ىزدەنىسسىز ءومىر تۇل
مەن ءوزىم جۋرناليستىك قىزمەتىمدى «لەنينشىل جاستان» باستاعانىما قۋانام. ويتكەنى مۇندا جاستىق جالىندى وتقا دا، سۋعا دا سالاسىن، تىنىم تاپپاي ۇدايى ىزدەنۋدە بولاسىڭ. ال ىزدەنۋ دەگەن — تۆورچەستۆو تولعاعى، قاي جاعىنان بولسا دا قامشىلايتىن كۇش. ول بويىڭا ءسىڭىپ العان سوڭ، قايدا جۇرسەڭ دە ساعىندى سىندىرمايدى، ءجۇزىڭدى جارقىن ەتەدى ەكەن. بۇل ءبىر عانا مەنىڭ پىكىرىم ەمەس. ال كوللەكتيۆتىك ىزدەنىس بولسا شە! ۇلكەن باقىت، ۇلكەن تۆورچەستۆولىق لابوراتوريا سوندا. بۇعان كەزىندە ولاي دەپ قاراماۋىڭ دا مۇمكىن. ءومىردىڭ، بۋىرقانعان جاستىقتىڭ قاجەتتىگى، ۇيرەنشىكتى ءىس دەپ قانا بىلەسىڭ. ەسىل دەرتىڭ سول قاجەتتىلىكتى وتەسەم - اۋ، قاتاردان قالماسام - اۋ دەگەن ويدا عانا بولادى. ال سول ۇيرەنشىكتى ىستە ۇلكەن ونەگە جاتسا شە! قاز قالپىندا ءبارىن قاعازعا تۇسىرە الماعانىڭا وكىنەسىڭ. دەگەنمەن كەي ساتتەرگە بۇگىنگى بيىك دەڭگەيىنەن قاراساڭ، وزگەگە دە ۇلاعات بولارلىق ءومىر ىزدەرىن بايقاعاندايسىڭ، تالپىنىس ىزدەرىن كورگەندەيسىڭ.
سونىمەن كەزىندە ساتتار ەرۋبايەۆتاي، باۋبەك بۇلقىشيەۆتاي ور مىنەزدى ورەندەر قالامىن قايراعان رەسپۋبليكالىق جاستار گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا ەلۋىنشى جىلداردىڭ باس كەزىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ، ءبىر توپ تۇلەگى كەلىپ قالدىق. سوعىس جىلدارى شىعۋىن توقتاتىپ، 1946 جىلى قالپىنا كەلتىرىلگەن بۇل گازەت ءبىزدى قىزىقتىردى دا، قۇنىقتىردى دا.
1952 جىلى يانۆاردا ادەبي قىزمەتكەر بولىپ رەداكسيانىڭ ەسىگىن اشقان، ودان كەيىن ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، جاۋاپتى حاتشىنىڭ ورىنباسارى، سوسىن جاۋاپتى حاتشى بولعان ماعان «لەنينشىل جاس» امسە ىستىق كورىنەدى. مىناۋ جولدار گازەتتىڭ 50 جىلدىعىنا بايلانىستى ارناۋلى نومەر ءۇشىن جازىلعان، ونىڭ «ارداگەرلەرىنىڭ» ءبىرى دەپ تويعا شاقىرىلعان ادامنىڭ كەيبىر ەستە قالعاندارى بولاتىن. قىسقا جازىلسا دا ءبىرسىپىرا سىرلار بار سياقتى.
ماي. 1955 جىل. كۇندەلىك جازۋ بۇرىن داعدىمدا جوق-تى. وسى ساپاردان كەيىن جازعىم كەلدى، اڭسارىم قاتتى اۋدى. بارلىق باستان كەشىرگەندەرىڭدى ەستە ساقتاپ قالا الاسىڭ با. ال ءقازىر قانداي ءماندى وقيعالاردى كورىپ ءجۇرسىڭ. ءبارىن بولماعانمەن نەگىزگىلەرىن ءتۇرتىپ جۇرەيىن، كۇندە كورگەندى ەستىگەندەردى ءتىزىپ جازا الماسپىن. دەگەنمەن، شاما كەلگەنشە ەلەۋلىسىن ەسكە ساقتاۋعا ەرىنبەيىن.
مىنە تىڭعا شابۋىل باستالعالى ەكىنشى جىل. وسى ساپار قاتتى اسەر قالدىرادى. عاجاپ كورىنىس. عاجاپتىق شالقار تەڭىزدەي ۇشى - قيىرسىز تولقىعان ەگىندە ەمەس، وسى وڭىرگە كەلگەن بولەكشە ءبىر ءومىر لەبىندە.
