InfoHub Logo

قازاق  ۇلتىندا  تەڭىزدىڭ  جاعاعا تولقىپ سوققان  تولقىندارى سەكىلدى ،تولقىن  مىنەزدى  پاتريوت ۇلدارى مەن قىزدارى بار. ولار ءوزىنىڭ ەلىنە  وتانسۇيگىشتىك ،ۇلتجاندىلىق قاسيەتىمەن «ءومىرىم حالىقتىكى، ءولىمىم  عانا وزىمدىكى» دەپ حالىققا  قىزمەت  ەتىپ  ، وتانشىلدىقتىڭ، ۇلتجاندىلىقتىڭ ايناسى بولا بىلەتىن ازاماتتار.
قازاقتا ەل  باستاعان كوسەم دە، توپ الدىندا ءسوز  سويلەگەن شەشەن دە، قالامى جۇيرىك جازۋشى دا، ويى  اسقاق دانىشپان عالىم دا، كەۋدەسىن وققا توسقان باتىر دا،  توپتان وزعان سپورتشى، ءانشى دە بار.
بۇلار قازاقتىڭ ناعىز پاتريوتتارى!
اۆتور.

قازاق  ۇلتىنىڭ - اق تاڭى ارايلاپ اتىپ،كوگىندە قىران قۇسى سامعاعان، تورىندە كوك تۋى جەلبىرەپ، بايتەرەگى اسپانمەن سىرلاسقان ،دۇنيە جۇزىندە جەرىنىڭ كەڭدىگى  جونىنەن  ءبىرىنشى وندىقتا تۇراتىن كوپ ۇلتتى ءوز قۇشاعىنا سىيدىرا بىلگەن  اۋىزبىرشىلىكتى، كەڭ پەيىلدىلىك پەن تۇراقتىلىقتى تۋ ەتكەن  ۇلتجاندى، وتانسۇيگىش ،دارحان  حالىق.قازاقتىڭ شاڭىراعى بيىك، كەرەگەسى كەڭ، تەرەزەسى تەڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋىندا ەڭ ءبىرىنشى پاتريوت  ۇلدارى مەن قىزدارىنىڭ ورنى ەرەكشە اتالىپ ءوتىلۋى ءتيىس. ول ءۇشىن تامىرى تەرەڭگە جايىلعان تاريحقا كوز جۇگىرتۋدى ءجون سانادىم.

ءبىزدىڭ ەڭ العاشقى تۇركىلەردەن شىققان ەل بيلەۋشىمىز بىلگە قاعان  تۇرىك ەلىنە 19 جىل بيلىك قۇرىپ، ۇلتاراقتاي جەرىمىزدى اتقا وتىرىپ،  قولىنا قارۋ الىپ قىزعىشتاي قورعاعان. كوشپەلiلەر تاريحىندا ۇلى يمپەريانىڭ ىرگەسىن بەكىتىپ، بەيبىت داۋرەن ورناتقان. تۇركى حالقى ءۇشىن تۇندە  ۇيىقتاماي،  كۇندىز وتىرماي، ءىنىسى -كۇلتەگىنمەن بىرگە حالىقتى تاتۋلىققا شاقىرىپ، جالاڭاش حالىقتى توندى،كەدەي حالىقتى باي، از حالىقتى كوپ قىلعان  پاتريوت كوشباسشى.

بۇدان كەيىنگى جىلداردا قازاق حاندىعى  (XV ع.)  550 جىل ىشىندە

قازاقتىڭ تۇڭعىش حانى - كەرەي حاننان باستاپ  سوڭعى حانى – ابىلاي حاننىڭ نەمەرەسى  كەنە حان، قاسىم سۇلتانعا دەيىن   ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە  ءومىرى مەن قىزمەتىن ارناعان ،ۇلت تۇتاستىعىن ساقتاعان ، ەلگە ايانباي قىزمەت ەتكەن  پاتريوتتار ەكەندىگىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيتىن دە شىعار.

