ءتورت قىز
بۇلاردىڭ تورتەۋى دە كومسومول مۇشەلەرى، تورتەۋى دە جۇمىسشى قىزدارى، تورتەۋى دە وقۋشىلار. تورتەۋى دە ءتورت تامشى سۋداي بىر-بىرىنە ۇقساس. اسىرەسە، ولاردى بىر-بىرىنە ۇقساس ەتەتىن نارسە-باقىتتى، قۋانىشتى ءومىر. بۇل ومىرگە تورتەۋى دە ورتاق...
ءبىز ۇلكەن تاستىڭ تۇبىندە تۇرامىز. بۇلتقا ورانعان الماتى شىڭى. سارقىراپ اققان تاۋ وزەنى. الماتى شىڭىنا قادالا قاراپ ماريام تۇر. شاشىن كەيىن قاراي ءبىر سىلكىپ تاستادى...
مەنىڭ ويىما اتاقتى ۆاربيزون توبىنان شىققان، فرانسۋز سۋرەتشىسىنىڭ «باتىل ايەل» دەگەن سۋرەتى ءتۇستى. ول بىلاي ەدى.
... تولقىعان تەڭىز. كىشكەنە قايىقتاعى جالعىز ايەل. ءتۇپسىز، شەكسىز تولقىن... الىستا، كوكجيەكتە بۇلتتار. تولقىن قايىقتى قيسايتىپ اۋدارۋعا تاقالعان. ايەل قيسايىپ قۇلاپ بارا جاتقان قايىقتى ەسىپ بارا جاتىر. تۇسىندە ءبىر تامشى دا قورقىنىش بەلگىسى جوق. كوزى الارىپ كەتكەن، ءبىراق ۇل ۇرەيى ۇشقاندىق ەمەس، بىربەتكەيلىك، باتىرلىق.دولى، ءتۇپسىز تولقىننىڭ ايەلدى قۇشاعىنا الۋىنا سەكۋند قالعان... بۇل سونداي قىل ۇستىندە تۇرعان جاعداي...
شىنىندا، ايەل ءومىر تولقىنىندا ءدال وسىنداي كۇيدە بولماپ پا ەدى؟
ءبىزدىڭ ەلدىڭ ايەلدەرى ارپالىسقان، القىمنان العان تولقىندى، تەڭىزدى جەڭىپ شىقتى؛ ءبىزدىڭ ەلدىڭ ايەلدەرى جان ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ەسكەكتى بار كۇشىمەن ەسكەن جوق، وشپەندىلىك پەن تاپتىق ماقساتپەن ەستى. باتىلدىق، ەرلىك، گەرويلىق، شىن بەرىلگەندىك ءبىزدىڭ ەلدىڭ ايەلدەرىنىڭ سەرىكتەرى بولدى.
ۇلى قايعى باسقان اتاقتى فرانسۋز سۋرەتشىسى ءومىر تولقىنىنداعى «باتىر ايەلدىڭ» بولاشاعىن جوق ەتتى. ايەلدەر بوستاندىعىن جۇزەگە اسىراتىن ءبىر تاپتىڭ بارلىعىن ەسكەرمەدى. ايەل ءوزىنىڭ باتىلدىعىمەن، ورلىگىمەن ەلىمنىڭ بەتىنە ۇرسا دا سۋ تۇبىنە كەتىپ بارا جاتتى... بۇل قاتەلىك ەدى. بۇل توڭكەرىلگەن ءداۋىردىڭ كوكجيەگىنە كوز جىبەرە الماعاندىق ەدى..
الاتاۋدىڭ باۋىرىندا، كوپ اعاشتىڭ ىشىندە، اعىن سۋدىڭ جاعاسىندا ءماريام تۇر. باقىتتى، قۋانىشتى ءماريام!!.. «رەمبراندت، رافاەل، روبەرت، وۋەن، يليا رەپين، سەروۆتىڭ وسىنداي ناتۋرشيساسى بولىپ پا ەدى — دەيدى جولداسىم.