تۇسالماي، قىسىلماي جازسىن دەگەندەي تىڭ يگەرۋمەن بايلانىستى گازەتىمىزدىڭ دە كولەمىن ۇلعايتتى. جەتىسىنە ءۇش رەت شىقسا دا، بۇرىنعىداي بۋلىقپاي، ارقامىز كەڭىپ قالادى. جىگىتتەر «كوسىلەتىن بولدىق ەندى» دەپ قۋانىسىپ ءجۇر. ەڭسەمىز جوعارى، ەتەكتەي گازەت شىعارىپ، ەل قاتارىنا قوسىلعاندايمىز. وسى ۇلكەيۋدىڭ ءوزى كوللەكتيۆكە بولەك ءبىر جىگەر اكەلگەندەي. ءيا، ەندى بارىمىزدى سالىپ كورەيىك. بۇرىنعى وكپە گازەتتىڭ شىندىعى ەدى عوي.
12-فيەۆرال، 1956 جىل. ۇلكەن وقيعا. پارتيانىڭ XX سەزىنىڭ قارساڭى. بۇرسىگۇنى نومەر سوعان ارنالماق. قالايشا ادەمى ەتىپ شىعارۋ كەرەك؟ بۇل وقيعانىڭ ءوزى حالقىمىزدىڭ ومىرىندەگى ەلەۋلى كەزەڭ بولسا، وعان ارنالعان نومەر ەلەۋلى بولۋعا ءتيىس قوي. وسى وي ءبارىمىزدى باۋراعان. ساپار، بەكمىرزا، بايانجان جانىن سالىپ ىشكى ەكى بەتتى جازىپ جاتىر. تاقىرىپتارى جاقسى: «بۇگىنگى ءبىزدىڭ جوبا — ەرتەڭ ءومىر شىندىعى». ايتار وي كوپ، سىيمايدى، — دەپ ءجۇر ولار. ءبىراق ۇشەۋى دە بىرىمىزدەن - ءبىرىمىز جاقسى شىعارساق دەگەندەي ىشتەي باسەكەلەسۋى. بۇل نومەر بۇل ۇشەۋىنە عانا ەمەس، بۇكىل كوللەكتيۆكە سىن سەكىلدى. مىنە ماكەتپەن باس قاتىپ مەن وتىرمىن. ءبىرىنشى بەتكە پلاكات، ورتاسىندا نوتاسىمەن پارتيا تۋرالى ون. وسى ۆاريانتى وزىمە ۇنايدى. ويتكەنى، پلاكاتتى نوتامەن بەرۋ جاڭالىق. تاعى دا قانداي جاڭالىق تابىلادى، ويلانۋ كەرەك.
25-مارت، 1956 جىل. «سىن سەمسەرى» كەلدى ومىرگە. سوڭعى ۋاقىتتاعى سۇبەلى جاڭالىقتىڭ ءبىرى. بۇگىن العاش بەرىلگەندىكتەن بە، وسى بەتكە قايتا-قايتا قاراي بەرگىم كەلەدى. تاقىرىبى ايبىندى - اق: «ءسوز قىسقا: بيۋروكراتتىقتى كەدەرگى، كەسەلىمەن، تۇيرەيمىز وتكىر سىننىڭ سەمسەرىمەن».
قولىندا نايزاسى، جۇيتكىپ بارا جاتقان اتتى. ونىڭ ەشكىممەن تايسالار ءتۇرى جوق. ءيا، ءقازىر وسىنداي ءتىلىپ تۇسەتىن سەمسەردەي وتكىر سىن كەرەك قوي. كەمشىلىك اتاۋلىعا قىرعيداي تيەتىن قۇرال گازەت بەتىنەن كورىندى مە دەيمىن. ەندى وسى سەمسەردى مايىرىلتپاي سىلتەي بىلسەك، «سىن سەمسەرىنىڭ» العاشقى بەتىن ازىرلەگەن ابىلپەيىز ىدىرىسوۆ. ەندى بۇل سەمسەردى ءارقايسىمىز قولعا الساق شىركىن.
14-فيەۆرال، 1957 جىل. كۇن ارتىنان كۇن، اي ارتىنان اي، جاقسى ماسەلەلەر تۋىپ كەلەدى. بيىلعى جىلدىڭ ءوزى كوللەكتيۆ ءۇشىن تۆورچەستۆولىق ورلەۋ جىلى بولعالى تۇرعانداي. «گازەتتەرىڭ بارعان سايىن قۇلپىرىپ بارادى» دەگەن اڭگىمەنى ءجيى ەستيمىز. جاقسى لەبىز — جارىم ىرىس دەمەكشى، بۇل سوزدەر قانات بىتىرگەندەي. مىنە، وسى ءبىر ماسەلە دە تاعى ءبىر بەدەل قوستى - اۋ دەيمىن. جارايسىڭ كامال! سەنىڭ "قىز نامىسىڭ" شىرقاۋ بيىگىنە جەتتى. وسىنداي سەزىمتالدىعىڭ، بايقاعىشتىعىڭ ۇنايدى - اۋ بارىمىزگە.
