اتادان قالعان اسىل ءسوز
تاقىرىبى: اتادان قالعان اسىل ءسوز
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: اتادان قالعان اسىل سوزدەردى وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ميراس ەتۋ، ءداستۇر ساباقتاستىعىن ۇعىندىرۋ. وقۋشىلاردى ءسوزدىڭ توركىنىن ءتۇسىنىپ، ورىندى سويلەۋگە، ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
ءا) تاربيەلىك: اتالى سوزدەردەن ۇلگى، ونەگە الۋعا، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ اتالى سوزدەر ارقىلى رۋحاني بايلىعىن، ويلاۋ قابىلەتى مەن سويلەۋ مانەرىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، ۇلتتىق دۇنيەتانىم نەگىزدەرىن قالىپتاستىرۋ؛
كورنەكىلىكتەر: تولە، ايتەكە، قازىبەك بيلەردىڭ سۋرەتتەرى، قاناتتى سوزدەر، وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى، سيقىرلى تاياقشا، شارلار، باعالاۋشىلار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءانۇراندى ورىنداۋ
سىنىپ وقۋشىلارىن توپقا ءبولۋ.
ءادىلقازىلار مۇشەلەرىمەن تانىستىرۋ.
ءى توپ: «سۇڭقارلار»
توپ باسشىسى: سۇڭقارمىز ۇشا جەتىلەر،
تومەندە ءبارىن قالدىرىپ.
جامبى تۇر كوكتە ءبىز ىلەر،
قاناتتى نۇرعا مالدىرىپ!
ءىى توپ: «تۇلپارلار»
توپ باسشىسى:
تۇلپارمىز شابا جەتىلەر،
جارالعان جىگەر، نامىستان.
جەڭىستىڭ تۋى جەلبىرەر،
جۇيرىكپىز جەلمەن جارىسقان!
توپتاردىڭ ۇراندارى:
ءى. سۇڭقارلار ۇشا جەتىلەدى.
ءىى. تۇلپارلار شابا جەتىلەدى.
ءمۇعالىم: اتادان قالعان اسىل سوزدەردى ۇيرەنۋگە ءبىز «ءسوزستانعا» ساياحاتقا شىعامىز. «ءسوزستان» دەگەنىمىز - اتادان قالعان اسىل سوزدەر، كوپ عاسىرلىق تاريحى بار قازاق ادەبيەتى. حالقىمىز «ونەر الدى - قىزىل ءتىل» دەپ اسا جوعارى باعالاعان. سوندىقتان ءبىز سول «ءسوزستانعا» ساياحات جاساۋدى ماقسات ەتتىك. بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىندا اسىل سوزدەر ەلىنە بەت العان جولدا كوپ كەدەرگىلەر كەزدەسەدى ەكەن. ءبىز سول كەدەرگىلەردەن تاباندىلىقپەن، تاپقىرلىقپەن ءوتۋىمىز كەرەك.
- قالاي ويلايسىڭدار، اتادان قالعان اسىل سوزدەرگە نە جاتادى؟
وقۋشىلار: ناقىلدار، ىرىم - تىيىم سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، وتىرىك ولەڭدەر، كوركەم سوزدەر، اڭىز اڭگىمەلەر، شەشەندىك سوزدەر.
ءمۇعالىم: بۇلاردى نەگە اسىل سوزدەر دەيمىز؟
وقۋشىلار: ويتكەنى اتالارىمىز اسىل سوزدەر ارقىلى اقىل ايتىپ، «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەگەن.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار بالالار. بۇرىنعى اتالارىمىز ومىردەن كورگەن - تۇيگەندەرىن جيناقتاپ، باي تاجىريبەسىن بىزگە سوزبەن ورنەكتەپ، مۇرا قىلىپ قالدىرعان. ەندەشە، ءبىز «ءسوزستانعا» جەتۋ ءۇشىن ۇلكەن ءۇش كەدەرگى بەكەتتەن وتەمىز. بەكەتتەرگە جەتكەنشە مىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋىمىز كەرەك.
ءى كەدەرگى بەكەت: «ونەر جاستان»
ءى.«بايگە» بۇل كەزەڭدە توپتارىمىز سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرىپ بويىنشا قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
1. مۇسىلماننىڭ قاسيەتتى كىتابى؟ (قۇران)
2. قازاق شوپاندارىنىڭ شاحماتى نە؟ (توعىزقۇمالاق)
3. قىلىشتان وتكىر نە بار؟ (ءتىل)
4. ەڭ كيەلى قۇس نە؟ (اققۋ)
5. قازاق ىرىمىندا بالاعا مي جەگىزبەيدى. ول نەنى بىلدىرەدى؟ (سەبەبى ميداي بىلجىر، بوس بەلبەۋ، ىنجىق بولىپ وسەدى دەيدى)
6. كيىز ءۇيدىڭ قۇرىلىسىندا كەرەگە مەن شاڭىراق ورتاسىن قوساتىن بولىگى نە؟(ۋىق)
ءىى. «ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى» بۇل كەزەڭدە سۇراقتارعا ماقال - ماتەلدەر ارقىلى جاۋاپ بەرەسىڭدەر.
1. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق، قاي مۇشەسى باتىر؟ (كوز قورقاق، قول باتىر)
2. تۇكىرىك كول بولا ما؟ (كوپ تۇكىرسە، كول بولادى)
3. قانداي جاعدايدا ايناعا وكپەلەمەۋ كەرەك؟ (اۋزىڭ قيسىق بولسا، ايناعا وكپەلەمە)
4. سەمىزدىكتى كوتەرەتىن جانۋار؟ (سەمىزدىكتى قوي عانا كوتەرەدى)
5. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟ (وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس كۇيمەيسىڭ)
6. جىلاندى ىنىنەن قالاي شىعارامىز؟ (جىلى - جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىنىنەن شىعادى)
ءىىى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ( توپ مۇشەلەرى وتىرىك ولەڭدەردەن جارىسقا تۇسەدى)
ءىۇ. «ەسكىرمەيتىن ەستى ءسوز» (توپ مۇشەلەرى وزدەرى بىلەتىن ىرىم - تىيىم سوزدەردەن جارىسادى)
بي:
ءىى كەدەرگى بەكەت: «بىلگەنگە مارجان»
ءۇ. ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جەتى اتانى اتا.
2. جەتى قازىنا نە؟
3. ءۇش ارسىزدى اتا.
4. جولاۋشىنىڭ مۇراتى نە؟ (جەتۋ)
5. ساۋداگەردىڭ مۇراتى نە؟ (ساتۋ)
ال ءبىزدىڭ مۇراتىمىز نە؟ (وقىپ، ءبىلىم الۋ)
ءان: «سالەم بەرەم ۇلكەنگە»
ءسوزى: وتەپبەرگەن اقىپبەكوۆتىكى
ءانى: دابىل وماروۆتىكى
ءىىى كەدەرگى: «ويلان، تاپ!»
ءۇى. جۇمباقتار شەشۋ. (توپ مۇشەلەرى ءبىر - بىرىنە جاسىرادى)
ءۇىى. قازاقتا تۇڭعىش...
1. ەڭ تۇڭعىش شەشەن (جيرەنشە)
2. ەڭ تۇڭعىش عالىم، ساياحاتشى (شوقان ءۋاليحانوۆ)
3. ەڭ تۇڭعىش قازاق الىپپەسىن جازعان (احمەت بايتۇرسىنوۆ)
4. ەڭ تۇڭعىش ءبيشى (شارا جيەنقۇلوۆا)
5. ەڭ تۇڭعىش ەلباسشىمىز (ن. ءا. نازاربايەۆ)
6. ەڭ تۇڭعىش دۇنيەجۇزى چەمپيون اتاعان العان پالۋان (قاجىمۇقان مۇڭايتباسوۆ)
ءىۇ. قورىتىندى.
ءمۇعالىم: اتادان قالعان اسىل سوزدەر - ءبىزدىڭ ءومىر سەرىگىمىز، اقىل - كەڭەسشىمىز. ول سوزدەر ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتىپ وتىرعان. ال ەندى اتادان قالعان اسىل سوزدەردى ۇعىنۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ول ءۇشىن اباي اتامىزدىڭ وسيەتتى سوزدەرىن ەسىمىزدە ساقتايىق.
ءى توپ: بەس نارسەدەن قاشىق بول،
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق،
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
ءىى توپ: بەس نارسەگە اسىق بول،
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي.
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز.
«سيقىرلى تاياقشا» ءادىسى. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىندا قانداي وي ءتۇيدىڭ؟
نەنى ۇيرەندىڭ؟
ءان: «نە دەۋ كەرەك؟»
ءسوزى:
ءانى:
جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ.
