتاردىڭ الاتىن ورنى زور. ەلدەگى ءاربىر مەكەمە مەن كاسىپورىننىڭ قىزمەتى قۇجاتتار نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى. ءىس-قۇجاتتاردى تيىسىنشە جۇرگ...