تاماشا، شىنىندا دا جاقسى ماسەلە. بۇل اڭگىمەنىڭ كوتەرىلۋى تەك قىزداردىڭ عانا نامىسىن وياتىپ قويعان جوق. ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ دە «نامىسىن» قوزعاعان سەكىلدى. بايقايمىن، بۇل كۇندەرى اركىم دە وسىنداي جاڭا ماسەلەنى جازۋعا تىڭ ماسەلە كوتەرۋگە نيەتتى.
3-مارت، 1957 جىل. بايانجاننىڭ ۇلاندىق دوستارى مەنى دە شارشاتتى. ءبىراق بۇگىن نومەردى قاراپ وتىرسام، ەڭبەگىمىز زايا كەتپەپتى. ءبىرىنشى بەتتىڭ وزىندە - اق بۇكىل كلاسسىمەن مالعا اتتانعان شىعىس قازاقستان وبلىسى، ۇلان اۋدانىنداعى جاس جالىنداردىڭ يگى ءىسى جارقىراپ كورىنىپ تۇر. ءتورت بەتتىڭ تورتەۋى دە وسىلارعا ارنالعان. تۇرادى ارناۋعا. ۇلكەن ءىستىڭ قارلىعاشتارى عوي. سول قارلىعاشتاردى قالاي قوندىرام، قالاي ۇشىرام دەپ ماكەتپەن ءبىراز اۋرە بوپ ەم. ءبىر قاراۋعا جامان ەمەس سەكىلدى.
1-اپرەل، 1957 جىل. جىگىتتەر ءبىزدىڭ تاۋ قوپار دەسەڭ تاۋ قوپارادى «جاڭا، تىڭ ماسەلە» دەپ جان ۇشىرادى. وسى ورلەۋ بارعان سايىن ءبارىمىزدى باۋراپ بارادى. تىزسەڭ ءبىراز ماسەلەلەر قاتار تۇزەگەن سەكىلدى. كامالدىڭ «قىز نامىسى»، ابىلپەيىزدىڭ «سىن سەمسەرى»، بايانجاننىڭ «ۇلانى»، بەكمىرزا مەن ساتتاردىڭ «كومسومولدىق ءىستىڭ سىرلارى»، حايدوللانىڭ «مالعا 15 مىڭ جاستى جىبەرەيىگى» — ءبارى-بارى سالا-سالا بولىپ ورىن الادى. بۇرىن ءبىر نومەرگە ءبىر قىزىقتى ماتەريالدى بەرۋگە ءزارۋ بولساق، ەندى مىنە مەنى جىبەر، دەپ تالاسىپ تۇراتىن ماتەريالدار كوبەيدى. اسىرەسە حايدوللا، ءوز سوزىمەن ايتقاندا ماشينكا جانىنان شىقپاي «باجىلداپ» وتىرىپ الادى.
6ء-يىول، 1957 جىل. فەستيۆال! فەستيۆال! فەستيۆال! وسى ءۇش ءسوز جىل باسىنان گازەت بەتىنەن تۇسپەدى. فەستيۆال جۇمىسىمىزعا دا بولەك سەرپىلىس اكەلدى. بىرىنەن-بىرى وتكەن بىرنەشە نومەرلەر شىعارايىق دەدىك. كورەگەن اقيقات ۇلى دا وسى فەستيۆال كۇندەرى تۋدى. مىنە «كورەگەن» بوي باس ماقالا جازىپ وتىرمىن. جىگىتتەردىڭ ويىنان شىعا الامىن با، كورەگەننىڭ اتىنان سويلەۋدى ماعان تاپسىردى. باس ماقالانى بىتكەن سوڭ ماكەتكە كىرىسۋىم كەرەك. كەڭسەدە ۇلگەرە الماي ۇيگە اكەلدىم ماكەتتى. بار «ونەرىڭدى سال» دەدى جۇرت. «فەستيۆال كۇندەرىن قاتىرىپ شىعارۋ كەرەك» دەپ جاتىر. كورەيىن ەندى شامام كەلگەنشە.
بۇل جولعى تەلماننىڭ كومەگى ۇلكەن بولدى. باعاناعى جاساعان ماكەتتەرى ادەمى - اق. سەكرەتارياتقا جاڭا ءبىر لەپ اكەلگەن سەكىلدى. فەستيۆال كەزىندە «شاتتىق» ديسپەچەرى بولۋدى دا سوعان تاپسىردىق. سەكرەتارياتقا عانا ەمەس، بيىل وسى ءبىر جاڭا لەپ، رەداكسياداعى جاس تولقىنمەن بىرگە كەلگەندەي. تەلمان، شەرحان، سەيداحمەت، قاليحان، سوۆحوزبەك، بايبولسىن... وسى تولقىن —وزىندىك ورنەگى بار، ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرەر تولقىن. قىرانداي قاناتتارىن قومداپ، بيىككە ۇشقىسى كەلەدى. فەستيۆال بارىمىزگە دە ۇلكەن سىن بولعالى تۇر.
