InfoHub Logo

Журналистің жұмысына кедергі жасау және сөз бостандығын шектеу тақырыбы біздің қоғамдағы маңызды және өзекті мәселе болып табылады. Сөз бостандығы, негізгі құқық ретінде, еркін пікір білдіруге, ақпарат таратуға және билікті сынауға мүмкіндік береді. Журналистер қоғамда фактілерді тексеру, сыбайлас жемқорлықты қадағалау, қателіктерді жою және азаматтарға негізделген шешімдер қабылдау үшін қажетті ақпарат беру арқылы маңызды рөл атқарады.

Алайда, сөз бостандығының маңыздылығына қарамастан, журналистер өздерінің кәсіби қызметінде көптеген кедергілер мен шектеулерге тап болады. Журналистің жұмысына кедергі келтірудің негізгі әдістерінің бірі-цензура. Цензура мемлекет тарапынан да, коммерциялық мүдделер тарапынан да болуы мүмкін. Мемлекеттік цензура ақпаратты бақылауға және билікке жағымсыз болуы мүмкін кейбір материалдарға қол жеткізуді шектеуге негізделген. 

Журналист жұмысына кедергі келтірілген, сөз бостандығына шектеу қойылған жағдайлар біздің қоғамда өте көп. Мәселен, жақында «Обожаю» жобасының авторы, журналист Асхат Ниязовтың басынан өткен жағдай. «Алматы. 2-бөлім. Қала түбі, жемқорлық және Досаев» 16 қараша күні You-Tube арнасында жарияланған оның Алматы әкімі Ерболат Досаевпен кездесуі, екі айдан бері іздеп жүрген сұхбаты көрсетілген. 

Журналист әкімді Досаев жеке рейспен ұшып бара жатқан Астанадағы жеке коммерциялық әуежай аумағында «ұстап алған». Журналист пен әкімнің диалогы тым жақсы форматта жүрмеген –Ерболат Досаев Асхат Ниязовты жеке кеңістігінебасып кіргені үшін сотқа жүгінемін деп қорқытқан. 

Журналист пен шенеуніктің диалогынан белгілі болғандай, әкімнің Youtube арнасының авторымен сөйлескісі келмегені, алдымен Ниязовтың Алматыда тұруға ықтиярхатының жоқтығынан, содан кейін Досаевпен сөйлескісі келмегендіктен. Әңгіме барысында әкім тіпті журналистпен сотта кездесуді де ұсынған.

Қазақстан Республикасының заңнамасында «жеке кеңістік» ұғымы жоқ, әкім жеке өмірдің құпиясын меңзеген сияқты. Бірақ әкім кез-келген жан көре алатын өоғамдық орында жүрсе, соның ішінде журналист те көретін орында болса, бұл жерде «жеке кеңістігімді бұздың» деуге негіз жоқ. 

Егер бұл жағдайды Қазақстан Республикасының заңдар тұрғысынан қарастырар болсақ, Конститутцияда 20-бапта бұл жағдайға толық сипаттама беріліп өтілген. Сонымен қатар цензура мен журналист жұмысына кедергі келтіру – БАҚ туралы заңның 2-бабында көрсетілген. Ал журналистің жұмысына кедергі келтіру шарты Қылмыстық кодекстің 158 бабында айтылған. 

Дегенмен заңда бұлар көрсетілгенімен, іс жүзінде бұларды қолдану жағы ақсақтап тұр... Журналистің жұмысындағы кедергілер мен сөз бостандығының шектеулері демократиялық қоғамның жұмысына үлкен қауіп төндіреді. Сол себепті ашық және ақпараттандырылған қоғамды қамтамасыз ету үшін сөз бостандығын қорғау және журналистердің қауіпсіздігіне кепілдік беру үшін барлық қажетті шараларды қабылдау қажет.

---