InfoHub Logo

الماتى قالاسى
№1 الماتى قازاق مەملەكەتتىك گۋمانيتارلىق–پەداگوگتىك كوللەدجى
بەيسەنباي ايگەرىم بەكبولات قىزى
عىلىمي جەتەكشى: تاشييەۆا ەلۆيرا ايتجان قىزى

ويلاۋ وڭاي، ارەكەت قيىن، ال ويدى ارەكەتكە اينالدىرۋ ەڭ قيىن نارسە.
ي. گەتە.

قازىرگى ۋاقىتتا ءار ءبىر پەداگوگ ءۇشىن ءوز بىلىمدەرىن شىڭداۋ، دامىتۋ باستى ماقسات بولىپ تابىلادى. سەبەبى، ءبىلىم ءبىر ورىندا تۇرمايدى، ول ۇزدىكسىز دامىپ وتىرادى. ءار كۇن سايىن ءبىز جاڭا اشىلۋلار، جاڭالىقتار وقىپ،كورۋىمىزگە بولادى. سول جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى — جاڭاشا ءتاسىل — Lesson Study دەپ اتالادى. Lesson Study — مۇعالىمدەر تاجىريبەسى سالاسىنداعى ءبىلىم جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان ىنتىماقتاستىق پەداگوگيكالىق ءتاسىل. Lesson Study–گە جوسپارلاۋ، وقىتۋ، قاداعالاۋ، وقىتۋ مەن وقۋدى تالداۋ، ءوز قورىتىندىلارىن تۇجىرىمداپ، قۇجاتتاردى بىرلەسىپ جۇزەگە اسىراتىن مۇعالىمدەر توبى قاتىسادى. Lesson Studyء-دىڭ سيكلىن وتكىزگەن سوڭ مۇعالىمدەر پەداگوگيكالىق تاسىلدەردى تۇرلەندىرىپ نەمەسە جەتىلدىرىپ، كەيىننەن اشىق Lesson study، تانىستىرىلىم وتكىزۋ، باسپادا جاريالاۋ ارقىلى ارىپتەستەرىنە تاراتادى.

ساباقتى زەرتتەۋ، ياعني Lesson Study ءادىسىنىڭ مازمۇنى بويىنشا قۇندى مالىمەتتەر بەرىپ، ولاردىڭ تاجىريبەسىنىڭ جاقسارۋىنا كوپ سەپتىگىن تيگىزەتىندىگى ءسوزسىز. وسى سەكىلدى قۇرالداردىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ پەداگوگتارى Lesson Study ءادىسى تۋرالى ءوز تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتىپ، ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىسۋدا. ساباققا قاتىسۋشى باسقا ۇستازدار تەك ءمۇعالىمنىڭ ارەكەتتەرىن باقىلاپ، ولاردىڭ كەم-كەتىك جەرلەرىن تىزبەكتەپ، ساباق تالقىلاۋدا سول كەمشىلىكتەردى تىلگە تيەك ەتىپ، مۇعالىمگە اقىل ايتىپ، نۇسقاۋ بەرەتىن. ال بۇگىندە Lesson Study ءادىسى بويىنشا ساباققا قاتىسقاندار وزدەرى تاڭداعان زەرتتەۋ پروبلەماسى اۋقىمىندا وقۋشىنىڭ ارەكەتتەرىن باقىلاپ، ولاردىڭ قالاي وقيتىندىقتارىنا نازار اۋدارىپ، وقۋشىلارمەن سۇحباتتاسىپ، ولاردىڭ وقۋداعى جەتىستىكتەرى مەن قيىندىقتارىن ايقىنداپ، ساباقتى تالقىلاعاندا وسىلاردى دەرەك رەتىندە قولدانىپ، ساباقتى جاقسارتۋعا قولدانادى. Lesson Study ءادىسىن قولدانۋ بارىسىندا مىنا نەگىزگى ۇستانىمدارعا سۇيەنگەن ءجون:

ءى. ساباققا دەيىن.

1) Lesson Study توبىن قۇرۋ.
2) Lesson Studyء-دىڭ ماقساتىن جانە كۇتىلەتىن ناتيجەلەردى ايقىنداۋ.
3) تاڭدالعان پروبلەما اۋقىمىندا كوۋچينگ وتكىزىپ، ماسەلەنىڭ تەوريالىق مازمۇنىن اشۋ، مۇمكىن شەشىمدەرىن تاڭداۋ.
4) ساباقتى بىرلەسە جوسپارلاۋ.
5) باقىلاناتىن وقۋشىلار مەن شاعىن توپتاردى، باقىلاۋ بارىسى مەن ينتەرۆيۋدە قولدانىلاتىن قۇرالداردى تاڭداۋ.
6) وقۋشىلاردان ساباققا دەيىن سۇحبات الۋ (بۇل قادام مىندەتتى ەمەس).
7) وقۋشىلاردان العان ينتەرۆيۋ نەگىزىندە ساباق جوسپارىنا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋ (ەگەر وقۋشىلاردان ساباققا دەيىن ينتەرۆيۋ الىنباسا، بۇل قادام دا قولدانىلمايدى).