7-يۋل، 1957 جىل. بۇگىن ءبارىمىز دە كەش قايتتىق. جۇمىس كۇندەگىدەن كوپ بولدى. ءبىراق شارشاماعان سەكىلدىمىز. قىزىعىپ ىستەگەندىكتەن بولۋ كەرەك. ەرتەڭ تاعى دا فەستيۆال «اۋرەسى». ءبارىمىز دە اسحانا ارالاپ كەتتىك. ونىڭ سەبەبى دە بار. ويتكەنى، رەداكتورىمىز اباي بەيسەمبايەۆتان باسقا ەشقايسىمىزدا ءۇي جوق. جىگىتتەر ءوزارا قالجىڭداعاندا:
— تىڭ يگەرۋشىلەر دە تۇگەلدەي پاتەرلى بولدى. ءبىز ءالى پالاتكادا تۇرامىز، — دەيدى.
ءبىراق بۇل جاي ەشكىمدى دە رەنجىتپەيدى. بارىندە دە — بولەكشە ءبىر ورلىك. جۇمىستىڭ قىزىقتىعى باسقا ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرعانداي. شىركىن-اي، وسىنداي جىگىتتەرگە ءبىر-بىر پاتەردىڭ كىلتىن ۇستاتا سالار ما ەدى.
10-وكتيابر، 1957 جىل. بيىل ۇلى وكتيابردىڭ 40 جىلدىعى. بەس ءنومىردى قاتار ازىرلەپ جاتىرمىز. بىرىنەن-بىرى ءوتسىن — ۇران وسى. جىگىتتەر يدەيا ىزدەپ، ماتەريال ىزدەپ جان-جاققا كەتتى. جاڭا بەدەل، جاڭا ابىروي اكەلەتىن نومىرلەر بولسىن. اركىمنىڭ العا قويعان ماقساتى وسى.
گازەتكە جازىلۋدىڭ العاشقى كۇندەرى دە قۋانتتى. 1955 جىلى تيراجدى 40 000-عا جەتكىزۋ ارمان ەدى. مىنە 70 000-نان اسىپ كەتىپتى.
تاماشا! پاتەرسىز - اق بولايىق، تيراجىمىز ءوسسىنشى، گازەتىمىز كەمەلدەنسىنشى.
13-ماي، 1958 جىل. بۇگىن سوۆحوزبەكتىڭ زەينوللا شۇكىروۆ جونىندە جازعان وچەرك - بەتىن تالقىلادىق. جاقسى جازىلعان. سونىڭ وزىندە شيراي ءتۇسسىن دەپ كوپ پىكىر ايتتىق. تاعى دا وندە دەدىك. سوۆحوزبەك قينالسا دا كەلىستى. ويتكەنى، جىگىتتەردىڭ نيەتىن ءتۇسىندى. جاقسارا تۇسسە وعان دا ابىروي عوي.
وسى ءبىر تالقىلاۋ داستۇرگە اينالدى. كىمدە-كىم تىڭ ماسەلە كوتەرىپ، قىزىقتى دۇنيە جازسا، جينالامىز دا وقيمىز، وقيمىز دا تالقىلايمىز. سوۆحوزبەك تە، مىنە، وسى تالقىلاۋدان ءوتتى، دوستاردىڭ، قالامداس جولداستاردىڭ قالتقىسىز پىكىرىن تىڭدادى.
بايلىق دەگەن جاقسى عوي. ءبىراق ءداستۇر بايلىعىنا، ىزدەنۋ بايلىعىنا، نە جەتسىن. ءبىر جاڭاعا ءبىر جاڭا، ءبىر ويعا ءبىر وي قۇيىلسا گازەت ءداستۇرى بولىپ قالىپتاسا بەرمەي مە!
27-سەنتيابر، 1958 جىل. شىركىن-اي، التى جىلعا جۋىق ۋاقىت قالاي زىر ەتىپ وتە شىققان. بۇگىن تولقۋ ۇستىندەمىن. ءبىز دە «كارىلەر» قاتارىنا قوسىلىپ، ەندى باسقا جۇمىسقا اۋىسۋ قامىندامىن. جىل سايىن جاس تولقىن، جاقسى تولقىن كەلىپ قوسىلىپ جاتىر. سونى قيمايمىن. ءالى ىستەي تۇرسام دەيمىن. دەمالىسقا شىققانمەن ەشقايدا بارعام جوق. «كەلىننىڭ بەتىن كىم اشسا، سول ىستىق» دەگەندەيىن ۇشقان ۇيانى قيىپ كەتكىم كەلمەيدى. جىگىتتەر دە قياتىن جىگىتتەر ەمەس. بارىنەن دە ىستىعى سولاردىڭ ءمولدىر دوستىعى، جاستىق وتىمەن جارقىراعان تاماشا جاراستىعى.
