دوڭگەلەكتىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتى
تاقىرىبى: دوڭگەلەكتىڭ اۋدانىن تابۋ ەسەپتەرى
ماقساتى: 1. دوڭگەلەكتىڭ اۋدانىن تابۋ داعدىلارىن دامىتۋ، دوڭگەلەكتىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. دۇرىس ءۇشبۇرىش پەن ءتورتبۇرىشتىڭ اۋداندارىن تابۋ ەسەپتەرىن ورىنداي ءبىلۋ، پەريمەترلەرى بىردەي فيگۋرالاردىڭ ىشىندە اۋدانى ەڭ ۇلكەنى دوڭگەلەك بولاتىندىعىنا كوز جەتكىزۋ؛
3. وقۋشىلاردى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، ماتەماتيكا ءپانى ارقىلى حالىقتىق پەداگوگيكانى ناسيحاتتاۋ، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن دامىتۋ.
بۇگىنگى تاڭدا سالت - ءداستۇرىمىزدى، ءتول تاريحىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى،
ۇلتتىق مۇرالارىمىزدى ناسيحاتتاۋدا يگىلىكتى ىستەر اتقارىلۋدا. وسى ورايدا وقۋشىلاردى قىزىقتىراتىن جايلار مەن تولعاندىراتىن ماسەلەلەر كوپ - اق. سونداي سۇراقتاردىڭ بىرەۋى - دوڭگەلەكتىڭ اۋدانىن تابۋ ەسەبىندە كەزدەسەدى. ماسەلەن، ۇسكىرىك اياز بەن اپتاپ ىستىقتان كوشىپ - قونۋعا وتە ىڭعايلى باسپاناسى – كادىمگى كيىز ءۇيدىڭ تابانى نەلىكتەن دوڭگەلەك ءپىشىندى ەتىپ جاسالعان؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن مىناداي ەسەپ شىعارايىق.
پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن بارلىق ءتورتبۇرىشتاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەن بولاتىنى – شارشى. سول سياقتى پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن ءۇشبۇرىشتاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەنى – تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش.
پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن شارشى، تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش جانە شەڭبەرىنىڭ ۇزىندىعى وسى پەريمەترلەرگە تەڭ بولاتىن دوڭگەلەكتەردىڭ اۋداندارىن سالىستىرايىق.
شارشى ءۇشىن: تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش ءۇشىن: ال شەڭبەر ۇزىندىعى دەپ الامىز. سوندا، دوڭگەلەكتىڭ اۋدانى
شارشى مەن تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىشتىڭ اۋداندارىنىڭ ايىرماسىن قاراستىرايىق:
دەمەك
ەندى دوڭگەلەك پەن شارشىنىڭ اۋداندارىن سالىستىرايىق: ويتكەنى 4 - π > 0، دەمەك.
سونىمەن،
مىسال:
ياعني، 61، 2 < 81=""><>
سونىمەن، پەريمەترلەرى بىردەي جازىق فيگۋرالاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەنى دوڭگەلەك ەكەن. دوڭگەلەكتىڭ بۇل قاسيەتى ونىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتى دەپ اتالادى. (isos – گرەكتىڭ بىردەي دەگەن سوزىنەن شىققان)
جوعارىداعى ەسەپتىڭ شەشىمىنە كوز سالساق، اتا - بابالارىمىز كيىز ءۇيدى جاساۋدا ونىڭ كوشىپ - قونۋعا ىڭعايلى، قاتتى سوققان جەلگە ورنىقتى بولۋىمەن قاتار تيىمدىلىك تۇرعىسىنان دا نەعۇرلىم ۇلكەنىرەك اۋداندى قامتۋ جاعىن دا ويلاستىرعان دەپ قورىتىندى جاساۋعا بولادى. بابالارىمىزدىڭ دوڭگەلەكتىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتىن بىلگەندىگىن راستاي تۇسەتىن تاعى دا مىناداي دالەلدەردى كەلتىرۋگە بولادى:
- قازاقى ۇستەلىمىز بەن ەت تارتاتىن تاباعىمىزدىڭ دوڭگەلەك ءپىشىندى بولۋى قازاق حالقىنىڭ قوناقجايلىلىعى مەن ۇستەل باسىندا نەعۇرلىم كوبىرەك ادام وتىرۋىن كوزدەگەن،
- كيىز ءۇيدىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ ءبىرى شاڭىراقتىڭ نەگىزگى اتقاراتىن قىزمەتى – سول ارقىلى ۇيگە جارىق تۇسەدى، ءتۇتىن شىعادى. ال جارىق مەيلىنشە مولىراق ءتۇسۋ ءۇشىن، سونداي - اق ءتۇتىن مۇمكىندىگىنشە تەزىرەك شىعۋ ءۇشىن ونى وتكىزەتىن فيگۋرانىڭ اۋدانى بارىنشا ۇلكەنىرەك بولۋى ءتيىمدى ەكەنى تۇسىنىكتى.