ءىى. ساباق كەزىندە.
Lesson Study ساباعى.
ا) وقۋشىلاردى باقىلاۋ.

ءىىى. ساباقتان كەيىن.

9) وقۋشىلاردان ساباقتان كەيىن سۇحبات الۋ.
10) ساباقتى تالقىلاۋ، ساباق جوسپارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ، ساباق جوسپارىنىڭ جاقسارتىلعان نۇسقاسىن دايىنداۋ.

ەگەر ءمۇعالىم ايتىلعان ۇستانىمداردى قولدانسا ولاردىڭ كاسىبي ارەكەتتەرى «بىرلەسۋ، اقىلداسۋ، قولداۋ» ۇعىمدارى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا ساباقتى زەرتتەۋ (Lesson Study) ءادىسى مۇعالىمدەردى تۇراقتى تۇردە، تولاسسىز كاسىبي شەبەرلىگىن دامىتۋعا ىنتالاندىرىپ، ۇجىمداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتا تۇسەدى. سوندىقتان قازىرگى كەزدە كوپتەگەن مەكتەپ وقىتۋشىلارى ءوز جۇمىستارىن وسى ادىسكە نەگىزدەي باستاعان. بۇلدا دۇرىس بولار، ويتكەنى بۇنداي توپتارداعى ۇستازدار ءوزىن-وزى باسقارىپ، ءوز الەۋمەتىن ءوزى دامىتاتىن ورتاسىن قالىپتاستىرادى. وسىلايشا ساباقتى زەرتتەۋ (Lesson Study) توپتارىن تۇراقتى تۇردە ءوزىن-وزى رەتتەيتىن، ءوزىن-وزى دامىتاتىن مەكتەپتىڭ قۇرامداس بولىگىنە اينالدىرعان دۇرىس جانە دە بۇنداي توپتارعا بارشا ۇستازدار قاۋىمىن ارالاستىرعان دۇرىس. Lesson Study ءادىسىن پايدالانعان ءمۇعالىمنىڭ ساباققا دايىندالۋى دا ساباققا قاتىسۋ مادەنيەتىدە وزگەرەرى ءسوزسىز. ماسەلەن، مۇعالىمدەر ساباققا «تۇندە، ۇيدە، جالعىز» فورماتىندا دايىندالسا، ەندى ولار ساباق جوسپارلارىن «كۇندىز، مەكتەپتە جانە بىرلەسە» فورماتى اۋقىمىندا دايىندايدى. قازىرگى كۇنى كوپ مەكتەپتەر وسى قاعيدانى ۇستانىپ، ساباق جوسپارلارىن بەكىتۋدى ءار كۇننىڭ كەشىنە قالدىرۋدا. بۇنىڭ ءوزى ۇستازدار قاۋىمى ءۇشىن ءتيىمدى. مۇعالىمدەر ديرەكتوردىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارىنا بەكىتۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ بىرلەسە جاساعان ساباق جوسپارلارىن ۇسىنادى. ۇسىنىلاتىن ساباق جوسپارىنىڭ مازمۇنىن جوعارىدا ايتىلىپ ءوتتى.

Lesson Study توپتارى ءوز جۇمىستارى بارىسىندا مىنانداي دۇنيەلەرگە نازار اۋدارسا:

بىرىنشىدەن، Lesson Study توپتارىنىڭ جاساقتالۋى مۇعالىمدەردىڭ ءوز ەركى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلعاندىعى دۇرىس. وسى ارقىلى ولاردا ءوز جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ارتاتىندىعى انىق. مۇندا Lesson Study توپتارىنا قوسىلعىسى كەلمەيتىن مۇعالىمدەردى كۇشتەۋگە بولمايتىنىنا نازار اۋدارۋ كەرەك. ونداي پەداگوگتارمەن باسقاشا جولمەن جۇمىس جاساعان ورىندى. مىسالى، Lesson Study توپتارىنىڭ تىزىمدەرىن مۇعالىمدەر بولمەسىندە ءىلۋ. مۇندا ءار توپ مۇشەلەرىنىڭ ءاتى-جونى جازىلعان فوتوسۋرەتتەرى ىلىنەدى. ال تومەن جاقتا Lesson Study توپتارىنا قوسىلماعان مۇعالىمدەردىڭ ءتىزىمى جاريالانادى. بىرلەسە جۇمىس جاساۋعا قۇلىقسىز مۇعالىمدەرگە وسىلايشا جانامالاي ىقپال جاساۋعا بولادى: ولاردى ۇيالتپاي، ۇگىتتەپ بەلسەندىلىككە شاقىرماي، تەك ءدۇيىم ەلدەن وقشاۋ قالعاندارىن ەستەرىنە سالىپ وتىرسا، ونداي پەداگوگتار وسى بولمىسىنىڭ ىڭعايسىز ءارى ءتيىمسىز ەكەندىگى تۋرالى ويلانۋلارى ابدەن مۇمكىن.