جاراستىق دەمەكشى... رەاكسيادا كەيىنگى كەزدە كومسومولدىق تويلار كوبەيدى. ول زاڭدى دا. جاس جىگىتتەر بويداق بولىپ قاشانعى جۇرە بەرەدى. ءۇيى بولماسا دا ۇيلەنەتىن مەزگىلدەرى جەتتى. پاتەردىڭ جوقتىعىنا قاراتاتىن ەمەس. ءومىردىڭ جاراسىمدى جاقسى تالابى. كوڭىلدى ءبىر تويلار ناۋقانى باستالعانداي. نىعمەت ءعابدۋلليندى، راحمەتوللا ىدىرىسوۆتى، مىڭباي راشيەۆتى، بەكمىرزا بايماحانوۆتى، ساپار بايجانوۆتى، شەرحان مۇرتازايەۆتى وزىمىزشە بار ءسان - سالتاناتىمەن قۇتتى ورىندارىنا قوندىرعاندايمىز. ءبىر-بىر قىزعا قوساقتادىق تا جىبەردىك. باراتىن ۇيلەر كوبەيدى. بۇرىن سالماق حايدوللاعا، ونىڭ كەلىنشەگى ماۋلەگە ءتۇسۋشى ەدى. بويداقتار ءدامدى اس ىشكىسى، دەمالعىسى كەلسە، سوندا اي-شايعا قاراماي جينالىپ قالاتىن. ەندى ماۋلەنىڭ دە جۇگى جەڭىلدەدى، كەل دەپ ۇيگە شاقىرار كەلىنشەكتەر كوبەيدى. پاتەر جالداپ تۇرعانمەن ءبارىنىڭ دە پەيىلى كەڭ. ونى «لەنينشىل جاستىڭ» قالىپتاسا باستاعان تاعى ءبىر ءداستۇرى دەپ سانادىق.
تويلار دا بىرىنەن سوڭ ءبىرى قىزىقتى بولىپ بارادى. اندەتىپ بارامىز، اندەتىپ قايتامىز. جاڭا تۇسكەن كەلىندەرگە ايتار بەتاشاردىڭ مازمۇنى: جۋرناليستكە قوسىلدىڭ، شىدامدى بول، ول ەلدى كوپ ارالايدى، تۇندە باسپاحانادا تۇنەيدى. جۇمىسىنىڭ سيپاتى — ۋاقىتپەن ساناسپاۋ، ءبىراق تۋرا جولدان اداسپاۋ. سوسىن ولەڭدەتىپ جونەلەمىز:
كەشىگىپ قالسا تىرجيما،
كۇلىپ ءجۇر ۇيدە ىلعي دا.
گازەتىڭدەي جىگىتىڭ جالىن بوپ ءجۇرسىن،
جۇرت ىزدەپ وقىر دارىن بوپ ءجۇرسىن،
سوڭىرا پەنسياعا شىققانىڭدا،
اتى ايگىلى جۋرناليست شالىڭ بوپ ءجۇرسىن.
قالاماقىنى دا كۇيەۋىڭ كوپ تاۋىپ،
كەلىنجان، قالتاڭ امسە قالىڭ بوپ ءجۇرسىن.
جاڭادان تۇسكەندەردىڭ بارىنە «لەنينشىل جاستىڭ» كەلىنى دەگەن ارنايى اتاق بەرىلدى. ولەڭدى رەداكتورىمىز اباي بەيسەمبايەۆتان باستاپ ءبارىمىز ايتامىز. سوۆحوزبەك توعىسبايەۆتىڭ (كەيىن ول بەك بولدى) نەوپاليتان اندەرىن ايتۋى ءتىپتى اڭىز بولىپ كەتتى. وسىنداي تويلاردىڭ ەرتەڭىندە كوللەكتيۆ بۇرىنعىدان دا تۇتاسىپ، بۇرىنعىدان دا سۇلۋلانا تۇسكەندەي. بۇركىت ىسقاقوۆ پەن بايبولسىن جۇماتايەۆتىڭ، بەك توعىسبايەۆتىڭ ۇيلەنۋ تويلارى دا بولەكشە ەستە قالدى. توي وتكىزۋدىڭ وزىندە دە «لەنينشىل جاستىڭ» قولتاڭباسى كورىنە باستادى. سول جاراستىقتى قيمايمىن.
ءسويتىپ تولقىپ جۇرگەن كەزىمدە ساپار «جاڭا لەپ» دەگەن كىتابىن كولىما ۇستاتا سالدى. ونىڭ العاشقى بەتىندە: «كاكىمجان! وسى بولىمسىز ەنبەگىمە كوزىڭ تۇسكەندە «لەنينشىل جاستا» بىرگە ىستەگەن وتتى جىلداردى، ونداعى تاماشا جىگىتتەردى ەسىڭە الارسىڭ!» دەپتى. وسىنداي اياۋلى كوللەكتيۆتەن ءتۇبى كەتەتىنىمىزدى ءبىلىپ جازعانىن كوردىڭ بە.
