InfoHub Logo

اتىراۋ قالاسى
№4 وبلىستىق شيپاجايلى مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ
6 "ا" سىنىپ وقۋشىسى: يگيلمانوۆا اياۋلىم
تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
جەتەكشىسى  رىسقالييەۆا ايگۇل باعىتجان قىزى

 

جۇمىسىنىڭ جاسالعان ۋاقىتى:  1 – اي.

 

بايلانىس قۇرالى:

ماقساتى: وقۋشىنىڭ جەكە شىعارماشىلىعىن قازاقي ناقىشقا باۋلۋ، ۇلتتىق قولونەر قۇندىلىعىن ۇعىندىرا وتىرىپ، سۇيىسپەنشىلىك پەن پاتريوتتىلىققا تاربيەلەۋگە جول اشۋ ارقىلى بابالار مۇراسىن ناسيحاتتاۋ.

قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى: جۇمىسقا كىرىسپەس بۇرىن، وقۋشى مەن جەتەكشىنىڭ فورماسىن كيۋى، ياعني، شاشىن ءورىپ باس كيىم كيۋ، الجاپقىش تاعۋ، قۇرال-جابدىقتارىن رەتتەستىرۋى؛

قايشىمەن قالىپتى جۇمىس، ينەنى مۇقيات تياناقتى ۇستاۋ، سۋ مونشاقپەن ەركىن، قالىپتى جۇمىس جاساۋى؛

قولدانىلعان ماتەريال مەن قۇرال-جابدىقتار: رەسەي كاپرون شارعى ءجىبى، سۋ مونشاققا ارنالعان ينەسى، ءتۇرلى-تۇستى بيسسەر مونشاعى، پۆح جەلىمى، قاتتى قاتىرما قاعاز، قايشى جانە ماتا؛

بايقاۋ تالابىنا ساي ورىندالعان جۇمىستىڭ ماتىندىك سيپاتى:

دومبىرا قۇرلىسىنا قىسقاشا سيپاتتاما: دومبىرا قۇرىلىسى بىرنەشە بولىكتەن تۇرادى: باسى، قۇلاقتارى، پەرنەلەر، مويىن، شاناق، بەتقاقپاق، ىلگەك جانە ىشەكتەر. سونداي-اق، ونىڭ كوپتەگەن قوسىمشا بولشەكتەرى بار (تيەك، كەمەر اعاش، تۇجىم اعاش، باستىرما، ويىق، قالقا، تۇيمە، ورنەك، جەلكەلىك). دومبىرا تيەگى ءۇش ءتۇرلى بولادى (شايتان تيەك، نەگىزگى تيەك، تابالدىرىق تيەك).

جۇمىسقا كىرىسۋ ىس-ارەكەتى: الدىمەن جايىلعان ماتا ۇستىنە سۋ مونشاقتى ورنالاستىرامىز. قاجەتتى قۇرالداردى قايشى، ءجىپ، ينە، ت.ب. ماتا جانىنا ىڭعايلى ەتىپ سايلاپ الامىز. ارتىنشا جۇمىسقا كىرىسۋ ارقىلى رەسەي كاپرون ءجىبىن بيسسەر ينەسىنىڭ كوزىنەن وتەتىندەي ەتىپ، قوس قاباتتاپ وتكىزەمىز.

                                                                                                                  جۇمىسقا كىرىسۋ كەزىندەگى سۋرەتى

 

ينە كوزىنەن وتكەن 4 ءجىپتىڭ باسىن كىشكەنە عانا تۇيىنشەكتەۋ ارقىلى 5 قوڭىر مونشاقتى وتكىزەمىز. ياعني، ءبىزدىڭ باستاعالى وتىرعان «دومبىرا» بۇيىمىنىڭ مويىن بولىگىن 5 سۋ مونشاق ارقىلى ءىلىپ الىپ، ارتىنشا سول رەتكە قاراما-قارسى باعىتپەن جۇرە وتىرىپ، بۇيىمنىڭ مويىن بولىگىن ۇزارتامىز. ۇزارا تۇسكەن ءار ارا-قاشىقتىقتا پەرنەلەردى ورلالاستىرۋ.

     مويىن ۇزىندىعىنىڭ سۋرەتى

ۇزارعان مويىن بولىگىنە دومبىرا اسپابىنىڭ بەتقاقپاعىن، ياعني، باستاپقى 5 مونشاققا 6،7ء-ىنشى مونشاقتاردى قاق ورتاسىنان قوسىپ وتىرۋ ارقىلى كولەمىن ارتتىرىپ بەتقاقپاق بولىگىن جالعاستىرىپ اكەتۋ. جالعاسقان بەتقاقپاق بولىگى اسپاپتىڭ تۇرپاتىنا ساي دوڭەس كەلۋىنە بايلانىستى، كولەمى جاعىنان وسكەن قالىپتىڭ ەكى جاعىنان مونشاقتاردى بىرىكتىرۋ، قوسۋ ارقىلى قىسقارتىپ، توقۋدى جالعاستىرۋ. جۇمىستى جالعاستىرا كەلە، دومبىرا تۇرپاتىنا ابدەن ساي بولعان كەزدە عانا توقتاتىپ، دومبىرا بەتقاقپاق بولىگىنىڭ ەكى جاق سەمميتريالىق ساقتالۋىن قاداعالاپ، ولشەۋ. بەتقاقپاق بولىگىنىڭ دوڭەس توقىلعان سۋرەتى.