دۇرىس-اق، مۇنداي قۋانىشتى، باقىتتى، قايراتتى، قاجىرلى ايەلدەردى ەشقانداي سۋرەتشى، جازۋشى بۇرىن كورگەن ەمەس. بۇل، ءتىپتى، جاڭا جەرى باسىپ؛ جاڭا داۋىردە تۋعان، جاڭا ادامدار.
«شىندىق فانتازيادان دا تاماشا» — دەيدى. ءبىزدىڭ وسى كۇنگى شىندىق فانتازيادان اسىپ ءتۇستى. اتاقتى جيۋل بەرن، ۋەلستەر فانتازيالارى ارتتا قالدى. بۇل جاعداي اسىرەسە ءبىزدىڭ ادامداردان ايقىن كورىنەدى. بۇعان ءبىزدىڭ قازاق قىزدارى ادەمى دالەل بولا الادى...
قىزدار اتۋعا دايىندالىپ جاتىر. مەنىڭ سويلەسۋىم كەرەك. ءبىراق ءسوز تابا المادىم. قىزداردىڭ كىم ەكەنى، بارلىق ءومىرى، قۋانىشى، نە ءۇشىن اتىس ماماندىعىن ۇيرەنىپ جاتقاندىقتارى بەت اجارلارىنان كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟ نە سۇرارسىڭ...
— ءماريام، ءومىر قالاي؟ — دەيمىز ءبىز.
ءماريام تاڭدانعانداي تۇرمەن قاراپ: «شىنىمەن-اق ءومىردىڭ قالاي ەكەنىن بىلمەيسىڭدەر مە؟» — دەگەندەي بولادى. سونان سوڭ مەنىڭ قىسىلعاندىعىمدى سەزىپ، قاتتى كۇلىپ جىبەردى. كۇلكى تاستان-تاسقا، شىڭنان-شىڭعا سەكىرىپ، ءبىرازدان سوڭ، ءبىر قۋىسقا كىرىپ جوق بولعانداي باسىلدى.
— مىلتىقتى قولعا الىڭدار! — دەدى كوماندير جولداس ابدراحمان ۇلى.
قىزىل اسكەرىنە كيىنگەن ءتورت قىز كەنەت وڭعا بۇرىلدى. مىلتىقتارىن الىپ، قالشيىپ تىك تۇرا قالدى. قيمىلدارىنا كوز ىلەسپەيدى، تورتەۋىنىڭ قيمىلى بىر-بىرىنەن اينىمايدى. تورتەۋىنىڭ قيمىلى دا ءبىر گازەتتەي ءتورت داناسى سياقتى بولدى.
— تەڭىزدى قيمىلمەن اتىڭدار! — دەدى كوماندير قىزدارعا.
ءبىز تەڭىزدى قيمىلمەن، ونان سوڭ ەركىن كوزدەپ اتۋدىڭ قالاي ەكەنىن باسىمىزدان كىرىپ كوردىك. 300 مەتر جەردەن الاقانداي قاراۋىلعا مىلتىقتىڭ قاراۋىلىن تۋرالاپ الۋ ادەپكىدە سوقىر كەمپىرلەردىڭ جىڭىشكە ينەنى ساباقتاعانىنان قيىن! قاراۋىل اۋىتقىپ، تۇرمايدى. قولىڭنىڭ Aipwfleyi، تامىرىنىڭ، جۇرەگىڭنىڭ سوعۋى قاراۋىلدى ورنىقتىرمايدى. ونان سوڭ ءبىراز تۋرالايىن دەپ قادالعاندىقتان كوزى بۇلدىرايدى. ارينە، مۇنىڭ ءبارى ادەتتەگىدەي. ال ءبىزدىڭ اتقىش قىزداردا بۇلاردىڭ بىرىندە-بىرى جوق سياقتى. قاراۋىلعا ءدال تيگىزۋ ءماريام، گۋليا، ناعيمالارعا ماڭدايىنا تۇسكەن ءبىر شوق شاشتى كەيىن الىپ تاستاۋمەن بىردەي سياقتى.