جوق، مەن ودان كەتتىم دەپ ەشۋاقىتتا سانامايمىن. قالام ۇستاۋدى ۇيرەتىپ، بويداعى وتتى تۇتاتقان، تۇساۋىڭدى كەسىپ، تۇرلاۋلى جولعا سالعان گازەتتەن، ونىڭ جاقسى ءداستۇرلى كوللەكتيۆىنەن قالاي عانا كەتتىم دەرسىڭ!
بۇل كۇندە «لەنينشىل جاستا» سول جىلدارى ىستەگەندەردىڭ الدى الپىستان اسىپ كەتتى. ءبىراق سوناۋ ءبىر قيماس جاستىق شاقتى ءبارى دە ساعىنا ەسكە الادى. ادەمى ومىرلەر ءورىلىپ، تالانتتار كاسىپ شىعىپتى. باسقانى بىلاي قويعاندا سول جىگىتتەردىڭ ىشىنەن «لەنينشىل جاس» وزىنە ءۇش رەداكتوردى تاڭدادى. ساتتار بولدەكبايەۆ، شەرحان مۇرتازايەۆ، سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ. جاستار گازەتىنە ءتان جاقسى داستۇرلەردى دامىتۋدا بۇلاردىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى از ەمەس. شەرحان جۇرگەن جەردەن، ول باسقارعان باسىلىم بەتتەرىنەن «لەنينشىل جاستىڭ» ورلىگىن ءارقاشان كورگەندەيمىز. سەيداحمەت بولسا، وسى گازەتتى قيماي، جيىرما جىلعا تاقاۋ ءبىر تولقىننان سوڭ ءبىر تولقىننىڭ جاستىق وتىن بويىنا جيناۋمەن بولدى. رەداكتورلىق رەكورد دەگەن بولسا، ول سونىڭ يەسى. ال ارامىزدان ەرتە كەتكەن ساتتاردىڭ قازاسى لەنينشىل جاستىقتاردى تاعى دا ۇيىستىرىپ كەتتى دەسەم، بۇل ارتىق ايتىلعان ءسوز ەمەس. سول ءبىر 1967 جىلعى 25 مارتتى قايسىسىمىز بولساق تا ۇمىتقان جوقپىز. قيماس قالامداس دوستىڭ، ءارى جاس كەتكەن ازاماتتىڭ قازاسى مەيىلىنشە اۋىر بولدى. جيىرما جىلدان سوڭ پاپاسىنان التى جاسىندا قالعان مۇراتتى ۇيلەندىردىك. ول دا اكە جولىن قۋىپ جۋرناليست ماماندىعىن تانداپ الدى. بۇل تويعا دا سوناۋ ەلۋىنشى جىلدارداعىداي ءبارىمىز تۇگەل جينالدىق. سوندا جازىلعان مىناۋ ولەڭ جولدارى ءبىراز جايدى اڭعارتادى - اۋ دەيمىن.
ساتتاردىڭ بالاسى مۇراتتىڭ ۇيلەنۋ تويىنا.
و، ساتتار، باسىڭ كوتەر كور مىنانى،
اھ ۇرىپ، ارتىڭ سەنىڭ كوپ جىلادى.
مۇراتىڭ مۇڭدارىڭدى تيىڭدار دەپ،
ەر جەتىپ، وتاۋ تىگىپ باس قۇرادى.
الدىمەن اتا بولىپ ال ءسوزىڭدى،
باتانى ايت بالالارعا بال سەزىمدى.
سەنىمەن بىرگە وتكەن سوناۋ كۇندەر،
تەربەيدى - اۋ، تولقىتادى - اۋ جان سەزىمدى.
قۇداڭدى، قۇداعيدى قۇشتى كانى،
ۇلبىرەپ سۆەتاڭ دا تۋر عوي ءانى.
بۇرىلماس ول دۇنيەنىڭ كەمەسىنەن —
ءبىر ساتكە، مىنا تويعا ءتۇسشى كانە.
بۇل تويدا بال كۇندەر ءدىڭ ىزدەرى بار،
بۇل تويدا بال كۇندەردىڭ كۇزدەرى بار.
بۇل تويدا ءوزىڭ بىلگەن قۇربىلاردىڭ،
بۇل كۇندە قارتاڭ تارتقان جۇزدەرى بار.
بۇل تويدا اق تىلەۋلى اناڭ وتىر،
بۇل تويدا سەبەپ، مالىك پاناڭ وتىر.
بۇل تويدا قانشاما جىل قايىسسا دا،
وتىڭدى وشىرمەگەن جانار وتىر.
بۇل تويدا ابەكەڭدەي اعاڭ وتىر،
بۇل تويدا گۇلجان گۇلىڭ بالاڭ وتىر.
بۇل تويدا كوپتەن كۇتكەن تۋما-تۋىس،
كەلەر دەپ ءبىر وزىڭە قاراپ وتىر.
بۇل تويدا تولەۋحانداي شالدار وتىر،
بۇل تويدا ابزال نەبىر جاندار وتىر.