ال  ۇلى وتان سوعىسى  جىلدار ارالىعىنداعى  سوعىستا ۇلدارىمىزدى  ايتپاعاندا،    ءاليا،  مانشۇك ،  حيۋاز  سياقتى باتىر   قىزدارىمىزدىڭ  ءوزى قان مايداندا ەرلىكپەن شايقاسىپ،كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الىپ،  جەڭىستىڭ تۋىن جەلبىرەتىپ ،ءوز اتتارىن التىن ارىپتەرمەن جازدى.

قالماقان ءابدىقادىروۆتىڭ شىعارماسىنا ارقاۋ بولعان ەندىگى ءبىر كەيىپكەر - قاجىمۇقان اتامىزدىڭ ەرلىگىن، پاتريوتتىق كەلبەتىن شىعارماما قوسىپ جازباسام جىگىتتىگىمە سىن بولار. ۇلتىمىزدىڭ سپورت  تاريحىنداعى تۇڭعىش كاسىپقوي بالۋان،تۇتاس عۇمىرىن كۇرەسكە ارناعان، الىپ كۇشتىڭ يەسى قاجىمۇقان اتامىز ءبىرىنشى بولىپ قازاق حالقىن وزگە جۇرتقا پاش ەتكەن ،وزىنەن بۇرىنعى قازاق باسپاعان  توپىراقتى، ءبىرىنشى باسىپ، كورمەگەن ەلدى ءبىرىنشى كورىپ، تاقپاعان التىن، كۇمىس، مەدالداردى موينىنا ءبىرىنشى ىلگەن پاتريوت سپورتشىمىز. تەڭدەسسىز ونەرىمەن جەر شارىن ارالاعان، 54 مەملەكەتتە كۇرەسكە ءتۇسىپ، 48 مەدال ولجالاعان.   ول 1944 جىلى سيرك ارەناسىندا ونەر كورسەتىپ، تۇسكەن 100 مىڭ سومعا ۇشاق ساتىپ الىپ، ونى امانگەلدى  يمانوۆتىڭ  اتىمەن اتاۋدى ءوتىنىپ، جەڭىس  قورىنا اۋدارادى.بۇل ناعىز ەرلىك!!!

قازىرگى  كەزدەگى ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ  ورىنداپ جۇرگەن «بالقاديشا»، «دۋداراي»، «اعاش اياق»، «قاناپيا»،«ءۇش دوس»،«جالعىز ارشا»، اندەرىن ءبىرىنشى بولىپ شىرقاپ ،پاريج  ساحناسىن قازاقتىڭ انشىلىك ونەرىمەن مويىنداتقان مۋزىكا شەبەرى ، جۇسىپبەك ايماۋتوۆتىڭ «ءانشى» اڭگىمەسىندەگى  امىرە قاشاۋبايەۆتى   ۇلتىمىزدىڭ پاتريوت  پەرزەنتى ەكەنىن بىزدە مويىندايمىز.

وتانشىلدىقتىڭ ىرگەتاسى – ۇلتجاندىلىق. ءوز ۇلتىن ءسۇيىپ، ونىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتايتىن ، سول جولدا قۇربان بولا بىلەتىن ازامات قانا وتانشىل بولادى.  بۇنداي ازاماتتارعا قايرات رىسقۇلبەكوۆ،  اسانوۆا ءلاززات التىناي قىزى،  مۇحامەدجانوۆا ءسابيرا ەسىمبەك قىزى، ەربول سىپاتايەۆ سىندى جەلتوقسان قۇرباندارىن ايتار ەدىم. بۇل جاستار 1986 جىلى جەلتوقساندا  برەجنيەۆ الاڭىنا شىعىپ، تاۋەلسىزدىك الۋ جولىندا  رەسەي ۇكىمەتىنىڭ وتارشىلدىق ىسىنە قارسى نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ ، بوستاندىقپەن  تاۋەلسىزدىكتى تالاپ ەتتى، وتان ءۇشىن وتقا ءتۇستى. بۇل كۇن ءبىز ءۇشىن، بۇكىل قازاق حالقى ءۇشىن ۇمىتىلماس قايسار جاستارىن جوعالتقان قارالى كۇن  بولدى.ولاردىڭ ورنىنا ءوزىمدى قويىپ قاراسام قورقاقتىعىم باسىم تۇسەدى.