تەز قيمىلمەن اتقاندا جايباراقات كوزدەپ جاتۋعا مۇرسات بولمايدى. 30 سەكۋندتە اتىپ، نورمانى ورىنداپ شىعۋ كەرەك...
قىزداردىڭ اتىپ قويعانىن ءبىز سەزبەي دە قالدىق. ءبىزدىڭ قيالىمىزدان دا تەز بولعانى عوي! بىزدە قىزدار قاراۋىلعا قاراماي-اق اتىپ سالعان سياقتى بولدى. ءبىز جۇگىرىپ قاراۋىلعا بارساق، ءتورت قىزدىڭ كوزى ىلەسپەي اتقان 20 وعىنىڭ 10-نان، 9-دان بارىپ تيگەنىن بايقادىق. ءبىز تەسىلە قارادىق.
جولداسىم ماعان بۇرىلىپ:
— قۇرالايدى كوزدەپ تيگىزۋ وسى ەكەن عوي — دەدى ءبىز تاڭ قالدىق. ءبىراق ءبىزدىڭ تاڭ قالعاندىعىمىزعا قىزدار تاڭ قالدى.
— قۇرالايدى كوزدەن تيگىزبەسەڭ، ۆوروشيلوۆ اتقىشى بولاسىڭ با؟ — دەدى ناعيما.
تەگىندە، مىلتىققا قىزدار ۇيرەنىسكەن سياقتى. ىقشامدىلىق، سەنىمدىلىك، باتىلدىق، قيىننىڭ قيسىنىن تابۋ-بۇل قىزدارعا كيەتىن كيىمدەي ۇيرەنشىكتى بولعان سياقتى.
مىنە، ءماريامدى الايىق. ءماريام-قازاق جۇمىسشىسىنىڭ قىزى. ءماريامنىڭ جاسى 21-دە، شىنىندا ول باقىتسىزدىقتى بىلمەيدى، ەسكى ءومىردى باسىنان كەشىرگەن ەمەس. ءماريامنىڭ ومىرىنە رومانتيكاعا بايلانىسقان ەشتەڭە جوق. جەتى جىلدىق مەكتەپ، كومسومول، دەنە شىنىقتىرۋ تەحنيكۋمى. مىنە، بۇل ەلىمىزدەگى مىڭداعان قىزداردىڭ ومىرىنە ۇقساس-اق.
قازاق قىزدارىنىڭ مەرگەن بولىپ، جالپى وداقتىق اتقىشتار جارىسىنا قاتىسۋعا دايىندالىپ جاتقانىندا ەشقانداي تاڭ قالارلىق نارسە جوق. قىزداردىڭ بايگە الاتىنىنا وتە سەنىمدى ەكەندەرىنە دە «جەردەن جەرگە؛ ەكى قۇلاعى تىك شىققان» ەشتەڭە جوق.