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: اتادان قالعان اسىل سوزدەردى وسكەلەڭ جاس ۇرپاققا ميراس ەتۋ، ءداستۇر ساباقتاستىعىن ۇعىندىرۋ. وقۋشىلاردى ءسوزدىڭ توركىنىن ءتۇسىنىپ، ورىندى سويلەۋگە، ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
ءا) تاربيەلىك: اتالى سوزدەردەن ۇلگى، ونەگە الۋعا، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويلارىنا ءسىڭىرىپ وسۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ اتالى سوزدەر ارقىلى رۋحاني بايلىعىن، ويلاۋ قابىلەتى مەن سويلەۋ مانەرىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، ۇلتتىق دۇنيەتانىم نەگىزدەرىن قالىپتاستىرۋ؛
كورنەكىلىكتەر: تولە، ايتەكە، قازىبەك بيلەردىڭ سۋرەتتەرى، قاناتتى سوزدەر، وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى، سيقىرلى تاياقشا، شارلار، باعالاۋشىلار.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءانۇراندى ورىنداۋ
سىنىپ وقۋشىلارىن توپقا ءبولۋ.
ءادىلقازىلار مۇشەلەرىمەن تانىستىرۋ.
ءى توپ: «سۇڭقارلار»
توپ باسشىسى: سۇڭقارمىز ۇشا جەتىلەر،
تومەندە ءبارىن قالدىرىپ.
جامبى تۇر كوكتە ءبىز ىلەر،
قاناتتى نۇرعا مالدىرىپ!
ءىى توپ: «تۇلپارلار»
توپ باسشىسى:
تۇلپارمىز شابا جەتىلەر،
جارالعان جىگەر، نامىستان.
جەڭىستىڭ تۋى جەلبىرەر،
جۇيرىكپىز جەلمەن جارىسقان!
توپتاردىڭ ۇراندارى:
ءى. سۇڭقارلار ۇشا جەتىلەدى.
ءىى. تۇلپارلار شابا جەتىلەدى.
ءمۇعالىم: اتادان قالعان اسىل سوزدەردى ۇيرەنۋگە ءبىز «ءسوزستانعا» ساياحاتقا شىعامىز. «ءسوزستان» دەگەنىمىز - اتادان قالعان اسىل سوزدەر، كوپ عاسىرلىق تاريحى بار قازاق ادەبيەتى. حالقىمىز «ونەر الدى - قىزىل ءتىل» دەپ اسا جوعارى باعالاعان. سوندىقتان ءبىز سول «ءسوزستانعا» ساياحات جاساۋدى ماقسات ەتتىك. بۇگىنگى اشىق تاربيە ساعاتىندا اسىل سوزدەر ەلىنە بەت العان جولدا كوپ كەدەرگىلەر كەزدەسەدى ەكەن. ءبىز سول كەدەرگىلەردەن تاباندىلىقپەن، تاپقىرلىقپەن ءوتۋىمىز كەرەك.
- قالاي ويلايسىڭدار، اتادان قالعان اسىل سوزدەرگە نە جاتادى؟
وقۋشىلار: ناقىلدار، ىرىم - تىيىم سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر، وتىرىك ولەڭدەر، كوركەم سوزدەر، اڭىز اڭگىمەلەر، شەشەندىك سوزدەر.
ءمۇعالىم: بۇلاردى نەگە اسىل سوزدەر دەيمىز؟
وقۋشىلار: ويتكەنى اتالارىمىز اسىل سوزدەر ارقىلى اقىل ايتىپ، «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەگەن.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار بالالار. بۇرىنعى اتالارىمىز ومىردەن كورگەن - تۇيگەندەرىن جيناقتاپ، باي تاجىريبەسىن بىزگە سوزبەن ورنەكتەپ، مۇرا قىلىپ قالدىرعان. ەندەشە، ءبىز «ءسوزستانعا» جەتۋ ءۇشىن ۇلكەن ءۇش كەدەرگى بەكەتتەن وتەمىز. بەكەتتەرگە جەتكەنشە مىنا تاپسىرمالاردى ورىنداۋىمىز كەرەك.
ءى كەدەرگى بەكەت: «ونەر جاستان»
ءى.«بايگە» بۇل كەزەڭدە توپتارىمىز سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرىپ بويىنشا قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى.
1. مۇسىلماننىڭ قاسيەتتى كىتابى؟ (قۇران)
2. قازاق شوپاندارىنىڭ شاحماتى نە؟ (توعىزقۇمالاق)
3. قىلىشتان وتكىر نە بار؟ (ءتىل)
4. ەڭ كيەلى قۇس نە؟ (اققۋ)
5. قازاق ىرىمىندا بالاعا مي جەگىزبەيدى. ول نەنى بىلدىرەدى؟ (سەبەبى ميداي بىلجىر، بوس بەلبەۋ، ىنجىق بولىپ وسەدى دەيدى)
6. كيىز ءۇيدىڭ قۇرىلىسىندا كەرەگە مەن شاڭىراق ورتاسىن قوساتىن بولىگى نە؟(ۋىق)
ءىى. «ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى» بۇل كەزەڭدە سۇراقتارعا ماقال - ماتەلدەر ارقىلى جاۋاپ بەرەسىڭدەر.
