Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымы
Сабақтың тақырыбы: Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымы. Қарулы Күштердің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі.
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымын және Қарулы Күштердің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлін ұғындыру.
2. Оқушылардың саяси көзқарасын, ой - өрісін дамыту.
3. Өз халқына берілгендік, Отанға деген сүйіспеншілік пен патриоттық рух қалыптастыру және әр қашан біріне - бірі көмек қолын соза алатын, достықты, адалдықты құрметтей алатын жас ұрпақ тәрбиелеу.
Уақыты: 45 минут.
Өткізілетін орны: АӘД бөлмесі.
Өткізілетін күні:
Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы.
7. Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі – 5 минут
. Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 10 минут.
- «Алғашқы әскери дайындық сабағының мақсаты қандай?
- «Алғашқы әскери дайындық сабағы қандай заңдар мен қаулыларға сәйкес жүргізіледі?
- «Алғашқы әскери дайындық» оқулығы қандай бөлімдерден тұрады?
б) Негізгі бөлім – 25 минут.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымы. Қарулы Күштердің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі.
ҚР - ның егемендігі мен тәуелсіздігінің негізгі белгілері, мемлекеттік құрылымы. ҚК - дің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі және әскери саясаттың жалпы принциптері. ҚК - дің даму кезеңдері және олардың негізгі міндеттері.
Қазақ халқының ежелгі арманы жүзеге асып, ҚР тәуелсіздікке ие болды.
Қазақстан Республикасы Конституциясына (ҚРК) сәйкес, барлық азаматтарға тең құқықтық берілген, түрлі ұлт өкілдерінің бірге бейбіт өмір сүруі үшін заңдық негіз жасалған. Сондықтан ҚР – онда тұратын барлық қазақстандықтардың мемлекеті. ҚРК бойынша мемлекеттік биліктің бірден – бір бастауы – халық болып табылады. Халыққа мемлекеттің ішкі саясатын анықтауға бірден - бір құқық берілген. Конституцияда ҚР президенттік басқару нысандағы біртұтас мемлекет екендігі жазылған. Мемлекеттің бір тұтастығының мәні Қазақстан әкімшілік - аумақтық бірліктерден тұрады және құрылысы жағынан автономияларға бөлінбейді. Қазақстан халқы дауыс беру (референдум), талқылау, Парламент депутаттарын төте және жанама сайлау арқылы мемлекеттік өмірдің маңызды мәселелерін шешуге қатысады.
ҚР өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырды. Оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, оның құқықтары мен бостандықтары.
ҚР - ның мемлекеттік құрылымының негізгі белгілері: тұтастығы жарияланған өз аумағының қол сұғылмауы мен бөлінбеуі; жергілікті және жоғары мемлекеттік органдарының болуы; халық, Парламент, Президент, Үкімет қабылдайтын Конституциясы; өз заңдары; өзінің азаматтығы; ҚР - ның дүние жүзі мемлекеттері жүйесіндегі тең құқылық орны.
Мемлекет басшысы – Президентті ҚР - ның азаматтары сайлайды. Президент мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды, елдің ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстан атынан өкілдік етеді.
Заңдық қызметтерді жүзеге асыратын жоғары үкімет органы Парламент болып табылады. Парламент екі палатадан – Мәжіліс пен Сенаттан тұрады. Мәжіліс депутаттарын азаматтар тікелей сайласа, Сенат депутаттарын мәслихат депутаттары сайлайды.
Қазақстан Республикасы Үкіметі (ҚРҮ) ел көлеміндегі атқару билігін жүзеге асырады. Ол атқарушы органдар жүйесін басқарады. Оған министрліктер, мемлекеттік комитеттер, комиссиялар, бас басқармалар енетін орталық орган, сондай - ақ облыстық, қалалық аудандық, ауылдық әкімшіліктер кіретін жергілікті атқару органдары енеді. Атқарушы органдардың өкілеттілігі заңда, сондай - ақ тиісті құжаттарда айқындалады.
Қазақстан елінің тарихи қалыптасқан аумағы Ресей, Қытай, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан - мен шектеседі. Мемлекет аумағы бөлінбейді және оған қол сұғылмайды. Мемлекет аумағына басқа мемлекеттің басып кіруі агрессия болып саналады, ол халықаралық құқық бойынша айыпталады.
«ҚР - ның мемлекеттік шекарасы туралы» заңы бойынша, біздің мемлекетіміз өз аумағын құрлықта, суда және әуе кеңістігінде ҚК арқылы қорғайды. Қазақстан шекарасын шекара әскері қорғайды.