شىنىندا، ءبىزدىڭ وتان رەكوردتىڭ، فانتازيادان وزۋدىڭ وتانى، ءبىزدىڭ جاستار ستراتوسفەراعا دا ۇشادى، ءبىزدىڭ جاستار، قىزدار 7000 مەتر كوكتەگى پاراشيۋتپەن سەكىرەدى. قيال جەتپەيتىن قانداي جۇمىس بولسا دا ىشتەي الادى. ويتكەنى ءبىز بولشيەۆيكتەر ۇرپاعىمىز، ويتكەنى ءبىز قيىنشىلىقتى جەڭە الماۋ دەگەنىن بىلمەيمىز. بۇل نەلىكتەن دەيمىز ءبىز؟
بارلىق عاسىرلاردى شۋلاتقان، بارلىق سۇيىسكەن جاستاردىڭ ايانىشى بولعانى بەلگىلى قوعامدىق ورتانىڭ قۇربانى بولىپ، جارىنىڭ قۇشاعىنا جەتە الماي، ارپالىسىپ، جەڭە الماي جۋلەتتا نەگە ءولدى؟ تۋىپ كەلە جاتقان رەنەسسانس زامانىنا بولعان اتاقتى شەكسپير، دراماتۋرگيانىڭ اسقار شىڭىنا شىققان ۇلى شەكسپير سۇيگەن گەرويى-وزىنىڭ جۋلەتتاسىنا نەگە «باقىت تاۋىپ بەرە المادى؟»
پومەششيك-بايلار روسسياسىندا قارماۋعا تال تاپپاي، اننا كارەنينا نەگە پوەزدىڭ استىنا ءتۇسىپ ءولدى؟
لەسكوۆتىڭ «ماكبەگى»، بيزەنىڭ «كارمەنى»، بەرديدىڭ، «تراۆياتاسى»، روللاننىڭ. «انتۋانەتتاسى» نەگە باقىت تابا المادى؟
تولستويدىڭ «كاتيۋشاسى»، موپاسساننىڭ «پىشكاسى»، ديۋمانىڭ «داماسى» نەگە ادامشىلىقتان شىعىپ، ءتونىپ ساتىپ كەتكەن ەدى، ولاردى وسى جولعا سالعان كىمدەر ەدىڭ؟
قازىرگىنىڭ وزىندە وتار ەلدەردە جاس قىزدار نەگە بازارعا شىعارىلىپ ساتىلادى؟
قازاقستاندا بۇرىن، كەڭەس ۇكىمەتىنە دەيىن ايەلدەر نەگە كۇن قاتارىندا بولىپ ەدى؟ كاپيتال ەلدەرىندە ايەلدەر نەگە مال قاتارىندا ەسەپتەلەدى؟
مىنە، ءبىز وسىنىڭ ءبارىن وتانىمىزدىڭ قازىرگى ومىرىنە سالىستىرساق، بىزگە ابدەن ۇيرەنشىكتى بولىپ كەتكەن باقىتتىلىق، ەرلىك، قۇرمەتتىڭ اسا باعالى ەكەن، ونىڭ باسقالارعا تاڭ قالارلىق ەكەنىن ايقىن بىلەمىز.
جاقىندا فرانسيا كومپارتياسى باسشىلارىنىڭ ءبىرى جولداس بايان كۋتيرۋرە «جاس بولۋدىڭ باقىتسىزدىعى» دەگەن شتاپ جازىپ شىعاردى. جولداس كۋتيرۋرە فرانسيا جاستارىنا جاستاردىڭ جايى جونىندە انكەتا بەرگەن. ءتۇرلى تۇرمىستى، جاعدايلى مىڭداعان جاستار ادال نيەتپەن جاۋاپ جازعان.
جاستار وزدەرىنىڭ ءومىرىن ايتىپ، جانى القىمىنا تىعىلعان قوعامعا-تەحنيكا، ءبىلىمدى اۋىزدىقتاپ، سيستيكا ورتا عاسىرلاردىڭ قاندى بالتاسىنا جارماسقان، ءوزىنىڭ بورسىعان يىسىمەن اۋانى بۇزعان قوعامعا-كاپيتاليستىك قوعامعا لاعىنەت ايتقان. ءوزى وتىرعان بۇتاقتى تۇبىنەن قىرقىپ، ءوزىنىڭ بولاشاعىن بۋىندىرىپ، تۇنشىقتىرىپ، جاستارعا باقىت، ءومىر بەرمەگەن بايلار قوعامىنا لاعىنەت ايتقان.
«كادر بارلىق ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن شەشەتىن» ەلدە، ادامعا سۇيىسپەنشىلىك كوزبەن قاراپ قامىن جەۋ ۇرانى نەگىزگى مىندەت بولىپ وتىرعان ەلدە، ءبىزدىڭ ەلدە، سوسيالدى ۇلى وتانىمىزدا مۇنداي حاتتار قابىردەن شىققان داۋىس قۇساپ ەستىلدى.
كۇن كورە الماي، سولدات بولعان جۇمىسسىز جاس بىلاي دەپ جازادى: «جۇمىسسىزدان سولدات ارزان دەيدى مۇمكىن، ءبىراق سولداتتىڭ جۇمىسسىزدان تەزىرەك ولەتىنى ايقىن».