1. ادامنىڭ قاي مۇشەسى قورقاق، قاي مۇشەسى باتىر؟ (كوز قورقاق، قول باتىر)
2. تۇكىرىك كول بولا ما؟ (كوپ تۇكىرسە، كول بولادى)
3. قانداي جاعدايدا ايناعا وكپەلەمەۋ كەرەك؟ (اۋزىڭ قيسىق بولسا، ايناعا وكپەلەمە)
4. سەمىزدىكتى كوتەرەتىن جانۋار؟ (سەمىزدىكتى قوي عانا كوتەرەدى)
5. وتقا ءتۇسىپ كۇيمەۋگە بولا ما؟ (وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس كۇيمەيسىڭ)
6. جىلاندى ىنىنەن قالاي شىعارامىز؟ (جىلى - جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىنىنەن شىعادى)
ءىىى. «كىم كوپ بىلەدى؟» ( توپ مۇشەلەرى وتىرىك ولەڭدەردەن جارىسقا تۇسەدى)
ءىۇ. «ەسكىرمەيتىن ەستى ءسوز» (توپ مۇشەلەرى وزدەرى بىلەتىن ىرىم - تىيىم سوزدەردەن جارىسادى)
بي:
ءىى كەدەرگى بەكەت: «بىلگەنگە مارجان»
ءۇ. ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. جەتى اتانى اتا.
2. جەتى قازىنا نە؟
3. ءۇش ارسىزدى اتا.
4. جولاۋشىنىڭ مۇراتى نە؟ (جەتۋ)
5. ساۋداگەردىڭ مۇراتى نە؟ (ساتۋ)
ال ءبىزدىڭ مۇراتىمىز نە؟ (وقىپ، ءبىلىم الۋ)
ءان: «سالەم بەرەم ۇلكەنگە»
ءسوزى: وتەپبەرگەن اقىپبەكوۆتىكى
ءانى: دابىل وماروۆتىكى
ءىىى كەدەرگى: «ويلان، تاپ!»
ءۇى. جۇمباقتار شەشۋ. (توپ مۇشەلەرى ءبىر - بىرىنە جاسىرادى)
ءۇىى. قازاقتا تۇڭعىش...
1. ەڭ تۇڭعىش شەشەن (جيرەنشە)
2. ەڭ تۇڭعىش عالىم، ساياحاتشى (شوقان ءۋاليحانوۆ)
3. ەڭ تۇڭعىش قازاق الىپپەسىن جازعان (احمەت بايتۇرسىنوۆ)
4. ەڭ تۇڭعىش ءبيشى (شارا جيەنقۇلوۆا)
5. ەڭ تۇڭعىش ەلباسشىمىز (ن. ءا. نازاربايەۆ)
6. ەڭ تۇڭعىش دۇنيەجۇزى چەمپيون اتاعان العان پالۋان (قاجىمۇقان مۇڭايتباسوۆ)
ءىۇ. قورىتىندى.
ءمۇعالىم: اتادان قالعان اسىل سوزدەر - ءبىزدىڭ ءومىر سەرىگىمىز، اقىل - كەڭەسشىمىز. ول سوزدەر ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتىپ وتىرعان. ال ەندى اتادان قالعان اسىل سوزدەردى ۇعىنۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ول ءۇشىن اباي اتامىزدىڭ وسيەتتى سوزدەرىن ەسىمىزدە ساقتايىق.
ءى توپ: بەس نارسەدەن قاشىق بول،
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق،
بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز.
ءىى توپ: بەس نارسەگە اسىق بول،
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي.
بەس اسىل ءىس كونسەڭىز.
«سيقىرلى تاياقشا» ءادىسى. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىندا قانداي وي ءتۇيدىڭ؟
نەنى ۇيرەندىڭ؟
ءان: «نە دەۋ كەرەك؟»
ءسوزى:
ءانى:
جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ.
You Might Also Like
-
ءپانى: ينفورماتيكا سىنىبى: 8 (پرەزەنتاسياسىمەن)
-
بۇل جيناق ينفورماتيكا پانىنە ارنالعان كومەكشى قۇرال. قۇرالدا Microsoft Word باعدارلاماسى جايىندا شاعىن لەكسيالار جيناعى مەن سايكەسىنشە جاتتىعۋ جۇمىستارى بەرىلگەن. لەكسيانى وقي وتىرىپ، جاتتىعۋ جۇمىس...