Егемен мемлекет ретінде ҚР - ның рәміздері - Елтаңба, Ту, Гимн.
Әр адам мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге тиіс.
Қазақстанның әскери саясатының жалпы принциптері мынадай:
жанжалды жағдайларды реттеуде оны тек қана бейбіт жолмен, халықаралық құқық шеңберіндегі келіссөздер шеңберінде шешу;
жер бетіндегі қарулануға жанталаса ұмтылуды тежеуге және оны ғарышқа жібермеу;
әлемдік қауымдастықтағы барлық мемлекеттердің қарулы күштерін тек қорғанысқа жетерліктей дәрежеде кезеңмен қысқарту;
жаппай қырып жоятын қарудың барлық түрін өндіру мен сынауды қысқарту, бірінші кезекте ядролық қаруды толық жою; жаппай қырып жоятын қару - жарақты өндіруге қолданылып жүрген жаңа технологияны өндіруге тиым салу;
жаппай қырып жоятын қару - жарақты жасауға және таратуға қажетті материалдар мен технологияны шетке шығаруға және басқаларға беруге тиым салу;
химиялық қаруды жою;
әскери әрекеттер мен сенімділік пен қауіпсіздікті нығайтуға бағытталған шараларды жүзеге асырудағы өзара бүкпесіздік;
әскери - саяси одақтарды халықаралық қауіпсіздіктің біртұтас жүйесі мен жаңа ұжымдық құрылымына жеткізу.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды құрамдас бөлігі - әскери қауіпсіздік болып саналады, ал оны қарулы күштерсіз құру да, ұйымдастыру да мүмкін емес.
Әскери қауіпсіздік – елдің аумақтық тұтастығы мен тәуелсіздігіне соғыс сипатындағы нақты және мүмкін болатын қол сұғу мен қауіп - қатерден еліміздің ұлттық мүддесінің қорғану жайы. Сондықтан ел Президенті ҚР ҚК - ін құруға аса үлкен көңіл бөлді. Президенттің 1992жылғы 7мамырдағы «ҚР ҚК - ін құру туралы» Жарлығына сәйкес, оның құрамына әскери бірлестіктер, құрамалар, бөлімдер, мекемелер, ұйымдар мен полигондар, сондай - ақ біздің еліміздің аумағында орналасқан Достастық елдерінің Біріккен ҚК - нің әскери мүліктері де енгізілді.
1993 жылдың 9 сәуірінде қабылданған «ҚР ҚК мен қорғанысы» туралы 2005 жылғы 8 шілдеде қабылданған «Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы», 1993 жылдың 20 қаңтарында қабылданған «Әскери қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелерінің мәртебесі мен әлеуметтік қорғалуы туралы» заңдар пакетіне сәйкес, біздің мемлекетімізде әскери құрылыстың нормативті - құқықтық базасы құрылды.
ҚР - ның 1993жылы ақпанда қабылданған алғашқы Әскери Доктринасы ҚК - ді құру үшін нақты қуатты серпін болды.
ҚР - ың жаңа Әскери Доктринасы ҚР Президентінің қатысуымен 2000 жылғы 10 ақпанда бекітілді.
Әскери Доктрина әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Онда:
мемлекеттің экономикалық мүмкіндіктерін ескере отырып, ҚК әрі қарай кезеңмен құру мен реформалаудың негізгі бағыттары;
әскери қауіпсіздікті әскери - экономикалық қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі принциптері, міндеттері мен бағыттары айқын көрсетілген.
ҚР ҚК - нің құрылысы әскери қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес кезең - кезеңмен жүзеге асырылатын болады.
Бірінші кезеңде (2000 - 2002) мына міндеттер шешілді:
ұтқыр әскерлерді басым жасақтау, материалдық - техникалық қамтамасыз ету және даярлау;
әскери басқару органдарының құрылымын қайта ұйымдастыру;
әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету міндеттерін орындау; әскери - әкімшілік басқару органдарын қайта құру мен әскери - аумақтық құрылымға көшу;
кейбір әскери лауазымдарды азаматтық қызметкерлердің атқаруы жөніндегі шараларды жүзеге асыру;
әскери бөлімдерді, қару - жарақ пен техниканы елдің аумағында оңтайлы орналастыру.
Екінші кезеңде (2003 - 2005) мына мәселелер қарастырылды:
байланыс, барлау, радио электрондық күрес, әуе шабуылынан қорғану, көлік авиациясы әскерлерін басым дамыту және техникалық қайта жарақтандыру.