ۇلتىمىزدىڭ  قانداي دا ءبىر  قيىن پروبلەماسى بولسىن  اراسىندا ارالاسىپ، ۇلتى ءۇشىن شىرىلداپ جۇرەتىن ۇلتجاندى ازاماتىمىز بار. ونىڭ اتىن ايتپاساق تا بەلگىلى. بۇل ازامات جايلى قاسىم قايسەنوۆ اتامىز ءوز پىكىرىندە: «قالاي دەسەڭدەر، ولاي دەڭدەر، مۇحتار شاحانوۆ- ۇلت  قورعاۋشىلاردىڭ  ەڭ  الدىنعى  ساپىندا  كەلە جاتقان قايسار، تۇلعالى بيىك اقىن. كەشەگى جەلتوقسان  كوتەرىلىسى  كەزىندە،  ەل ەرگە، ەر جەرگە  قاراعان  سىن  ساعاتتاردا سوناۋ  ماسكەۋدەگى قىلىشىنان  قان تامعان توتاليتارلىق   جۇيەنىڭ  الپاۋىتتارىنا  باسىن  بايگەگە  تىگە  وتىرىپ قارسى  شىققان، ءسويتىپ،  ۇلتىمىزدى  ۇلكەن  ادىلەتسىزدىكتەن قورعاپ  قالعان  وسى  جىگىت ەدى عوي. ارال   قاسىرەتىنە  كۇللى  الەمنىڭ  نازارىن  بۇرعان دا-شاحانوۆ.  ۇلتىمىزدىڭ ءىرىلى-ۇساقتى پروبلەمالارىنىڭ  ماڭىندا  ىلعي دا وسى اقىن  كەلە جاتقان  جوق پا؟! ءتىپتى، قازىرگى  وزدەرىنىڭ  تويلاپ  جۇرگەن ناۋرىز  مەرەكەسىندە  كولبينمەن  جاعالاسىپ  ءجۇرىپ وسى بالا  تىرىلتپەپ پە ەدى؟ ەلدىك  مازمۇنداعى  ەرەن ىستەرى  ءۇشىن بۇل ازاماتقا  دۇرىستاپ تا  العىس ايتپاپپىز –اۋ.

العىس  تۇگىلى، ونىڭ الەم ، يۋنەسكو  مويىنداعان  شىعارمالارى توڭىرەگىندە  ءوز  ىشىمىزدەگى كەيبىرەۋلەر  جالدامالى  جازعىشتار  ارقىلى ءارتۇرلى  داۋ-دامايلار  ۇيىمداستىرىپ، كەدەرگى  جاساۋمەن  كەلەدى...

ەندى  ءتىل ماسەلەسى  اۋقىمىندا  «ەرتەڭ ۇلت  بوپ  قالامىز با، قالمايمىز با؟» دەگەن زارلى كۇدىك  الدىمىزدى  وراعان  ساتتە  تاعى دا شاحانوۆ ورنىنان  كوتەرىلدى. بۇل ىستە دە ءبىز ونى قولداماساق، ۇتىلاتىنىمىز ايقىن»،-دەپ  مۇحتار شاحانوۆتى جەلتوقسان وقيعاسىنداعى باتىرلىعىن، ارال پروبلەماسىنا دەگەن جاناشىرلىعىن، قازاقتىڭ ءتول مەرەكەسى ناۋرىزىن، ءسالت-داستۇر،تىلگە  دەگەن  ۇلتجاندىلىعىن جان-جاقتى قىرىنان اشىپ تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايتادى. قولدا باردا التىننىڭ ءقادىرىن ءبىلىپ، ۇلتجاندى ازاماتىمىزدى ەرەن ەڭبەگىنە باعالاۋىمىز كەرەك.