«جاس بولۋ-باقىتتىلىق» — دەيدى كەيبىر شالدار. «ولاي ەمەس، ءبىزدىڭ زاماندا، جاس بولۋ -باقىتسىز بولۋ» — دەيدى ەكىنشى ءبىر جۇمىسسىز جاس.
«جاستار وزدەرىنىڭ نە ىستەيتىنىن بىلمەيدى ويتكەنى ولارعا ەشتەمە ىستەتپەيدى، ىستەتكەن كۇندە كەسەپاتتى بىردەمەنى ىستەتەدى— دەپ جازادى ءۇشىنشى ءبىر جاس.
كاپيتال ەلدەرىندەگى جاستار ەشتەڭە ىستەمەۋدىڭ ابسۋرد ەكەنىن ءتۇسىنىپ كەلەدى. سودان بارىپ جاستار «ءبىزدىڭ ءومىر نەگە بۇلاي، نەگە ءبىر جاپىراق نانعا زارمىز»— دەپ وزدەرىنە ساۋال قويادى. سول ۋاقىتتا «شالداردىڭ» قاراۋىنداعى بايشىل جاستار ۇيىمى جاستاردى ۇلتشىلدىققا، فاشيزمگە، ميستيكاعا تارتادى، سوعىسقا ۇگىتتەيدى ءبىراق جاستار سەنبەيدى. ولار ەشقانداي ءپالساپاشىعا، اكادەميككە، جۋرناليسكە سەنبەيدى. ەشقانداي ساياساتشىلارعا، اكە-شەشەلەرىنە سەنبەيدى، وزدەرىنە وزدەرى سەنبەيدى. كاپيتال ەلىندە سولاي!
ەگەر ولار جولداس كۋتيرۋرەگە سەنىپ شىعىپ ايتىپ، حات جازسا-بۇل تەك كوممۋنيزم جولىنىڭ عانا جاستارعا باقىت بەرە الاتىندىعىنا سەنۋشىلىك. سوندىقتان جاس جۇمىسشىلار، جاس ءشارۋالار-تۇرلى اۋرۋدىڭ، ىلاستىقتىڭ، جوقشىلىقتىڭ، اشتىقتىڭ، وتە قيىن ەڭبەكتىڭ، باقىتسىز، راقاتسىز سۇر ءومىردىڭ جەمى بولماعاندار، ءومىرى تۋعالى بىرەۋى شىعىپ تاماق ىشپەگەندەر، بويى جىلىنىپ كيىم كيمەگەندەر-كوممۋنيسكە سەنىپ حات جازعان.
«مەن 17 جاسارمىن، مەن اشپىن، وسى ادىلدىك پە؟» — دەپ جازادى بىرەۋ. «ستۋدەنتتەر ەرتەڭىنە كۇنىنە سەنبەيدى — دەيدى ەكىنشى بىرەۋ.
ءبىراق جاستار، «ەرتەڭگى» كۇننىڭ توڭىرەگىندە الدەنەشە جىل تۇرعان جۇمىسسىزدار، تاڭنىڭ قالاي اتاتىندىعىن ءتۇسىنىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ەلدەردەن ءماريامداردىڭ قۋانىشتى، باقىتتى ءومىرى ولارعا يدەال بولىپ وتىر.
جەر ءجۇزىنىڭ جۇمىسشى جاستارى: «دۇنيەدە موسكۆا بار»— دەپ وتىر.
بۇل ەلدە: «ءبىز-جاسپىز، باقىتسىزبىز، ءبىراق ءۇمىتىمىز-جاڭا ءومىر»— دەپ جازادى ەندى بىرەۋى. جاڭا ءومىر دەپ ول ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءومىرىن ايتادى.
بۇل دۇرىس. ءبىزدىڭ ءومىر-جاڭا ءومىر. ءبىز سول جاڭا ءومىرلى ەلدىڭ باقىتتى جاستارىمىز.