ҚК - ді жасақтау жүйесін жетілдіру, келісімшарт негізіндегі әскери қызметшілердің санын арттыру;
резервтерді жұмылдыра даярлау жүйесін қалпына келтіру;
әскери инфрақұрылымды дамыту;
ұзақ мерзімді мемлекеттік бағдарлама негізінде ҚК үшін мамандар әзірлеу жүйесіне көшу;
Үшінші кезеңдегі (2005 жылдан кейін) міндеттер:
толық жасақталған құрамалар мен бөлімдердің үлес салмағын ұлғайту жолымен әскерлердің сапалық параметрлерін арттыру;
келісімшарт негізінде ҚК - ді жасақтауды шақыру бойынша әскери қызмет ету мерзімін қысқарту;
әскерлерді жаңа үлгідегі қару - жарақпен және әскери техникамен кезең - кезеңімен қайта жарақтандыру;
әскерлерді жедел, жауынгерлік және жұмылдыру, даярлау ісін толыққанды ресурстармен қамтамасыз ету.
Халықаралық жағдай күн сайын шиеленісіп жатқан бүгінгі кезең ҚР ҚК - нің жоғары жауынгерлік әзірлігі мен қырағылығын талап етіп отыр.
ҚР ҚК - нің тұрақты жауынгерлік дайындығы, біздің мемлекетіміздің аумақтық тұтастығы мен егемендігін сенімді қорғау қабілеті ҚР - ның тәуелсіздігін нығайтуға қосылған нақты үлес болып саналады.
в) Қорытынды бөлім – 5 минут
Сұрақтар мен тапсырмалар.
ҚР - ның мемлекеттік құрылымы туралы айтыңдар.
ҚР егемендігі қандай белгілермен сипатталады?
Қазақстанның әскери саясаттағы жалпы принциптерін атаңдар.
ҚК - ің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі қандай?
ҚР ҚК құрылысының даму және реформалау кезеңдерін атап шығыңдар.
ҚР ҚК құрылымын дамыту және реформалаудың бірінші және екінші кезеңінде қандай міндеттер шешілді.
- ҚР ҚК құрылымын дамыту және реформалаудың үшінші кезеңінде атқарылатын міндеттер мен мақсаттар туралы айтыңдар.
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымын және Қарулы Күштердің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлін ұғындыру.
2. Оқушылардың саяси көзқарасын, ой - өрісін дамыту.
3. Өз халқына берілгендік, Отанға деген сүйіспеншілік пен патриоттық рух қалыптастыру және әр қашан біріне - бірі көмек қолын соза алатын, достықты, адалдықты құрметтей алатын жас ұрпақ тәрбиелеу.
Уақыты: 45 минут.
Өткізілетін орны: АӘД бөлмесі.
Өткізілетін күні:
Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы.
7. Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі – 5 минут
. Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 10 минут.
- «Алғашқы әскери дайындық сабағының мақсаты қандай?
- «Алғашқы әскери дайындық сабағы қандай заңдар мен қаулыларға сәйкес жүргізіледі?
- «Алғашқы әскери дайындық» оқулығы қандай бөлімдерден тұрады?
б) Негізгі бөлім – 25 минут.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымы. Қарулы Күштердің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі.
ҚР - ның егемендігі мен тәуелсіздігінің негізгі белгілері, мемлекеттік құрылымы. ҚК - дің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі және әскери саясаттың жалпы принциптері. ҚК - дің даму кезеңдері және олардың негізгі міндеттері.
Қазақ халқының ежелгі арманы жүзеге асып, ҚР тәуелсіздікке ие болды.
Қазақстан Республикасы Конституциясына (ҚРК) сәйкес, барлық азаматтарға тең құқықтық берілген, түрлі ұлт өкілдерінің бірге бейбіт өмір сүруі үшін заңдық негіз жасалған. Сондықтан ҚР – онда тұратын барлық қазақстандықтардың мемлекеті. ҚРК бойынша мемлекеттік биліктің бірден – бір бастауы – халық болып табылады. Халыққа мемлекеттің ішкі саясатын анықтауға бірден - бір құқық берілген. Конституцияда ҚР президенттік басқару нысандағы біртұтас мемлекет екендігі жазылған. Мемлекеттің бір тұтастығының мәні Қазақстан әкімшілік - аумақтық бірліктерден тұрады және құрылысы жағынан автономияларға бөлінбейді. Қазақстан халқы дауыс беру (референдум), талқылау, Парламент депутаттарын төте және жанама сайлау арқылы мемлекеттік өмірдің маңызды мәселелерін шешуге қатысады.