اسپاپتىڭ مويىن بولىگىنە جوعارعى جاق شالقايا ورنالاسقان باس بولىگى مەن قۇلاق بۇراندالارىن توقۋدى جالعاستىرامىز. ول ءۇشىن مويىن بولىگىنىڭ جوعارى جاعىنا سۋ مونشاقتىڭ 1-2 رەتپەن توقىلا باستالعان بويىنا مونشاق قوسۋ ارقىلى قالىپقا ىڭعايلى ەتىپ شىعارىپ الامىز. جانە قۇلاق بۇراندالارىندا ورنالاستىرامىز.

اسپاپتىڭ باس بولىگى

بۇيىمنىڭ باس بولىگى مەن مويىن جانە بەتقاقپاق بولىگىنىڭ دايىن بولۋى جۇمىستىڭ اياقتالعانى ەمەس، كەرىسىنشە جاڭا باستالعانى ىسپەتتى جاڭا سەرپىن بەرەدى. ويتكەنى بۇيىمنىڭ كوڭىلىڭنەن شىعىپ، ادەمى ەستەتيكالىق تالعامىڭا سايلىلىعى جۇمىستىڭ تەز ءارى ادەمى شىعۋىنا ەرەكشە وزىندىك ۇلەسىن قوسادى. مىنەكەي، دومبىرا اسپابىنىڭ الدىڭعى بەدەرى:

دومبىرا اسپابىنىڭ الدىڭعى بەدەرى

ەش توقتاماستان بۇيىمنىڭ تەزىرەك بىتكەنىڭ قالاعان وقۋشىمىز ەكەۋمىز مۇدىرمەستەن اسپاپتىڭ ارتقى دوڭەس بولىگىن توقۋعا كىرىستىك. ءبىراق الدىمەن، بۇيىم ورنىقتى تۇرۋ ءۇشىن قاتتى قارتون قاعازبەن  پۆح جەلىمىن پايدالانا وتىرىپ، بەتكى ۇلگىسى دايىن بولعان جارتىلاي ءونىمدى تەرىس اينالدىرىپ مويىن، باس، بەتقاقپاقتىڭ ۇلگىسىندەي ەتىپ قاتتى قاعازدى قيىپ، جەلىمدەدىك. جەلىمدەلگەن بولىگىنىڭ تەز كەپكەنىن قالاعان وقۋشى بۇيىم كەبىسىمەن سىرتقى دوڭەس جارتىلاي سيليندر بولىگىن باستاۋعا كىرىستى.

بۇيىمنىڭ ارتقى جارتىلاي سيليندر بولىگى

وسى رەتتەن جاڭىلماستان الدىڭعى بەتقاقپاق بولىگىنە ساي ارتقى بولىگىنەن جارتىلاي سيليندر ەتىپ، ياعني، مويىن ارتىمەن توقىلعان جارتىلاي سيليندر رەتىمەن تاعىدا مونشاق قوسۋ ارقىلى دوڭەس ەتۋ. بۇل جولى دا كولەمىن ءار جۇرگەن جول رەتىنشە ارتتىرىپ وتىرۋ. سوندا بۇيىمنىڭ جاسالۋ جولى وسىنداي بولادى:

 

 

 

 

 

 

مويىن جانە بەتقاقپاق بولىگىنىڭ ارتقى دوڭەس بولىكتەرى

 

جۇمىس قورىتىندىسى:

دومبىرا. دومبىرا بۇل – قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحىمەن استاسقان ۇلتتىق قازىناعا تولى اسپابى. دومبىرادان ءان مەن كۇي، تەرمە-جىر توگىلىپ، قۋانىش پەن قايعىدا دا قاتار سارناعان. سول اسپاپتىڭ قۇدىرەتتىلىگى مەن قاسيەتىنىڭ جوعارى بولۋىنا بايلانىستى ءار شاڭىراقتىڭ جەرىندە جاتپاعان. كەرىسىنشە قامشىسى مەن قاتار تورگە ءىلىپ نەمەسە جوعارى كورنەكىلىك جەرگە ورنالاستىرىپ قاستەرلەپ قويعان.

وسىنداي قۇندى اتا-بابا مۇراسىن اعاشتان ناق ءوزىن تەرلەپ تۇرىپ جاساماسام دا، سۋ مونشاقپەن توقىپ كىشكەنتاي سىي بۇيىمى ەتىپ جاساعانىمدى ۇلكەن جەڭىس دەپ ويلايمىن.

دايىن بولعان بۇيىم ۇزىندىعى – 30 سم، مويىن قالىڭدىعى – 3سم، ال بەتقاقپاق ارتى ءبۇيىر بەتى - ؟؟ سم. «دومبىرا» سىي بۇيىمى ءۇش ءتۇرلى قازاقتىڭ قوڭىرقاي سۇيىكتى تۇستەرىمەن ارالاسىپ توقىلدى.

 دايىن سۋرەتى

---