حالقىمىزدىڭ جارتىسى بولعان ايەلدەردىڭ ەركەكتەرمەن تەڭ ەكەندىگىن، ولاردىڭ ايبىندى ەڭبەكتە جەرلەرىن جۇمساي بىلگەندە، عىلىمنىڭ، مادەنيەتتىڭ بارلىق تاراۋلارىنا قاتىناسىپ وتىرعاندىعى، ءومىرى وزگەرتۋدە ايەلدەردىڭ تالابى، جىگەرى، باتىلدىعى، ەرلىك كەزى قارقىنمەن ەسىپ وتىرعاندىعى ءبىزدىڭ ءومىردى كورسەتە الادى.
ەندەشە، ءبىزدىڭ بىرىنەن-بىرى باقىتتى ومىردەگى، باقىتتى جاستاردىڭ قاتارىنداعىلاردان سانالاتىن ءماريام، گۋليا، ماينۋر، ناعيمالار.
بۇلار ەڭبەكتى قالاي سۇيسە، ءومىردى قالاي سۇيسە، وتاندى قالاي سۇيسە، سول سۇيۋشىلىكتەرىمەن وتان جولىنا باستارىن بەرۋگە دايىن. سوندىقتان دا بۇلار سوعىس ونەرىمەن قارۋلانىپ، قۇرالايدى كوزدەن تاسا عىپ ۇيرەنەدى.
بۇلار ءوز ماماندىعىن عانا بىلەتىن، سونىمەن قالعان ءبىر بەتكەي ادامدار ەمەس. بۇلار ماركسيزمدى لەنينيزمدى دە مىقتاپ ۇيرەنۋدە. بۇلار ۆينتوۆكانى تازالاۋمەن قاتار، تولستويدى، بالزاكتى دە وقيدى. بۇلار شاشتارىن ادەمىلەپ تاراۋمەن قاتار، كولحوزدىڭ جاڭا ۋستاۆىن تالقىلايدى، ايتىسادى. بۇلار ميشەنگە تالاسۋمەن قاتار، پاكستروتتى دا بيلەيدى گتو نورماسىن بەرۋمەن قاتار، «اق ايۋدى» دا وقيدى.
— ءماريام، بەرى كەل — دەدى جولداسىم. ءماريام كۇلىپ كەلدى دە:
— ازامات ازاماتيچ، نە دەيسىز؟ — دەدى.
— ءماريام، بوس ۋاقىتتى قالاي وتكىزەسىزدەر؟
— وقيمىز، ءبىلىمىمىزدى كوتەرەمىز، ولەڭ ايتامىز، بي بيلەيمىز.
— تانگو، رۋمبانى بيلەيسىزدەر مە؟
— بيلەمەسكە نە! — دەدى جاڭعىرىقتىرا سويلەپ ءماريام.
— مىنە، باقىتتى ءومىر. ءبىز قۋانىشتى ءومىر قۇرامىز. وتاندى دا قورعايمىز، مادەنيەتتى دە بولامىز — دەدى جولداسىم قۋانىشى قوينىنا سىيماي. شىن جۇرەكتەن شىققان وسى ءسوز شاتتىق ءومىر، باقىتتى جاستىقتىڭ قۇشاعىنداعى ءتورت قىزدىڭ ويىن ءبىلدىرىپ، بولاشاعىن بارلاعانداي الماتى شىڭىنان اسىپ، الاتاۋدى ارالاپ كەتتى.
You Might Also Like
-
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ حالىقتىڭ تىلدىك داعدىلارىن ولشەيتىن حالىقارالىق رەيتينگتەر تۋرالى تەلەگرام كانالىندا جازدى.
-
پارتيانىڭ لەنيندىك ۇلت ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ارقاسىندا، قازاقستاننىڭ بۇرىنعى ۋاقىتتا تۇسىنە دە كىرمەگەن، مازمۇنى سوسيالدىق، ءتۇرى ۇلتتىق كوركەمونەرىنەن جاساپ جاتىرمىز.
