InfoHub Logo

Бронхоэктаза — бронхтардың патологиялық тұрғыдан кеңейіп, олардың жасушаларындағы қабырғаларының өзгеріске ұшырауы. Мұндайда бронхтар қайтымсыз деформацияға ұшырайды және қызметін толық атқара алмайды және де онда созылмалы іріңді үдеріс пайда болады. Негізінен, бала және жастау адамдар, көбіне еркектер ауырады. Бронхоэктаза шектеулі яғни өкпенің бір бөлігінде болуы немесе жайылып, тұтас өкпені қамтуы да мүмкін. Көбіне өкпенің төменгі жағында болады.

Бронхоэктаза іштен туа біткен және жүре пайда болған деп екіге бөлінеді.

Туа бітетін түрінде бронх-өкпе жүйесінің дамуы бұзылғанда пайда болады. Кейде олар басқа даму кемістіктерімен бірігеді. Бронхоэктаза отбасы мүшелерінің бірнешеуінде бірдей кездескен жағдайлар да бар.

Жүре пайда болған бронхоэктаза әртүрлі бронх-өкпе ауруларынан, мысалы тұмаудың асқынуынан, пневмониядан, туберкулез ауруларынан кейін пайда болады.

Бронхтардың кеңеюі үдерісінде олардың қабырғаларының өзгеруі және бронхішілік қысымның жоғарылауы негізгі мәнге ие. Бронхтардың қабырғаларының кеңеюі әдетте шырышты қабықтағы қабыну үдерісінен басталады және олардың бұлшықет және дәнекер тінді бөлігінің бұзылуымен, кейде шырышты қабығының ойық жараға айналуымен аяқталады. Бронхішілік қысымның жоғарылауы бронхтардың лимфа түйіндерінің ұлғаюнан, оларға шырыштың жиналып қалуымен, сондай-ақ жөтелуден болуы мүмкін.

Бронхтардың кеңейген жеріндегі шырышты қабықтар көбіне ойық жараға айналады. Бұл дренажды қызметтің бұзылуымен және кеңейіп кеткен кеңістікте шырыштардың жиналуымен қоса қабаттасады. Зақымданған бронхтарда жұқпалардың білінуі анық болмайтын бронхоэктазаларда және қақырық тастамайтын науқастарда клиникалық белгілері көбіне болмайды немесе болар-болмас білінеді. Көптеген жағдайларда зақымданған бронхтарда мезгіл-мезгіл асқынатын жұқпалы үдеріс дамиды. Егер қабыну созылмалы түрге айналса, ол ауыз қуысы мен мұрын-жұтқыншақ бөлімінде жұқпалар ошағының пайда болуына жағдай жасайды.

Бронхоэктазаға шалдыққан науқастарда көбіне іріңді шырыш немесе іріңді қақырық бөліп шығаратын жөтел жиілейді, көбіне ол таңертеңгісін ұйқыдан тұрған кезде күшейеді. Бронх шырышы бір жерде көбірек тұрып қалса ол шіри бастайды да, қақырықтан жағымсыз иіс шығады. Мұндай қақырықтарды жинаған кезде ол үш қабатқа бөлінеді: төменгісі – ірің, ортасында – серозды сұйықтық, жоғарғысы – іріңді шырыш көбігі. Науқастардың көпшілігінде қан аралас қақырық бөлінеді, алайда өкпеден қанның көбірек бөлінуі тән емес. Науқастар кеуде тұсының ауыратындығына, тез шаршайтындығына, әлсізденіп, бастың ауыратындығына, ентігетініне шағымданады. Жұқпалы үдеріс асқынған кезде әсіресе кешке қарай дене қызуы жоғарылайды, лейкоцитоз байқалады, эритроциттердің тұну жылдамдығы артады. Уытсыздану және тыныс алу қызметінін жеткіліксіздігі нәтижесінде тері жер түстес болып өзгереді. Ұзақ ауырған жағдайда тыныс сырылдап, кейде дымқылданады.

Рентгенологиялық зерттеулер өкпенің зақымданған бөлігінің кішірейгенін көрсетеді. Ауру көп жылға созылғанда және үдеген жағдайда ішкі ағзалардын амилоидозы және өкпелік жүрек дамып, өкпе-жүрек қызметінің жеткіліксіздігіне әкеп соғады.

Емі

Ауруханалық және амбулаториялық жағдайларда – терапиялық, бронхоскопиялық, қажет болған жағдайда хирургиялық амалдар қолданылады. Жұқпалы үдеріс асқынғанда, өкпе-жүрек қызметінің жеткіліксіздігінде және өкпелерден қан кеткенде науқасты ауруханаға жатқызып, кешенді ем жүргізеді.

Жұқпалардың асқынуына жол бермеу үшін оны дәрі-дәрмектермен емдейді. Бактерияларға қарсы ем көбіне бронхтардың дренаждық кызметін жақсартуға бағытталады. Микробқа қарсы препараттарды, мысалы, антибиотиктерді, сульфаниламидтерді, бронхолитиктерді қақырықтың бактериялық флорасының сезімталдығын ескере отырып қолданады. Препараттарды енгізудің әртүрлі тәсілдері қолданылады, алайда оларды көбіне бронхоскоптың, катетердің немесе көмекейге арналған сорғыш пісектің жәрдемімен енгізуге мән беріледі. Бронх кеңістігінен іріңді шаятын немесе алып тастайтын емдік бронхоскопия нәтижелі келеді. Мұндайда антибиотиктерді, протеолитикалық ферменттерді (мысалы, физиологиялық ерітіндідегі трипсин химотрипсин), муколитикалық препараттарды (10%-дық ерітінді түріндегі ацетил цистеин, изотоникалық ерітіндідегі бромгексин) енгізеді. Бұларды емшараның басында аптасына 2 рет, содан кейін іріңді шырыштың азаюына қарай 5-7 күнде 1 рет жасайды. Науқасты қақырықтың жақсы бөлінетіндей белгілі бір күйде көбірек ұстайды, қақырықты бөліп шығаратын дәрілер береді, тыныс алу жаттығуларын, массаж жасайды, емдік дене шынықтыру әдістерін қолданады. Организмнің жалпы реакциясын арттыру үшін биоынталандырғыштар, анаболиялық гормондар, витаминдер, иммунитетті жақсартқыш дәрілер беріледі, қан құйылады, дене қызуы қалыпқа келген кезде әртүрлі физиотерапиялық емшаралар жасалады. Егер науқас қырыққа толмаған болса, оталау арқылы жақсы нәтижеге қол жеткізуге болады. Ауру өкпенің екі жағын бірдей қамтыса, өкпе-жүрек қызметінің жеткіліксіздігі және ішкі ағзалардың амилоидозы болса, оталауға болмайды.

Г.  Е. Досанова, дәрігер

---