بۇل تويدا مۇراتىڭنىڭ قۇربىلارى،
جاقسىلاپ وتكىزۋدى قامداپ وتىر.
بۇل تويدا جوق بولسا دا جاكەڭ وتىر،
بۇل تويدا شەرحان، سەيداش، كاكەڭ وتىر.
ءازىڭنىڭ امىرىڭە وزەك بولعان،
رۋحىن «لەنينشىل جاستىڭ» اكەپ وتىر.
وۋ، ساتتار، ەندى - داعى كەلمەيسىڭ بە،
قىزىعىن مىنا تويدىڭ كورمەيسىڭ بە.
كەي جەرى رەتىنە كەلمەي جاتسا،
دۇرىستاپ، ءوزىڭ جوندەپ بەرمەيسىڭ بە.
0، قيال، ءوسىپ كەيدە بارلايسىڭ - اۋ،
جاقسىمەن جان پەردەسىن جالعايسىڭ - اۋ.
قيماس دوس ءولىمىن دە ۇمىتتىرىپ،
الدايسىڭ - اۋ، ءبىر ساتكە، الدايسىڭ - اۋ.
ءسوز ارناسىن ازىراق دوسقا بۇردىم،
بۇل ءۇشىن قۇدا-جەكجات، كەشىر قۇربىم.
بالالار باقىتىنىڭ باسى بولعان،
اينالدىم وسى كۇننەن وسى جىلدىڭ.
جەمىسى ماۋەلەسىن باقتارىڭنىڭ،
و، باقىت، بۇل جاستارعا اقتارىلعىن.
قالايشا مەن تەبىرەنبەي تۋرا الامىن.
بۇل وتاۋ جالعاسى عوي ساتتارىمنىڭ.
بارىمىزگە اعا سەكىلدى، كوبىمىزدىڭ العاشقى رەداكتورىمىز بولعان اباي بەيسەمبايەۆ جونىندە ايتار ءسوز بولەكشە. ادامداردى قالتقىسىز تانيتىن قابىلەتىمەن، قاشاندا ءبىر قالىپتان جازبايتىن سۇيكىمدى قاراپايىمدىلىعىمەن ول ءوزىن جاستار اراسىندا ۇلكەن قۇرمەتكە بولەدى. رەداكتور دا بايگە اتىن جاراتاتىن باپكەر سەكىلدى عوي. «ات شاپپايدى، باپ شابادى». وسى ماقالدى تۆورچەستۆو تىلىنە اۋدارساق، سول ءبىر جاستاردىڭ ءومىر باستاۋىندا وسى كىسىنىڭ تۇرعانى قانداي جاقسى بولعان. ابەكەڭنىڭ ادام الالامايتىن كوڭىل مولدىرلىگى كوبىمىزگە جۇققانداي - اۋ.
ۇلكەن ءۇمىت كۇتكەن جاس دارىننىڭ ءبىرى تەلمان جانۇزاقوۆ ەدى. ول «لەنينشىل جاستا» رەداكتوردىڭ ورىنباسارلىعىنا دەيىن كوتەرىلىپ، كەيىن «پراۆدا» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى بولدى. تەلماندى دا، بايانجان مادييەۆتى دە اجال ورتامىزدان ەرتە اكەتتى. ءبىراق ولاردىڭ جاس كەزىندەگى جاقسى قادامى، جارقىن مىنەزى كوللەكتيۆتىك تۆورچەستۆودا ايشىقتى كۇيىندە قالدى.
«لەنينشىل جاس» تۇلەكتەرىنىڭ ءوسۋ جولى، ءومىر جولى جالپى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ بەدەرىنە بەلگىلى ءىز قالدىردى دەپ بىلەم. سولاردىڭ ءبىرى — ساپار بايجاناۆ «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ رەداكتورلىعىنا دەيىن كوتەرىلدى. بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى، عىلىم كانديداتى مۇقان ماماجانوۆ، حايدوللا تىلەمىسوۆ رەسپۋبليكاعا بەلگىلى باسپاگەرلەر، قازاق سسر- ءىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قىزمەتكەرلەرى. كىتاپ شىعارۋ ونەرى جونىندە بۇل كۇندە قانداي اۋديتوريادا بولسا دا كەمەلدى پىكىر ايتا الاتىن ازاماتتار. بەكمىرزا بايماحانوۆتىڭ ۇتىگىنەن وتپەگەن جاستار ول كەزدە كەمدە-كەم شىعار. وزىنەن گورى وزگەگە كوبىرەك ەڭبەك ءسىڭىرۋدى بەكەڭنەن ۇيرەنۋ كەرەك دەپ جۇرەتىن قۋاقى جىگىتتەر. جاس شىبىقتاي بىلقىلداعان بالاۋسا تالاپتاردى ءتاي - تايلەۋگە ەرىنبەگەننىڭ ءبىرى سول كىسى. بۇل كۇندە ول دا ەڭبەگى سىڭگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى، جۋرنالدا جۇمىس ىستەۋدىڭ مول تاجىريبەسىن جيناعان ادام.