شىن جىلاسا سوقىر كوزدەن جاس شىعادى دەمەكشى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قۋانعانباعان قازاق جوق. ەلباسشىمىز نۇرسۇلتان ءابiش ۇلى نازاربايەۆتىڭ   ارقاسىندا قازاقستان الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. ەلباسى مەن استانا قالاسى ەگىز ۇعىم ءتارىزدى. استانانىڭ سالىنۋى ،گۇلدەي جايناۋى ەلباسىنىڭ  قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە استى. از جىلدىڭ ىشىندە الەمنىڭ «مەنمىن» دەگەن قالالارىمەن  تەڭ تۇسكەن ادەمى قالامىز كۇننەن –كۇنگە وركەندەپ دامۋدا. داماۋ جولىنا تۇسكەن استانا قالاسىندا  الەمدەگى شەشىلمەگەن ۇلت پەن ءدىننىڭ اراسىنداعى  داۋلى ماسەلەلەر  شەشىلىپ، بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم سارايىندا ءوز شەشىمىن تابۋدا.

ەلباسشىمىز قازىرگى قيىن قىستاۋ زاماندا ەلدىڭ تۇراقتىلىعىمەن  اۋىزبىرشىلىگىن ساقتاپ، حالىققا جولداۋلارى ارقىلى ،شەشىلمەگەن تۇيىندەردى شەشىپ تۇرىكتىڭ پاتشاسى بىلگە قاعان سەكىلدى تۇندە ۇيىقتاماي، كۇندىز وتىرماي، حالىقتى تاتۋلىققا شاقىرىپ، جالاڭاش حالىقتى توندى،كەدەي حالىقتى باي، از حالىقتى كوپ قىلىپ ،شەت ەلگە تارىداي شاشىلعان قانداستىرامىزدى ءوز وتاندارىنا ورالۋعا مۇمكىندىكتەر جاساۋدا.بۇنىڭ بارلىعى حالقىن، وتانىن سۇيەتىن پاتريوت، ۇلتجاندى كوشباسشى بەينەسىنىڭ دالەلى.

ءاربىر  ۇلتتىڭ ۇلتجاندىلىق نەگىزى - سول ۇلتتىڭ سۇتپەن بەرىلگەن انا تىلىندە.ۇلتقا قىزمەت ىستەۋدىڭ بۇگىنگى ۇلگىسى – قازاقتىڭ تىلىنە قىزمەت جاساۋ بولىپ تابىلادى.قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرىنا قايعىرعان اسىلى ءالي قىزى وسمان: «قازاقتىڭ نانى ءتاتتى دە، ءتىلى جامان با؟! ولاي ەمەس، قازاقتىڭ نانىن جەگەن ادام، ءتىلىن دە ۇيرەنسىن!!!»-دەسە، « قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرى شىرىلداپ ەمشەك سۇراعان بالاداي بولىپ تۇر.جەتپىس جىلدا ۇستەمدىك الىپ قالعان ورىس ءتىلى قازاق تىلىنە وپ-وڭاي ىسىرىلىپ ورىن ۇسىنبايدى»- دەپ  قوعام قايراتكەرى  بەكبولات تىلەۋحاندا ۇلتىنىڭ تىلىنە شىر-پىر بولىپ جانى اشىپ جۇرگەن ازاماتتىڭ ءبىرى. قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسسە،  ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ،  جۇدىرىقتاي جۇمىلساق الىنبايتىن قامال جوق.

ءسوزىمدى قورىتىندىلاي كەلە ۇلتتىڭ ايبىنىن اسىرىپ، ايدىنىن تاسىتاتىن وتانشىلدىقتىڭ بەلگىسى–ۇرپاققا ۇلگى، ۇلتقا ۇران بولاتىن ۇلى تۇلعالار  ەكەندىگى داۋسىز. قازاقتا سىن ساعاتتا سىنالىپ ەلگە بيلىك ەتە بىلگەن ەلباسشى دا ، توپتان وزعان سپورتشى دا ، انىمەن الەمدى الديلەگەن ءانشى دە ، ۇلتقا جاناشىر قوعام قايراتكەرى دە، اقىنى دا  ءبارى بار.بۇنداي ازاماتتاردىڭ اتتارى  ۇلتتىڭ جۇرەگىندە پاتريوت رەتىندە التىن ارىپتەرمەن جازىلارى ءسوزسىز.

---