ҚР өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырды. Оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі, оның құқықтары мен бостандықтары.
ҚР - ның мемлекеттік құрылымының негізгі белгілері: тұтастығы жарияланған өз аумағының қол сұғылмауы мен бөлінбеуі; жергілікті және жоғары мемлекеттік органдарының болуы; халық, Парламент, Президент, Үкімет қабылдайтын Конституциясы; өз заңдары; өзінің азаматтығы; ҚР - ның дүние жүзі мемлекеттері жүйесіндегі тең құқылық орны.
Мемлекет басшысы – Президентті ҚР - ның азаматтары сайлайды. Президент мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын анықтайды, елдің ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстан атынан өкілдік етеді.
Заңдық қызметтерді жүзеге асыратын жоғары үкімет органы Парламент болып табылады. Парламент екі палатадан – Мәжіліс пен Сенаттан тұрады. Мәжіліс депутаттарын азаматтар тікелей сайласа, Сенат депутаттарын мәслихат депутаттары сайлайды.
Қазақстан Республикасы Үкіметі (ҚРҮ) ел көлеміндегі атқару билігін жүзеге асырады. Ол атқарушы органдар жүйесін басқарады. Оған министрліктер, мемлекеттік комитеттер, комиссиялар, бас басқармалар енетін орталық орган, сондай - ақ облыстық, қалалық аудандық, ауылдық әкімшіліктер кіретін жергілікті атқару органдары енеді. Атқарушы органдардың өкілеттілігі заңда, сондай - ақ тиісті құжаттарда айқындалады.
Қазақстан елінің тарихи қалыптасқан аумағы Ресей, Қытай, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан - мен шектеседі. Мемлекет аумағы бөлінбейді және оған қол сұғылмайды. Мемлекет аумағына басқа мемлекеттің басып кіруі агрессия болып саналады, ол халықаралық құқық бойынша айыпталады.
«ҚР - ның мемлекеттік шекарасы туралы» заңы бойынша, біздің мемлекетіміз өз аумағын құрлықта, суда және әуе кеңістігінде ҚК арқылы қорғайды. Қазақстан шекарасын шекара әскері қорғайды.
Егемен мемлекет ретінде ҚР - ның рәміздері - Елтаңба, Ту, Гимн.
Әр адам мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге тиіс.
Қазақстанның әскери саясатының жалпы принциптері мынадай:
жанжалды жағдайларды реттеуде оны тек қана бейбіт жолмен, халықаралық құқық шеңберіндегі келіссөздер шеңберінде шешу;
жер бетіндегі қарулануға жанталаса ұмтылуды тежеуге және оны ғарышқа жібермеу;
әлемдік қауымдастықтағы барлық мемлекеттердің қарулы күштерін тек қорғанысқа жетерліктей дәрежеде кезеңмен қысқарту;
жаппай қырып жоятын қарудың барлық түрін өндіру мен сынауды қысқарту, бірінші кезекте ядролық қаруды толық жою; жаппай қырып жоятын қару - жарақты өндіруге қолданылып жүрген жаңа технологияны өндіруге тиым салу;
жаппай қырып жоятын қару - жарақты жасауға және таратуға қажетті материалдар мен технологияны шетке шығаруға және басқаларға беруге тиым салу;
химиялық қаруды жою;
әскери әрекеттер мен сенімділік пен қауіпсіздікті нығайтуға бағытталған шараларды жүзеге асырудағы өзара бүкпесіздік;
әскери - саяси одақтарды халықаралық қауіпсіздіктің біртұтас жүйесі мен жаңа ұжымдық құрылымына жеткізу.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды құрамдас бөлігі - әскери қауіпсіздік болып саналады, ал оны қарулы күштерсіз құру да, ұйымдастыру да мүмкін емес.
Әскери қауіпсіздік – елдің аумақтық тұтастығы мен тәуелсіздігіне соғыс сипатындағы нақты және мүмкін болатын қол сұғу мен қауіп - қатерден еліміздің ұлттық мүддесінің қорғану жайы. Сондықтан ел Президенті ҚР ҚК - ін құруға аса үлкен көңіл бөлді. Президенттің 1992жылғы 7мамырдағы «ҚР ҚК - ін құру туралы» Жарлығына сәйкес, оның құрамына әскери бірлестіктер, құрамалар, бөлімдер, мекемелер, ұйымдар мен полигондар, сондай - ақ біздің еліміздің аумағында орналасқан Достастық елдерінің Біріккен ҚК - нің әскери мүліктері де енгізілді.