ماقساتى: 1. دوڭگەلەكتىڭ اۋدانىن تابۋ داعدىلارىن دامىتۋ، دوڭگەلەكتىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. دۇرىس ءۇشبۇرىش پەن ءتورتبۇرىشتىڭ اۋداندارىن تابۋ ەسەپتەرىن ورىنداي ءبىلۋ، پەريمەترلەرى بىردەي فيگۋرالاردىڭ ىشىندە اۋدانى ەڭ ۇلكەنى دوڭگەلەك بولاتىندىعىنا كوز جەتكىزۋ؛
3. وقۋشىلاردى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، ماتەماتيكا ءپانى ارقىلى حالىقتىق پەداگوگيكانى ناسيحاتتاۋ، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن دامىتۋ.
بۇگىنگى تاڭدا سالت - ءداستۇرىمىزدى، ءتول تاريحىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى،
ۇلتتىق مۇرالارىمىزدى ناسيحاتتاۋدا يگىلىكتى ىستەر اتقارىلۋدا. وسى ورايدا وقۋشىلاردى قىزىقتىراتىن جايلار مەن تولعاندىراتىن ماسەلەلەر كوپ - اق. سونداي سۇراقتاردىڭ بىرەۋى - دوڭگەلەكتىڭ اۋدانىن تابۋ ەسەبىندە كەزدەسەدى. ماسەلەن، ۇسكىرىك اياز بەن اپتاپ ىستىقتان كوشىپ - قونۋعا وتە ىڭعايلى باسپاناسى – كادىمگى كيىز ءۇيدىڭ تابانى نەلىكتەن دوڭگەلەك ءپىشىندى ەتىپ جاسالعان؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن مىناداي ەسەپ شىعارايىق.
پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن بارلىق ءتورتبۇرىشتاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەن بولاتىنى – شارشى. سول سياقتى پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن ءۇشبۇرىشتاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەنى – تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش.
پەريمەترلەرى بىردەي بولاتىن شارشى، تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش جانە شەڭبەرىنىڭ ۇزىندىعى وسى پەريمەترلەرگە تەڭ بولاتىن دوڭگەلەكتەردىڭ اۋداندارىن سالىستىرايىق.
شارشى ءۇشىن: تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىش ءۇشىن: ال شەڭبەر ۇزىندىعى دەپ الامىز. سوندا، دوڭگەلەكتىڭ اۋدانى
شارشى مەن تەڭ قابىرعالى ءۇشبۇرىشتىڭ اۋداندارىنىڭ ايىرماسىن قاراستىرايىق:
دەمەك
ەندى دوڭگەلەك پەن شارشىنىڭ اۋداندارىن سالىستىرايىق: ويتكەنى 4 - π > 0، دەمەك.
سونىمەن،
مىسال:
ياعني، 61، 2 < 81=""><>
سونىمەن، پەريمەترلەرى بىردەي جازىق فيگۋرالاردىڭ ىشىندەگى اۋدانى ەڭ ۇلكەنى دوڭگەلەك ەكەن. دوڭگەلەكتىڭ بۇل قاسيەتى ونىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتى دەپ اتالادى. (isos – گرەكتىڭ بىردەي دەگەن سوزىنەن شىققان)
جوعارىداعى ەسەپتىڭ شەشىمىنە كوز سالساق، اتا - بابالارىمىز كيىز ءۇيدى جاساۋدا ونىڭ كوشىپ - قونۋعا ىڭعايلى، قاتتى سوققان جەلگە ورنىقتى بولۋىمەن قاتار تيىمدىلىك تۇرعىسىنان دا نەعۇرلىم ۇلكەنىرەك اۋداندى قامتۋ جاعىن دا ويلاستىرعان دەپ قورىتىندى جاساۋعا بولادى. بابالارىمىزدىڭ دوڭگەلەكتىڭ يزوپەريمەترلىك قاسيەتىن بىلگەندىگىن راستاي تۇسەتىن تاعى دا مىناداي دالەلدەردى كەلتىرۋگە بولادى:
- قازاقى ۇستەلىمىز بەن ەت تارتاتىن تاباعىمىزدىڭ دوڭگەلەك ءپىشىندى بولۋى قازاق حالقىنىڭ قوناقجايلىلىعى مەن ۇستەل باسىندا نەعۇرلىم كوبىرەك ادام وتىرۋىن كوزدەگەن،
- كيىز ءۇيدىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنىڭ ءبىرى شاڭىراقتىڭ نەگىزگى اتقاراتىن قىزمەتى – سول ارقىلى ۇيگە جارىق تۇسەدى، ءتۇتىن شىعادى. ال جارىق مەيلىنشە مولىراق ءتۇسۋ ءۇشىن، سونداي - اق ءتۇتىن مۇمكىندىگىنشە تەزىرەك شىعۋ ءۇشىن ونى وتكىزەتىن فيگۋرانىڭ اۋدانى بارىنشا ۇلكەنىرەك بولۋى ءتيىمدى ەكەنى تۇسىنىكتى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءىلياس جانسۇگىروۆ. «انام ءتىلى»، «دومبىرا» ولەڭدەرى