ەكىنشىدەن، ءاربىر وقۋشى ساباققا بەلسەنە ات سالىسۋى ءۇشىن وقۋشىلاردى ساباقتى جوسپارلاۋعا قاتىستىرۋ قاجەت. ول ءۇشىن ساباق باستالماستان بۇرىن تاڭدالعان سىنىپپەن نە بىرنەشە وقۋشىمەن سۇحباتتاسۋ قاجەت. سۇحباتتاسۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا مىنانداي سۇراقتار قويعان دۇرىس بولار: «الداعى ساباقتان نە كۇتەسىز؟ نە بىلگىڭىز كەلەدى؟ وسى تاقىرىپتىڭ ەڭ باستى ۇعىمدارى قانداي دەپ ويلايسىز؟ وسى ساباقتا قانداي ادىس-تاسىلدەردى قولدانعان ءتيىمدى بولادى دەپ ويلايسىز؟ توپتارعا قالاي ءبولۋ كەرەك؟ ءسىز كىممەن ءبىر توپتا بولعىڭىز كەلەدى؟ سىزگە سىنىپتا كىم جاقسى كومەكتەسەدى؟ ساباقتىڭ ناتيجەسى قانداي بولۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟ ءمۇعالىم بولساڭىز، بۇل ساباقتى قالاي وتكىزەر ەدىڭىز؟» جانە ت.ب. ايتىلعان ۇسىنىستار مەن جاۋاپتار پاراققا نە بولماسا وقۋشى رۇقساتىمەن اۋديوجازباعا جازىلۋى كەرەك. بۇل كەم دەگەندە 5-10 مينۋتتاي بولعانى ءجون. ساباق جوسپارىن قۇرۋ بارىسىندا ايتىلعان ۇسىنىستاردى مىندەتتى تۇردە ەسكەرىپ جاسالعان دۇرىس.

ۇشىنشىدەن، Lesson Study توپتارى مۇعالىمدەردىڭ ۇستازداق شەبەرلىكتەرىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى قۇرالى بولعاندىقتان، تۋىنداعان پروبلەمانىڭ تەوريالىق ماسەلەلەرىن زەرتتەپ، ونى شەشۋدىڭ امالدارى مەن تاسىلدەرىن ساباقتار توپتاماسى باستالماي تۇرىپ ايقىنداۋ قاجەت. باسقاشا سوزبەن ايتقاندا، ءار ساباق سيكلى وسى ماسەلەلەردى شەشەتىن كوۋچينگتەردەن باستالۋى كەرەك. Lesson Study توبىنىڭ مۇشەلەرى باس قوسقان كوۋچينگتەردىڭ وزەكتى پروبلەمانى شەشۋگە باعىتتالعانى دۇرىس. كوۋچينگكە قاتىسۋشىلار اتالمىش پروبلەمانى شەشۋگە مۇددەلى جانە ىنتالى بولىپ، قورىتىندى ناتيجەگە دەگەن جوعارى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى كەرەك. وسىلايشا كاۋچينگ كەزىندە مۇعالىمدەر كۇندەلىكتى تاجىريبەدە تۋىنداعان پروبلەمالاردى وزدىگىمەن شەشۋگە داعدىلانادى، ياعني وزدەرىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ۇنەمى دامىتىپ وتىرادى. ءوزىن-وزى دامىتاتىن مەحانيزم جۇمىسىنىڭ ءبىر كورىنىسى ىسپەتتەس.

قورىتا ايتقاندا، قاي كەزدە دە ءمۇعالىم ءبىلىم مەكەمەلەرىندە نەگىزگى تۇلعا بولىپ قالا بەرەدى، سەبەبى وقۋشىعا ءبىلىمدى ءوز بەتىمەن ۇيرەنۋى ءۇشىن جەتەكشىلىك قىزمەتىن اتقارادى. ءمۇعالىم تەك قانا ءوز شاكىرتتەرىنە عانا ەمەس،جان-جاقتى، ءبىلىمدى، زامان اعىمىنا ساي جاڭاشىل ۇستاز بولسا، ءوز يدەيالارىمەن، وي-ماقساتتارىمەن ءوز ارىپتەستەرى ءۇشىن سوڭىنان ىلەستىرەر كوشباسشىلارىنا اينالادى. Lesson Study-وقۋشىلارعا سانالى ءبىلىم بەرۋدىڭ كوزدەگەن ءبىر ماقساتقا جۇمسالعان ۇستازدار شەبەرحاناسى دەسەكتە ارتىق ەتپەيدى.

قولدانىلعان ادەبيەتتەر:

1. ابدرامانوۆا ج.ب.، بياروۆا س.ب.، زەينولدينا گ.ت. Lesson Study: ءوز ساباعىن زەرتتەگىسى كەلەتىندەر ءۇشىن: ادىستەمەلىك ۇسىنىم. – استانا: «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دببۇ پەداگوگيكالىق شەبەرلىك ورتالىعى، 2015. – 52 ب.

2. ءالىموۆ ا. ينتەربەلسەندى ادىستەمەنى مەكتەپتە قولدانۋ. – الماتى، 2015. – 180 ب.

---