1993 жылдың 9 сәуірінде қабылданған «ҚР ҚК мен қорғанысы» туралы 2005 жылғы 8 шілдеде қабылданған «Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы», 1993 жылдың 20 қаңтарында қабылданған «Әскери қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелерінің мәртебесі мен әлеуметтік қорғалуы туралы» заңдар пакетіне сәйкес, біздің мемлекетімізде әскери құрылыстың нормативті - құқықтық базасы құрылды.
ҚР - ның 1993жылы ақпанда қабылданған алғашқы Әскери Доктринасы ҚК - ді құру үшін нақты қуатты серпін болды.
ҚР - ың жаңа Әскери Доктринасы ҚР Президентінің қатысуымен 2000 жылғы 10 ақпанда бекітілді.
Әскери Доктрина әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Онда:
мемлекеттің экономикалық мүмкіндіктерін ескере отырып, ҚК әрі қарай кезеңмен құру мен реформалаудың негізгі бағыттары;
әскери қауіпсіздікті әскери - экономикалық қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі принциптері, міндеттері мен бағыттары айқын көрсетілген.
ҚР ҚК - нің құрылысы әскери қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес кезең - кезеңмен жүзеге асырылатын болады.
Бірінші кезеңде (2000 - 2002) мына міндеттер шешілді:
ұтқыр әскерлерді басым жасақтау, материалдық - техникалық қамтамасыз ету және даярлау;
әскери басқару органдарының құрылымын қайта ұйымдастыру;
әскери қауіпсіздікті қамтамасыз ету міндеттерін орындау; әскери - әкімшілік басқару органдарын қайта құру мен әскери - аумақтық құрылымға көшу;
кейбір әскери лауазымдарды азаматтық қызметкерлердің атқаруы жөніндегі шараларды жүзеге асыру;
әскери бөлімдерді, қару - жарақ пен техниканы елдің аумағында оңтайлы орналастыру.
Екінші кезеңде (2003 - 2005) мына мәселелер қарастырылды:
байланыс, барлау, радио электрондық күрес, әуе шабуылынан қорғану, көлік авиациясы әскерлерін басым дамыту және техникалық қайта жарақтандыру.
ҚК - ді жасақтау жүйесін жетілдіру, келісімшарт негізіндегі әскери қызметшілердің санын арттыру;
резервтерді жұмылдыра даярлау жүйесін қалпына келтіру;
әскери инфрақұрылымды дамыту;
ұзақ мерзімді мемлекеттік бағдарлама негізінде ҚК үшін мамандар әзірлеу жүйесіне көшу;
Үшінші кезеңдегі (2005 жылдан кейін) міндеттер:
толық жасақталған құрамалар мен бөлімдердің үлес салмағын ұлғайту жолымен әскерлердің сапалық параметрлерін арттыру;
келісімшарт негізінде ҚК - ді жасақтауды шақыру бойынша әскери қызмет ету мерзімін қысқарту;
әскерлерді жаңа үлгідегі қару - жарақпен және әскери техникамен кезең - кезеңімен қайта жарақтандыру;
әскерлерді жедел, жауынгерлік және жұмылдыру, даярлау ісін толыққанды ресурстармен қамтамасыз ету.
Халықаралық жағдай күн сайын шиеленісіп жатқан бүгінгі кезең ҚР ҚК - нің жоғары жауынгерлік әзірлігі мен қырағылығын талап етіп отыр.
ҚР ҚК - нің тұрақты жауынгерлік дайындығы, біздің мемлекетіміздің аумақтық тұтастығы мен егемендігін сенімді қорғау қабілеті ҚР - ның тәуелсіздігін нығайтуға қосылған нақты үлес болып саналады.
в) Қорытынды бөлім – 5 минут
Сұрақтар мен тапсырмалар.
ҚР - ның мемлекеттік құрылымы туралы айтыңдар.
ҚР егемендігі қандай белгілермен сипатталады?
Қазақстанның әскери саясаттағы жалпы принциптерін атаңдар.
ҚК - ің ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі қандай?
ҚР ҚК құрылысының даму және реформалау кезеңдерін атап шығыңдар.
ҚР ҚК құрылымын дамыту және реформалаудың бірінші және екінші кезеңінде қандай міндеттер шешілді.
- ҚР ҚК құрылымын дамыту және реформалаудың үшінші кезеңінде атқарылатын міндеттер мен мақсаттар туралы айтыңдар.
You Might Also Like