كامال سمايلوۆ جاۋاپتى پارتيا قىزمەتىندە بولسا، ابىلپەيىز ىدىرىسوۆ جۋرناليستتەردىڭ كەلەشەك ۇرپاعىن دايارلاۋ ۆاحتاسىندا. ەكەۋى دە عىلىم كانديداتتارى.
كەزدەسىپ سىرلاسا قالعاندا ارامىزدان شىققان ەكى عىلىم دوكتورىن — نىعمەت عابدۋللين مەن رىمعالي نۇرعالييەۆتىڭ ماقتانا ايتامىز. ال عىلىم كانديتتارىنىڭ وزىنەن ءبىر عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى ي جاساقتاۋعا بولار ەدى.
بەلگىلى اقىن-جازۋشىلار جۇبان مولداعالييەۆتىڭ، ءابىش كەكىلبايەۆتىڭ، ورالحان بوكەيەۆتىڭ، قاليحان ىسقاقوۆتىڭ جوتالى شىعارمالارىن وقىعاندا ەكىنىڭ ءبىرى بۇلاردىڭ دا تۇساۋىن كەسكەن، قاناتىن قاتايتىپ ۇشىرعان «لەنينشىل جاس» ەكەنىن بىلە بەرمەۋى مۇمكىن. سول ءبىر جىلدارداعى ەڭبەگى ارقىلى وسى ءبىر كەمەل تالانتتاردىڭ قول تاڭباسى جاستار گازەتىندە قالسا، گازەتتىڭ دە قولتاڭباسى، ولاردىڭ شىعارماسىندا جۇرگەنى كۇمانسىز.
ول جىلدارداعى ۇمتىلماس وقيعالاردىڭ ءبىرى — شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ تىرناق الدى شىعارماسى «ءجاميلا» پوۆەسىنىڭ قازاق تىلىندە تۇڭعىش رەت «لەنينشىل جاستا» باسىلعانى. ونى قىرعىز تىلىنەن اۋدارعان ومىردەن ەرتە كەتكەن، بەلگىلى ادەبيەت زەرتتەۋشىسى قالجان نۇرماحانوۆ بولاتىن. ساتتار بولدەكبايەۆتىڭ رەداكتور كەزىندە وسى شىعارمانىڭ جاريالانۋىنا بايلانىستى جاس شىڭعىستىڭ الماتىعا كەلۋى، ونىمەن بىرگە رەداكسيادا سۋرەتكە ءتۇسۋىمىز ەستەن كەتە قويار ما ەكەن.
بۇل شىعارمانىڭ جاريالانۋ تاريحى دا ىزدەنۋگە تولى جىلداردىڭ ءبىر نىشانى سياقتى. نەندەي تاقىرىپ قىزىق، وقۋشىلاردىڭ جان - جۇرەگىن قالاي باۋراۋعا بولادى — مىنە وسى جايلى ويلاپ، ۇزدىكسىز تولعانۋ اركىمنەن بوي كورسەتكەن قاسيەت ەدى. بۇل كۇندە گازەت تيراجى 200 مىڭعا جۋىق بولسا، ول ءوزىنىڭ ءاربىر وقۋشىسىنىڭ اياۋلى اقىلشىسىنا اينالىپ وتىرسا، بۇل رەداكسياعا جۇمىسقا كەلگەن بارلىق تولقىننىڭ، ولاردىڭ قولتاڭباسىنىڭ ارقاسى دەگەن ءسوز. سول قولتاڭبالار تۇتاسىپ، ىزدەنۋدەن تالماۋ ءداستۇرىن قۇرادى. بارلىق تولقىن دا ىزدەنىسسىز ءومىر تۇل دەپ ەسەپتەدى. شىنىندا دا سولاي. تۆورچەستۆولىق شاڭىراق ءۇشىن ىزدەنۋ قۋاتى كۇشتى كۇن نۇرىنداي.
You Might Also Like
-
ەلىمىزدە ءبىر كەزدە ءورىس العان كوممۋنيستىك ەڭبەك جولىنداعى كۇرەستىڭ قالاي تۋعانىن اركىم ەسىندە ساقتاپ قالا بەرمەگەن بولار. گازەتتىڭ شاعىن ءبىر حابارى وسى قوزعالىستىڭ باسى بولدى دەسەك، تاڭىرقاۋشىلاردى...
-
كىتاپ شىعارۋ — قىزىعى دا مول، قيىندىعى دا كوپ دۇنيە ەكەن. ادام ءوز باسىنا تۇسپەي بىلە بەرمەيدى عوي. گازەت شىعارۋعا ماشىقپىز دەپ كۇپيگەنمەن كىتاپ گازەت بولماي شىقتى. ونىڭ ءوز قۇپياسى، ەرەكشەلىگى...
